I
сущ. Австралия
II
прил. австралийский. Avstraliya dilləri австралийские языки, Avstraliya kamvol qoyunu австралийская камвольная овца, Avstraliya merinosu австралийский меринос, Avstraliya şamı австралийская сосна
Orinc (Avstraliya)
Orinc (ing. Orange) — Avstraliyada şəhər.
Orinc şəhəri Avstraliyanın şərqində, Sidneydən 250 kilometr məsafədə, Yeni Cənubi Uels ştatının şərq hissəsində, dəniz səviyyəsindən 863 metr yüksəklikdə yerləşir. Əhalisi 39.339 nəfər (2006-cı il). Orinc şəhəri Orinc şəhər dairəsinin inzibati mərkəzidir.
Şəhər 1846-cı ildə əsası qoyulub. 1851-ci ildə Orinc yaxınlığında Avstraliya tarixində ilk dəfə qızıl tapıldı və məşhur "Avstraliya qızıl ehtirası dövrü" başladı.
Qərbi Avstraliya
Qərbi Avstraliya (ing. Western Australia) - ərazisinə görə Avstraliyanın ən böyük əyalətidir. Paytaxtı əyalətin ən böyük şəhəri olan Pert şəhəridir.
Avstraliya qızılquşu
Avstraliya qızılquşu (lat. Falco longipennis) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin quşlar sinfinin qızılquşkimilər dəstəsinin qızılquşlar fəsiləsinin qızılquş cinsinə aid heyvan növü.
Avstraliya muzeyi
Avstraliya muzeyi - Avstraliya Muzeyi təbii tarix və antropologiya sahələrində dünyaca məşhur olan Avstraliyanın ən qədim muzeyidir
Burada onurğalılar və onurğasızlar zoologiyası, həmçinin mineralogiya, paleontologiya və antropologiya kolleksiyaları var. Sərgilərlə yanaşı, muzey həm də aborigenlərin tədqiqat və icma proqramlarında iştirak edir. Muzey Sidneydəki Kollec küçəsində yerləşir və əvvəlcə Müstəmləkə Muzeyi kimi tanınırdı, 1834-cü ildə indiki adı ilə dəyişdirildi
.
== Tarix ==
Avstraliyanın ilk ictimai muzeyi 1827-ci ildə Sidneydə təbiət tarixinin nadir və maraqlı nümunələrini nümayiş etdirmək üçün yaradılmışdır. Əvvəlcə Masquarie Pleys-dəki köhnə poçt binasında yerləşən yeni muzeyin ilk kuratoru 1829-cu ildə William Holmes idi.
Muzeyin rəsmi açılışı (əvvəlcə Colonial adlanırdı) yalnız 1836-cı ildə Nəzarət Komitəsinin nəzarəti altında baş tutdu
. Sonra onun kolleksiyaları bir neçə binada yerləşdirildi. 1857-ci ildə muzey memar Mortimer Lyuis tərəfindən ehtiyacları üçün xüsusi olaraq tikilmiş müasir binaya köçdü. O vaxtdan bəri burada keçirilən tədbirlərin, sərgilərin tələbatına uyğun olaraq binanın memarlığı və infrastrukturu bir neçə dəfə dəyişib. Elmi kolleksiyaları qorumaq üçün 2008-ci ildə əlavə bir qanad əlavə edildi.
Avstraliya aləmi
Avstraliya aləmi — biocoğrafiyada floristik rayonlaşdırma vahidi. Avstraliya qitəsini və ona yaxın adaları əhatə edir. Avstraliya aləminə üç region daxildir: Şimal-Şərqi Avstraliya, Cənub-Qərbi Avstraliya, Mərkəzi Avstraliya (Eremey).
Avstraliya plitəsi
Avstraliya plitəsi — Avstraliya qitəsindən və onu əhatə edən okeandan ibarət litosfer plitəsi. Şimal-qərbdə Hindustan plitəsi və ona bitişik sulara qədər uzanır. Son tədqiqatlar göstərir ki, Himalay dağları boyunca Hind-Avstraliya plitəsinin Avrasiya plitəsi ilə toqquşması nəticəsində yaranan gərginlik altında Hind-Avstraliya plitəsi iki ayrı plitəyə parçalanma prosesində ola bilər. Bu iki alt lövhəyə adətən Hindistan və Avstraliya plitələri deyilir.
Avstraliya vyetnamlıları
Avstraliya vyetnamlıları (ing. Vietnamese Australians, vyet. Người Úc gốc Việt) — vyetnaməsilli avstraliyalılar. Avstraliya vyetnamlıları qlobal Vyetnam diasporasının ən böyük qruplarından biridir. 2021-ci il siyahıyaalmasında 334,781 nəfər əcdadlarının vyetnamlı olduğunu bildirmişdir, bu da Avstraliya əhalisinin 1,3%-ni təşkil edir. 2021-ci ildə Avstraliya Statistika Bürosu Vyetnamda 268,170 Avstraliya sakininin doğulduğunu təxmin etmişdir.
