туьрк, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра; 1) дяведа кӀаник акатун, магълуб хьун хиве кьур патан инсан(ар ). Къиметдихъ есир маса гузава. Е. Э. Пагь, чи уьмуьрар. Дуьньядал гъакьикъи ала тек кьве сир: Сад ашкъи, муькуьди Ватан тушни бес? Ашкъи хуьз гьазур я гьатта лукӀ, есир, Ватан хуьз гьазурди виждан тушни бес? А. С. Ашкъини Ватан. 2) куьч. мукьва-кьили авачир, вич есир хьиз тухудай кас.
* есир(да) кьун гл., ни вуж 1) гъалиб хьана, гъилик кутун. Куьре, Къуба, авар дере Буьтуьн есир кьазава. Е. Э. Гьинава? 2) яшайишда азадвиликай магьрумарун. Паб, гъуьл хьана, сад тушиз сир, Мегер ян зун на кьур есир? С. С. Эхирни... 1729 лагьай йисан мартдин вацра султӀандин чинебан эмирдалди туьрквери Гьажи-Давуд хизанни ва мукьва-кьилиярни галаз Генжедиз илифарна. Ина ам хаинвилелди есирда кьуна... А. Бутаев. Гьажи Давуд ва лезгийрин азад женгер.
* есир хьун гл., вуж; нин-куьн ихтиярда гьатун. Ай, Асланбег есир хьана Урусиятдиз фена хьи. Е. Э. Гьинава? Шумудаз вун жеда есир? Мус алудда на и тахсир? Вучиз гуда чарадаз сир? Вахъ гьич ихтибар амач хьи. С. С. Урусатдиз. Итим хьана, диде, зун. Вакай сурун есир хьана 3. Ш. Етим хьана, диде зун.
* есирда [есирвиле нугъ ] гьатун гл., вуж; нин дяве чӀугвазвай кьве терефдикай садан ихтиярда масадан аскер гьатун. Дяведин йисара гзафбур чи хуьряй есирда гьатна. Р. Гуьзел ванци чан алай затӀар сустда, ахварал ракъурай хьиз секинарда, абур адан есирвиле гьатда. Н. М. Къизилдин хтар;