== Tarixi ==
1975-ci ilə qədər Avstraliyada 2,000-dən az vyetnaməsilli insan var idi. Vyetnamda müharibə başa çatdıqdan sonra, 1975-ci ilin aprelində Qaçqınların Statusuna dair BMT Konvensiyası imzalayan Avstraliya 1975–1985-ci illərdə qaçqınların köçürülməsi planına əsasən vyetnaməsilli qaçqınların öz payını köçürməyə razılaşmışdı. 1970-ci illərin sonlarında qaçqınların ilkin qəbulundan sonra 1983–1984-cü illərdə ikinci immiqrasiya zirvəsi baş tutmuşdur. Ehtimal olunur ki, bu, Avstraliya və Vyetnam hökumətləri arasında 1982-ci ildə Avstraliya vyetnamlıların qohumlarına ölkəni tərk edərək Avstraliyaya köçməsinə icazə verən razılaşmanın nəticəsi idi.
Avstraliya qitəsi
Avstraliya (lat. australis — "cənub") — dünyanın ən kiçik qitəsi və materiki olub, sahəsi 7,6 mln2 km-dir. Yer kürəsinin Cənub və Şərq yarımkürələrində yerləşir.
Ucqar nöqtələri şimalda York burnu, cənubda Cənub-şərq burnu, qərbdə Stip-Poynt burnu, şərqdə Bayron burnudur. Avstraliya bütövlükdə cənub və şərq yarımkürələrində yerləşib. Sahil xətləri az parçalanıb. Bass boğazı Tasmaniya adasını, Torres boğazı isə Yeni Qvineya adasını Avstraliyadan ayırır.
Avstraliyanın sahillərini qərbdən Hind, şərqdən Sakit okeanı ilə əhatə edib. Ən iri körfəzi Böyük Avstraliya və Karpentariya: ən iri yarımadaları Keyp-York və Arnemlend: ən iri adası Yeni Qvineya adasıdır. Avstraliyanın şimal-şərqində mərcan poliblərindən ibarət, uzunluğu 2300 km olan Böyük Sədd Rifi yerləşib.
Avstraliya
Avstraliya və ya rəsmi adı ilə Avstraliya İttifaqı (ing. Commonwealth of Australia), oxunuş [əˈstreɪljə], (ing. Australia, lat. austrālis "Cənub") — Cənub yarımkürəsidə yerləşib Avstraliya materikini, Tasmaniya adasını, Hind və Sakit okeanlarında yerləşən bir neçə adanı əhatə edən, Millətlər Birliyinin üzvü olan dövlət. Sahəsinə görə Okeaniyada birinci, dünyada altıncı yerdədir. Avstraliya İttifaqından şimalda Şərqi Timor, İndoneziya, Papua-Yeni Qvineya, şimal-şərqdə Vanuatu, Yeni Kaledoniya, Solomon adaları, cənub-şərqdə Yeni Zelandiya yerləşir. Əhalisinin sayı 25 milyona çatır ki, onun da əksər hissəsi ölkənin yüksək urbanizasiya səviyyəsi ilə seçilən şərq sahillərində yerləşir. Paytaxtı Kanberra, ən böyük şəhəri isə Sidneydir. Ölkənin digər mühüm metropolis ərazilərinə Melburn, Brisben, Pert və Adelayda daxildir ki, bu şəhərlərin də hər birinin əhalisinin sayı 1 milyon nəfərdən çoxdur. Avstraliya təbii sərvətləri ilə məşhurdur.
Avstraliya (qitə)
Avstraliya (lat. australis — "cənub") — dünyanın ən kiçik qitəsi və materiki olub, sahəsi 7,6 mln2 km-dir. Yer kürəsinin Cənub və Şərq yarımkürələrində yerləşir.
Ucqar nöqtələri şimalda York burnu, cənubda Cənub-şərq burnu, qərbdə Stip-Poynt burnu, şərqdə Bayron burnudur. Avstraliya bütövlükdə cənub və şərq yarımkürələrində yerləşib. Sahil xətləri az parçalanıb. Bass boğazı Tasmaniya adasını, Torres boğazı isə Yeni Qvineya adasını Avstraliyadan ayırır.
Avstraliyanın sahillərini qərbdən Hind, şərqdən Sakit okeanı ilə əhatə edib. Ən iri körfəzi Böyük Avstraliya və Karpentariya: ən iri yarımadaları Keyp-York və Arnemlend: ən iri adası Yeni Qvineya adasıdır. Avstraliyanın şimal-şərqində mərcan poliblərindən ibarət, uzunluğu 2300 km olan Böyük Sədd Rifi yerləşib.
Avstraliya aborigeni
Avstraliya aborigeni (yerli avstraliyalar) — Avstraliyanın yerli əhalisi, dil və irq cəhətcə dünyanın başqa xalqlarından fərqlənir. Avstraliya dillərində, bir çoxu isə ancaq ingilis dilində və ya picinin müxtəlif variantlarında danışır. Əsasən Şimali, Şimal-Qərbi, Şimal-Şərqi və Mərkəzi Avstraliyada , bir hissəsi isə şəhərlərdə yaşayır.
Avstraliyada yerli xalqlara aid edilən 400 etnik qrup var.
== Ədəbiyyat ==
Артёмова О. Ю. Личность и социальные нормы в раннепервобытной общине по австралийским этнографическим данным. М., 1987
Артёмова О. Ю. Прошлое и настоящее коренных астралийцев // Расы и народы, вып. 10. М., 1980
Берндт Р. М., Берндт К. Х. Мир первых австралийцев, пер. с англ. М., 1981
Кабо В. Р. Происхождение и ранняя история Австралии.
Avstraliya akalifi
Avstraliya akalifi (lat. Acalypha australis) — bitkilər aləminin malpigiyaçiçəklilər dəstəsinin südləyənkimilər fəsiləsinin akalif cinsinə aid bitki növü.
Avstraliya alabayquşu
Avstraliya alabayquşu (lat. Tyto novaehollandiae) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin quşlar sinfinin bayquşkimilər dəstəsinin alabayquşlar fəsiləsinin alabayquş cinsinə aid heyvan növü.
Avstraliya bayrağı
Avstraliya bayrağı (ing. Flag of Australia) — ölkənin dövlət rəmzlərindən biri. Bayraq 1:2 proporsiyalı göy rəngli düzbucaqlı taydan ibarətdir.
Sol üst rübündə Britaniya bayrağı əks olunub. Bundan əlavə, Avstraliya bayrağında altı ağ ulduz təsvir olunub, onlardan beşi tayın sağ hissəsində Cənub Xaçı bürcü şəklində əks olunub, bir böyük ulduz isə sol aşağı rübün mərkəzində yerləşdirilib.
Bayraq 1901-ci ildə federasiya yaradılandan az sonra qəbul edilmişdir. O, bir çox ölkə nümayəndələrinin iştirak etdiyi müsabiqə nəticəsində seçilmişdir. Sonrakı illər ərzində o, Avstraliya və Britaniya hakimiyyətləri tərəfindən bəyənilmişdir, lakin bayrağın dəqiq xarakteristikaları bir neçə dəfə dəyişikliklərə məruz qalmışdır. Müasir bayrağın xarakteristikaları 1934-cü ildə dərc edilmişdir, 1954-cü ildən isə bayrağa qanunvericiliklə "Avstraliya milli bayrağı" statusu verilmişdir. Ölkədə respublikaçıların təsiri güclü olduğundan, 1990-cı illərin ortalarından bayrağda Britaniya bayrağının təsvir olunması tez-tez tənqid edilir.
Avstraliya coğrafiyası
Avstraliya coğrafiyası — Avstraliyanın hüdudları daxilində mövcud olan coğrafi komponentlər. Materikin çox hissəsi düzənliklərdir (səthinin təqribən 95%-nin dəniz səviyyəsindən yüksəkliyi 600 metrə qədərdir). Avstraliya oroqrafiyasına görə 3 hissəyə ayrılır: Qərbi Avstraliya yaylası, Mərkəzi ovalıq və Böyük Suayırıcı silsilə.
Avstraliya dağdağanı
Giləmeyvəli qaraçöhrə (lat. Taxus baccata) — iynəyarpaqlılar fəsiləsinə aid bitki növü. IUCN Qırmızı Siyahısına görə növün kateqoriyası və statusu "Nəsli kəsilməyə həssas olanlar" kateqoriyaslna aiddir – VU A2c+3c. Azərbaycanın nadir, relikt növüdür.
== Ümumi yayılması ==
Rusiya, Gürcüstan Ermənistan, Şimali Afrika, Türkiyə, Kiçik Asiya, Baltikyanı ölkələri, Ukrayna, Skandinaviya, Avropanın Qərb hissəsi və Azor adalarında yayılmışdır.
== Azərbaycanda yayılması ==
Şamaxı, Quba, Zaqatala, Qəbələ, Xanlar, Lənkəran və Lerik rayonları ərazilərində təbii halda rast gəlinir.
== Bitdiyi yer ==
Tək-tək və ya qrup şəklində quru daşlı yamaclarda fıstıq-vələs meşələrində 1900–2500 m yüksəkliklərdə rast gəlinir.
== Təbii ehtiyati ==
Azərbaycanda arealı geniş deyildir.
== Bioloji xüsusiyyətləri ==
Təbiətdə 20 m-ə qədər boy hündürlüyü olan, sıx budaqlı, yuvarlaq təpəli bir ağacdır. Tumurcuqları qəhvəyi və yaşılımtıl rəngdə, küt, dəyirmi və ya ovalşəkillidir.
Avstraliya dilləri
Avstraliya dilləri — Avstraliya ölkəsinin əhalisinin danışdığı dillər. Avstraliyada ən çox danışılan dil Avstraliya ingiliscəsidir. Orada bu dialekti danışanların sayı 15,5 milyon nəfərdir. Avstraliyanın növbəti ən çox danışılan dilləri bunlardır: italyan (317,000), yunan (252,000), kanton (245.000), ərəb (244.000), putunxua (220.000), Vyetnam (195.000) və ispan (98.000).
Yerli Avstraliya aborigenləri çoxlu dil ailələrinə və qruplarına bölünən Avstraliya aborigen dillərində danışırlar. Dillərin çoxluğuna baxmayaraq, onlarda danışanların ümumi sayı azdır və 56 min nəfərdən çox deyil. Ən böyük dil bir çox dialektlərə bölünmüş "Qərb səhrası dili"dir (7,000-dən çox danışanı var).
Avstraliya dirçəyi
Avstraliya dirçəyi (lat. Ajuga australis) — bitkilər aləminin dalamazçiçəklilər dəstəsinin dalamazkimilər fəsiləsinin dirçək cinsinə aid bitki növü.
== Sinonimləri ==
=== Homotipik sinonimləri ===
Ajuga australis var. typica Domin
=== Heterotipik sinonimləri ===
Ajuga australis var. diemenica (Benth.) Domin
Ajuga australis var. tridentata (Benth.) Domin
Ajuga diemenica Benth.
Ajuga tridentata Benth.
Ajuga virgata Benth.
Avstraliya dolları
Avstraliya dolları ($, kod: AUD 036) — Avstraliya İttifaqının pul vahididir. Milad adası, Kokos adaları və Norfolk adası, eləcə də müstəqil Sakit okean hövzəsi dövlətləri: Kiribati, Nauru və Tuvalu daxil olmaqla bu ölkələrin milli valyutası. Bir dollar 100 sentə bölünür. Adi halda dollar işarəsi "$" ilə qısaldılır, lakin digər qeyd variantları: A$, $A, AU$ və $AU var.
Avstraliya dolları dünyada ən çox satılan altıncı valyutadır (ABŞ dolları, avro, yen, funt sterlinq və İsveçrə frankından sonra) dünya valyuta əməliyyatlarının 5% -ni təşkil edir. Valyuta ticarətçiləri arasında populyarlıq Avstraliyadakı yüksək faiz dərəcəsi, valyuta bazarının hökumətin müdaxiləsindən nisbi azadlığı, Avstraliya iqtisadiyyatı və siyasi sisteminin ümumi sabitliyi ilə əlaqədardır.
1988-ci ildən bəri əskinas hazırlamaq üçün kağızdan yox, xüsusi nazik plastikdən istifadə olunur.
== Tarixi ==
Onluq pul vahidi olan Avstraliya dolları 14 fevral 1966-cı il tarixində dövriyyəyə buraxılmış və on iki onluq Avstraliya funtunu əvəz etmişdir. Avstraliya Ehtiyat Bankı yeni milli valyutanın tətbiqinə hazırlaşdığını hələ 1960-cı ildən bildirmişdi. Uzun müddət ərzində ölkədə yeni pul nişanının maketinin hazırlanması üzərində hazırlıq işləri görülmüşdür.
Avstraliya faunası
Avstraliya faunası — Avstraliyanın hüdudları daxilində mövcud olan heyvanlar aləmi. Avstraliya ərazisi xüsusi Avstraliya biocoğrafi sahəsinə daxildir. Avstraliyanın faunası qədim və yüksək dərəcədə endemikdir. Burada ali məməlilər, primatlar və yırtıcı heyvanlar (avropalıların gətirdiyi dinqo itindən başqa) yoxdur. Mezozoy və Kaynozoy dövrlərinə məxsus heyvanlar (kisəlilər və s.) qalmışdır. İbtidai məməlilərdən ördəkburun və yexidnaya təsadüf olunur. Heyvanların bir çoxu insanların təsərrüfat fəaliyyəti, ovçuluq və landşaftın dəyişməsi nəticəsində qırılmışdır. Materikə gətirilmiş adadovşanlarının Avstraliyada otlaqların xeyli hissəsini məhv etməsi kisəlilərin azalmasına səbəb olmuşdur. Kenquruların bir neçə növü qırılmış, kisəli canavar, vombatların bir neçə növünün nəsli kəsilməkdədir.
Avstraliya florası
Avstraliya florası — Avstraliyanın hüdudları daxilində mövcud olan bitki örtüyü. Avstraliyanın üzvi aləmi uzun müddət başqa materiklərdən təcrid olunaraq inkişaf etmişdir. Odur ki, materikin florası yüksək dərəcədə endemikdir (75%-i) və ayrıca Avstraliya biocoğrafi sahəsinə ayrılmışdır.
== Həmçinin bax ==
Avstraliya florası (seriya)
== İstinadlar ==
== Əlavə ədəbiyyat ==
== Xarici keçidlər ==
Australia's Virtual Herbarium
What's its name?
Avstraliya futbolu
Avstraliya futbolu — əksərən "Aussie qanunları", danışıq dilində "footy" və yaxud da tarixi adı ilə Avstralasiya futbolu və ya Viktoriya futbolu kimi tanınır. 2 komanda və 18 oyunçu arasında açıq havada geniş, ovalşəkilli yarış meydanında oynanılır. Bəzən kriket meydanında da keçirilir.
== Tarixi ==
Avstraliya futbolu 1858-ci ildə idmançı Tom Willis tərəfindən kriket oyunçularının qış ayları ərzində formada qalması məqsədilə yaradılmışdır. Tarixə keçən ilk qarşılaşma elə həmin ildə bir şotland kollecinin tələbələri ilə Melburn şəhərinin qrammatika dərslərini tədris edən məktəblərindən birinin tələbələri arasında baş tutdu. 1896-cı ildə ilk proffesiyonal liqa sayılan Viktoriya Futbol Liqası (VFL) yaradıldı və cəmi bir il sonra rəsmi qaydada oyunlar keçirilməyə başladı. 1987-ci ildən etibarən beynəlxalq xarakter daşımağa başladı və 1994-cü ildə Avstraliya Futbol Liqası adını aldı.
== Qaydaları ==
Bir oyun hər biri 20 dəqiqədən ibarət olmaqla 4 setdə oynanılır. Oyun 2 yan xətt hakimi, 3 meydan hakimi və qapılar arxasında 2 köməkçi hakim olmaqla 7 referi tərəfindən idarə olunur. Hər komanda meydanda 18 iştirakçı ilə çıxış edir.
Avstraliya geologiyası
Avstraliya geologiyası — Avstraliyanın hüdudları daxilində mövcud olan geoloji quruluş. Materikin çox hissəsi Kembridən əvvəlki platformadır. Platforma kristallik qalxanlardan (qərbdə Qərbi Avstraliya və mərkəzi hissədə Masqreyv), sineklizlərdən, onları birləşdirən qədim qırışıqlıq (Alt Proterozoy) zonasından ibarətdir. Üst Paleozoyda və Mezozoyun birinci yarısında Avstraliya platforması qədim Qondvana materiki ilə bitişik olmuşdur. Kembridən əvvəlki bünövrə üzərində yatan Alt Paleozoy çöküntüləri şimal hissədə Böyük Artezian hövzəsinin Triad, Yura kontinental çöküntüləri və Təbaşir (dəniz) çöküntülərinin qalın qatı ilə örtülür. Avstraliyanın qərb sahilində Kembridən əvvəlki süxurların üzərində metamorfikləşməmiş Üst Paleozoy (kontinental) və Yura (dəniz) çöküntüləri yatır. Cənub-şərqdə Nallarbor düzənliyində Kembridən əvvəlki bünövrəni Təbaşir, Paleogen və Neogen çöküntüləri örtür.
Tasmaniya adası və Avstraliyanın dağlıq şərq hissəsi Hersin qarışıqlığından ibarətdir. Burada Paleozoy çöküntülərinin qalın kompleksli şimal-şərq və şimal-qərb istiqamətindəki qırışıqlarla pozulmuşdur. Üst Təbaşir dənizi transqressiyası Paleozoy yaşlı dağların aşağı hissələrini örtmüş, Kaynozoydakı sonrakı qlaxma prosesləri isə Şərqi Avstraliya dağlarının müasir relyefini əmələ gətirmişdir.
Avstraliya himni
Avstraliya dövlət himni — "İnkişaf et, gözəl Avstraliya" (azərb. Advance Australia Fair) 1878-ci ildə Piter Dodds MakKormik ilə yazılmışdır. 1984-ci ildə Robert Xoukanın leyborist hökuməti onunla "God Save the Queen" əvəz etdi ondan sonra, necə avstraliyalıların sorğuları göstərdi ki, "Advance Australia Fair" — yeni himnin ən məşhur variantıdır.
Avstraliya ingiliscəsi
Avstraliya ingiliscəsi(AusE, AuE, AusEng, en-AU) İngilis dilinin əsas növüdür və Avstraliya boyunca istifadə olunur.
2018 Avstraliya Qran-prisi
Avstraliya Qran Prisi 2018— 2018-ci ildə keçirilmiş növbəti Avstraliya Qran Prisi.
== Avstraliya Qran Prisi üçün təkər seçimi ==
== Sərbəst yürüşlər ==
=== Birinci sərbəst yürüşlər ===
Komandaların iş proqramı da müxtəlif olub – Mercedes UltraSoft-larla işləyərkən, Ferrari Soft təkərlərə üstünlük verib.Kimi Rəykkönen bu proqrama sadiq qalsa da,Sebastyan Fettel sona az qamış SuperSoft təkərlərə keçib.
=== İkinci sərbəst yürüşlər ===
Sessiyanın əvvəlində Esteban Okon vəValtteri Bottas trasdan çıxıblar.Valtteri Bottasa Kimi Rəykkönen mane olub, onunla toqquşmaqdan yayınmaq üçün Mercedes-in sürücüsü trasdan çıxmalı olub. Məşqlər başa çatdıqdan sonra hər iki sürücü stüardların yanına çağırılıb. 43-cü dəqiqədə sessiya qırmızı bayraqlarla dayandırılıb. Buna səbəb start düzlüyündə asfaltdan kabelin çıxması olub. Sürücülər bokslara qayıdıblar. Texniki xidmət
əməkdaşları problemi aradan qaldırıblar, 3
dəqiqə sonra yaşıl işıqlar yanıb. Ən böyük məsafəni Brendon Hartli qət edib.Protokollara isə yenə Lyuis Həmilton başçılıq
edib – 1:23.931. Sessiya başa çatdıqdan sonra
sürücülər start zamanı əsas və əlavə işıqfordan
istifadə prosedurunu öyrəniblər.
Hind-Avstraliya plitəsi
Hind-Avstraliya plitəsi - Avstraliya qitəsi və ətrafdakı okean hissələrini əhatə edən əsas tektonik plitələrdən biri.
== Xarakteristikası ==
Plitə şimala doğru genişlənir və Hindistan yarımadasını və ətrafdakı əraziləri də əhatə edir. Hind-Avstraliya Plitəsi 43 milyon il öncə Avstraliya və Hind plitələrinin toqquşması nəticəsində yaranıb. Son araşdırmalar və eləcə də 2012-ci il Hind okeanı zəlzələsi kimi seysmik hadisələr göstərir ki, Hind-Avstraliya plitəsi Himalay dağları boyunca Avrasiya plitəsi ilə qarşıdurma nəticəsində yenidən iki plitəyə ayrıla bilər.
Şərq hissə (Avstraliya) şimala doğru ildə 5.6 sm sürətlə hərəkət etsə də,qərb hissədə (Hindistan) bu sürət Himalay dağlarının müqaviməti nəticəsində 3.7 sm-ə bərabərdir. Bu fərq plitənin mərkəzi Sumatrada kompresslənməyə səbəb olur və bunun nəticəsində Hind və Avstraliya kimi iki ayrı plitəyə ayrılma potensialını artırır. Adətən iki protoplitə kimi Hind plitəsi və Avstraliya plitəsi göstərilir.
Üçüncü Kaprikorn plitəsi isə ola bilsin ki, Hind plitəsinin qərbindən ayrılmaqdadır. Hind yarımadası, Meqanesiya (Avstraliya, Yeni Qvineya və Tasmaniya), Yeni Zelandiya və Yeni Kaledoniya hamısı qədim superkontinent Qondvananın fraqmentləridir. Dəniz dabanının genişlənməsi nəticəsində bu quru hissələri bir-birilərindən ayrılıblar, lakin genişlənmə nəticəsi aktivliyini itirdiyindən bu quru sahələri yenidən birləşərək yeganə plitəni əmələ gətiriblər.
Melvill (ada, Avstraliya)
Melvill (ing. Melville Island) — Timor dənizinin şərqində, Avstraliyanın Şimal ərazisi (Avstraliya)ndə yerləşir. Aborigenlər arasında ada Ermalner adlandırılır. Avstraliyanın Baterst (Avstraliya) adası ilə birlikdə Tivi adalarını təşkil edir.
Sahəsi 5786 km² təşkil edir. Bu göstəriçi ilə ada Avstraliyada Tasmaniyadan sonra ikincidir. Ən hündür nöqtəsi 258 metrdir. Orada qarışıq və tropik meşələr yayıııllmışdır. İqlimi: Tropik iqlimi və Musson iqlimi.
Ada ilk dəfə holland dənizçisi Abel Tasman təfindən kəşf edilir və Van-Diema Torpağı adlandırılır (164).
Nəhəng Avstraliya şeypurçusu
Nəhəng Avstraliya şeypurçusu (lat. Syrinx aruanus) — olduqca böyük olan dəniz ilbizi. Yeganə növ ilə təmsil olunan Syrinx cinsinə daxildir. Böyük ehtimalla dünyanın ən böyük ilbizləridir.
Molyusk çanağının uzunluğu — 91 sm, ümumi çəkisi — 18 kq. Çanaqların çoxunun ölçüsü — 25 sm qədər.
Çanağının rəngi açıq rənglidir, lakin molluskun həyatı boyu qəhvəyi və ya boz periostrakum (qabığın xarici nazik təbəqəsi) ilə örtülür. Qabıq açıq sarı rəngə boyana bilir. Tipik olaraq, qıvrımların düyünlər şəklində qalınlaşma ola biləcəyi açıq bir nöqtəsi var. Çanağın sifonu uzundur.
Qumdaşı universitetləri (Avstraliya)
"Qumdaşı universitetləri" (ing. Sandstone Universities) — Avstraliyada ölkənin qədim və nüfuzlu universitetlərini birləşdirən qeyri-formal qrup. Öz dövrlərində həmin universitetlərin binaları qumdaşından tikilib.
Onların əksəriyyəti Birinci dünya müharibəsinə qədər, müstəmləkə dövründə tikilib. Onlar qumdaşından inşa edildiyinə görə belə adlanırlar. Bu universitetlərin əsas xüsusiyyəti əsas diqqəti tədqiqat işlərinə və nəzəriyyəyə vermələridir.
Statistikaya görə bu universitetlərdə oxuyan tələbələrtin əksəriyyəti imkanlı ailələrin övladlarıdır və sonradan yüksək maaşlı və nüfuzlu vəzifələr tuturlar.
Qərbi Avstraliya Universiteti
Qərbi Avstraliya Universiteti (ing. University of Western Australia) — Avstraliyanın Qərbi Avstraliya ştatının Pert şəhərində yerləşən ali təhsil müəssisəsi; ölkənin ən aparıcı ali təhsil ocaqlarından biridir.
Qərbi Avstraliya Universiteti 1911-ci ildə ştatın ilk universiteti olaraq yaradılmışdır. Ştatda universitet yaradılması təşəbbüsü ilk dəfə sahibkar və "Qərbi Avstraliya" qəzetinin baş redaktoru Con Uintrop Hakett tərəfindən irəli sürülmüşdür. O, universitetin yaradılmasında əsas rol oynayan Kral komissiyasının sədri idi. Sonradan Con Uintrop Hakett yeni yaradılmış universitetin kansleri təyin olunur. Con Uintrop şəxsi büdcəsindən Qərbi Avstraliya Universitetinin inkişafı və Pert şəhərində universitet binalarının tikintisi üçün 425000 funt-sterlinq dəyərində vəsait ayırmışdır.
Universitet yaradıldığı dövrdə Pert şəhərinin əhalisi 121000 nəfər idi və onun iqtisadiyyatı kənd təsərrüfatı və dağ-mədən sənayesinə əsaslanırdı. Bunun nəticəsi olaraq universitet müəllim seçimində kənd təsərrüfatı, dağ-mədən sənayesi və maşınqayırma, geologiya, riyaziyyat və fizika, kimya, tarix və iqtisadiyyat, biologiya və ingilis dili üzrə mütəxəssislərə üstünlük verir. Həmçinin ali məktəbdə klassik və qədim tarix, fransız, alman dilləri, psixi və əxlaq fəlsəfəsi, baytarlıq, eləcə də digər sahələr üzrə müəllimlər işə cəlb olunurlar.
Qərbi Avstraliya cərəyanı
Qərbi Avstraliya cərəyanı — Hind okeanının cənub-şərqindən keçən soyuq dəniz cərəyanı. Avstraliyanın qərb sahilləri boyunca cənubdan şimala istiqamətlənir. Qərb Küləkləri cərəyanının şimal uzantısını təşkil edir. Cənub yarımkürəsinin tropik enliklərində cərəyan Cənub Passat cərəyanına keçir. Bir qolu isə Timor dənizinə istiqamətlənir.
Axının sürəti 0,7–0,9 km/s, suyunun duzluğu 35,5–35,70 promil təşkil edir. Suyunun temperaturu fevralda 19–26 °C, avqustda isə 15–21 °C təşkil edir.
Qərbi Avstraliya yaylası
Qərbi Avstraliya yaylası (ing. Western Plateau) — Qərbi Avstraliyada qədim yastı relyef sahəsi. orta hündürlüyü 400–500 metrdir. Şimal kənarlarında kristallik süxurlardan ibarət Makdonnell (Zil dağı, 1.510 metr) və Masqreyv (Vudroff dağı, 1,440 metr) silsilələri ucalır. Yaylanın cənub-qərbini Darlinq silsiləsi (582 metr), şimal və cənubunu qumlu səhralar (Böyük Qumlu səhra, Böyük Viktoriya səhrası) və onların arasındakı daşlı Gibson səhrası tutur.
Западно-Австралийское плато // Словарь современных географических названий / Рус. геогр. о-во. Моск. центр; Под общ.
Avstraliya Müasir İncəsənət Muzeyi
Avstraliya Müasir İncəsənət Muzeyi — Sidneydə yerləşən incəsənət muzeyidir. Həm Avstraliyadan, həm də dünyanın hər yerindən eksklüziv müasir incəsənət nümunələrinin nümayişinə, şərhinə və toplanmasına həsr edilmişdir. Muzey binası Art Deko üslubunda tikilib və əvvəllər Dəniz Xidməti Şurasının qərargahı kimi fəaliyyət göstərib.
== Tarixi ==
Muzey 1991-ci ildə Sidney Müasir İncəsənət Muzeyi adı altında açılıb. 2010-cu ildə 58 milyon Avstraliya dollarına başa gələn muzeyin yenidən qurulması və genişləndirilməsi başladı, bundan sonra muzey 29 mart 2012-ci ildə hazırkı adı ilə yenidən açıldı. Muzeyin kolleksiyasında 1989-cu ildən bəri əldə edilmiş avstraliyalı rəssamların 4000-dən çox əsəri var. Kolleksiyaya bütün sənət növləri daxildir, lakin rəsm, fotoqrafiya, heykəltaraşlıq, kağız üzərində və hərəkətli təsvirlərə aid əsərlər üstünlük təşkil edir. Həmçinin kolleksiyanın əhəmiyyətli bir hissəsini Avstraliya aborigenləri arasından olan rəssamların əsərləri təşkil edir.
Muzey öz şəxsi sərvətini avstraliyalıları müasir təsviri incəsənət sahəsində maarifləndirmək və öyrətmək məqsədilə Sidney Universitetinə vəsiyyət edən avstraliyalı mühacir rəssam Con Pauerin (1881-1943) istəklərinə cavab olaraq yaradılmışdır. 1989-cu ildə Dəniz Xidməti Şurasının yeni binaya köçürülməsindən sonra Yeni Cənubi Uels hökuməti Secular Quay-dəki keçmiş binanı muzeyə bağışladı.
Avstraliya Müasir İncəsənət Mərkəzi
Avstraliya Müasir İncəsənət Mərkəzi — (AMIM; İngilis Avstraliya Müasir İncəsənət Mərkəzi - Australian Centre for Contemporary Art) Avstraliyanın Melburn şəhərindəki əsas müasir incəsənət qalereyalarından biridir. Mərkəz Southbenkin daxili rayonunda, Melburn İncəsənət Ərazisində Stört küçəsində yerləşir.
== Tarix ==
Mərkəzin binası memarlar Rocer və Rendel Marşevin layihəsinə əsasən ağacdan tikilib. Tikinti işləri 2002-ci ildə başa çatdırılmışdır. Layihənin müştəriləri Çanki Muv, AMIM və Pleyboks Sietr Companiyası idi. Mərkəzin tikintisi üçün layihənin müəllifləri 2003-cü ildə İnstitusional Memarlıq Mükafatına və Avstraliya Dövlət Mükafatına layiq görülüblər.
2015-ci ilin dekabrında Maks Delani keçmiş Bədii Direktor Culian Enqberqi əvəz edərək AMIM-nın yeni Bədii Direktoru oldu.
AMIM dörd böyük sərgi salonundan ibarətdir. Bina bitişik Moltxaus Teatrı ilə birlikdə kompleksin mərkəzində açıq səma altında sərgi sahəsi kimi istifadə olunan həyəti təşkil edir. AMIM-da həmçinin Çanki Muvın rəqs şirkəti və Pleyboks Sietr Şirkəti üçün iki məşq studiyası və bir sıra inzibati ofislər yerləşir.
Avstraliyada din
Avstraliyada din — çox konfessiyalı ölkə olan Avstraliyanın rəsmi dini yoxdur.
Xristianlıq Avstraliyada üstünlük təşkil edən inancdır. 2011-ci il siyahıyaalmasına görə, say baxımından ən böyük din əhalinin 25,3%-nə sahib olan katoliklikdir. 22,3%-i qeyri-dindardır. Növbəti əsas məzhəb 17,1% izləyən anqlikanizmdir. Avstraliyada əhalinin 2,5%-i buddizmə, 2,2%-i İslama, 1,3%-i hinduizmə və 0,5%-i yəhudiliyə etiqad edir.
Avstraliya konstitusiyası hökumətə dövlət dini təsis etməyi və dini azadlıqlara müdaxilə etməyi qadağan edir, lakin ayrı-ayrı ştatlar öz konstitusiyalarını dəyişdirməkdə sərbəstdirlər və dini həyatı diktə edə bilərlər, baxmayaraq ki, belə vəziyyət hələ yaşanmayıb. Birlik hökuməti ilə dinlər arasında münasibətlər ABŞ-dakından qat-qat sərbəstdir. Dini qurumlar təhsil, səhiyyə və digər sosial xidmətlər göstərmək üçün hökumətlə işləyirlər.
== Tarixi ==
Avropa məskunlaşması zamanı avstraliyalı aborigenlərin öz dini adət-ənənələri var idi, xüsusən də Yuxu vaxtı, məsələn, Mirça Eliade onları belə müəyyənləşdirir: "Avstraliyanın yerli əhalisi arasında əsas inam var ki, dünya, insan, müxtəlif heyvanlar və bitkilər sonradan yoxa çıxan bəzi fövqəltəbii varlıqlar tərəfindən yaradılmışdır".
Avstraliya-Antarktika hövzəsi
Avstraliya-Antarktika hövzəsi — Hind okeanının cənub-şərqində geniş sualtı hövzə. Antarktidanın kontinental yamacı, sualtı Kerguelen silsiləsi və Avstraliya-Antarktika yüksəlişi arasında yerləşir.
Hövzənin uzunluğu 4,500 km, eni isə 1,500 km-dir. Üstünlük təşkil edən dərinliklər 4,000–5,000 metrdir. Onlardan ən böyüyü 6,089 m, şimal-qərbdə Kerguelen silsiləsi yaxınlığında yerləşir. Hövzənin dibi dağlıq relyefə malikdir. Antarktidaya yaxın olanda əhəmiyyətli əraziləri düz abissal düzənlik tutur. Yatağının çox hissəsi akkumulyator səviyyəli səthdir. Alt səthi diatomlu, gilli-diatomlu və lilli-argilli lillərdən ibarətdir.
Avstraliya aborigen dilləri
Avstraliya aborigen dilləri — Avstraliyanın aborigen əhalisinin dilləri. Avstraliyanın Avropa dövlətləri tərəfindən müstəmləkəçiliyinə qədər 300 minlik Avstraliya əhalisi 260 dildə danışırdı. Hal-hazırda bu dillərdən 200-ə qədəri məhv olmaq üzrədir. Avstraliya dilləri 12 ayrı-ayrı dilləri özündə cəmləşdirir: andillyauqva, varrai, hunavidi, kakadü, hunkarakan, manharay, minkin, nahara, nqevin, nunqqubuy, tivi, yanyula. Avstraliya dillərinin hamısı aqqlütinativ dillərdir.
ABC Kids (Avstraliya)
ABC Kids — Avstraliyanın uşaq telekanalı. Səhər saat 5-dən axşam 19:30-a qədər açıq olur. Kanalda 6 yaşdan kiçik uşaqlar, eləcə də məktəbəqədər yaş qrupunda olan uşaqlar üçün uyğun proqramlar nümayiş etdirilir.
Avstraliya Milli Universitetinin Kitabxanası
Avstraliya Milli Universitetinin Kitabxanası (ing. Australian National University Library) — Avstraliyanın paytaxtı Kanberrada yerləşən Avstraliya Milli Universitetinə (AMİ) bağlı geniş elmi kitabxana şəbəkəsidir. Kitabxana, universitetin tədqiqat və təhsil ehtiyaclarını qarşılayan mühüm bir resursdur və Avstraliya və beynəlxalq səviyyədə tanınan bir kitabxanadır.
== Əsas xüsusiyyətləri ==
Zəngin kolleksiya — 2 milyondan çox kitab, jurnal, əlyazma və rəqəmsal mənbələri əhatə edir. Kitabxanada elm, humanitar elmlər, sosial elmlər və texnologiya kimi müxtəlif fənlər üzrə zəngin ədəbiyyat mövcuddur.
Rəqəmsal mənbələr — elektron kitablar, onlayn jurnallar, məlumat bazaları və arxivlər kimi geniş çeşidli rəqəmsal resursları ilə tələbələrə və tədqiqatçılara dünya miqyasında elmi məlumatlara çıxış imkanı verir.
Xüsusi kolleksiyalar — kitabxana Avstraliya və Sakit okean bölgəsi ilə bağlı nadir əlyazmalar və xüsusi kolleksiyalarla tanınır. Bu kolleksiyalar Avstraliyanın tarixi, siyasəti, mədəniyyəti və coğrafiyası ilə bağlı tədqiqatlar üçün əvəzolunmaz mənbədir.
Tədqiqat dəstəyi — kitabxana tələbə və alimlərə tədqiqat prosesində kömək edən resurslar və xidmətlər təqdim edir. Kitabxanada məsləhətçilər və ekspertlər tədqiqat üçün mənbələrin tapılması və istifadəsi mövzusunda dəstək verirlər.