TULUN

Tulun (rus. Тулун) — Rusiya Federasiyasında yerləşən şəhər. İrkutsk vilayətinə daxildir.

Tulun (fars. تولون‎) — İranın Ərdəbil ostanının Germi şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. == Əhalisi == Kənddə 2006-cı il siyahıya alınmaya görə 336 nəfər yaşayır (89 ailə).

Tulun — Rusiya Federasiyasında yerləşən şəhər. İrkutsk vilayətinə daxildir. Tulun (Germi) — İranın Ərdəbil ostanının Germi şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd.

Yuyçzülyü Tulun (v. 492) - Jujan dilindəki adı ilə "Daimi xaqan" 485-cü ildə atasından sonra taxta çıxmış jujan xaqanı idi. == Hakimiyyəti == Hakimiyyəti dövründə daim Şimal Vey sərhədlərinə axınlar olsa çox güclü döyüşlər olmurdu. Nazirlərindən biri olan Şiloxeu ona sülh təklif etsə də o naziri vətənə xəyanətlə günahlandıraraq edam etdirdi. Xaqanın hakimiyyəti bir çoxları tərəfindən zülm kimi görünürdü. 12 ailədən ibarət Fufuluo qəbiləsi ona üsyan edərək şimala qaçdı və Qaoçe Ulu Bəyliyini qurdu. Dövlətin ard-arda məğlubiyyətlərinə dözməyən jujanlar saray çevrilişi edərək Tulunu devirdilər və taxta onun əmisi Naqayı gətirdilər.

Əhməd ibn Tulun (20 sentyabr 835, Bağdad – 14 may 884) — Misirdə 868-ci illə 884-cü illər arasında hökm sürmüş Tulunilər dövlətinin qurucusu türk əsilli dövlət adamıdır. Eyni zamanda Tulunoğlu Əhməd kimi də tanınır. == Həyatı == Əhməd ibn Tulun 835-ci ildə Bağdad şəhərində dünyaya gəlmişdi. Atası Tulun, Buxara valisinin Abbasi xəlifəsi Əl-Məmuna göndərdiyi qulamlardan biriydi. 868-ci ildə Bayık bəy tərəfindən vali olaraq Misirə göndərildi. Əhməd ibn Tulun iqtisadi cəhətdən apardığı reformalar, düzənləmələr ilə Misir tarixində yer almışdır. Bu dövrdə Fələstin, Benqazi, Suriya, Antakiya və Mərsin alınmışdır. == Mənbə == Ənvər Çingizoğlu, Abbasilər dövründə türklər, Bakı:Mütərcim, 2015, 408 səh. == Ədəbiyyat == İbn Khallikan's biographical dictionary. Translated from the Arabic by Baron William Mac Guckin de Slane, member of the council of the asiatic society of Paris, corresponding member of the academy of sciences of Turin, etc.

Tulunbəy(tatar. Толынбәк, ? — 1386)—Qızıl Orda hakimi Bərdibəy xanın qızı, Qıpçaq əsilli Qızıl Orda sərkərdəsi Mamayın xanımı. == Həyatı == Tulunbəy Saray Bərkə şəhərində anadan olmuşdu. Ailə təlim-tərbiyəsi almışdı. Tulunbəy Qıpçaq əsilli Qızıl Orda sərkərdəsi Mamayın baş hərəmi olmuşdu. Xan nəslindən olmadığına baxmayaraq Qızıl Orda hakimi Berdibəyin qızı ilə (qeyd: Berdi bəy Cani bəyin, Cani bəy də qüdrətli Özbək xanın oğludur) evləndikdən sonra dağılmağa üz qoymuş bu hakimiyyəti ələ keçirmiş, bununla çarpışma meydanına atılmışdı: bu mübarizədə Abdul, Məhəmməd Sultan, Tülübək və s. xanları yenmişdi. Qızıl Orda dövlətini gücləndirmək, onu qoruyub saxlamaq məqsədilə böyük işlər həyata keçirmişdir. Mamay xan misilsiz hünərlərə sahib olmuş, keçirdiyi döyüşlərdə həmişə qələbə qazanmış, böyük ad qoymuşdur.

Tulunlular (Ərəbcə: الطولونيون al-Tūlūnīyūn), Misirdə qurulmuş türk-islam dövlətidir. Adın Dolunaydan gəldiyini söyləyənlər var. == Tarixi == Tolunoğulları dövləti türklər tərəfindən Misirdə qurulan ilk dövlətdir. Quruluş tarixi 868-ci ilə təsadüf edir. Paytaxtı Fustat (Qahirə) şəhəri olmuşdur. Dövlətin ilk qurucusu Əhməd bin Tolun olmuşdur. Dövlətin qurucuları, idarəçiləri və ordu əsgərləri türk mənşəli olmasına baxmayaraq, xalqın əksəriyyətini ərəblər və digərləri təşkil etmişdilər. Bu dövlətin dövründə Misir mütərəqqi hala gətirlmiş, xan, hamam, məscid kimi ictimai və dini təsislərlə təchiz edilmişdir. Ən güclü dövrü Fərqanədən gələn türk əslli Əhməd bin Tolun dövrüdür. Əhməd bin Tolun iqtisadiyyat sahəsində etdiyi islahatlar Misirə uğurlar gətirmişdir.

Tulunlular (Ərəbcə: الطولونيون al-Tūlūnīyūn), Misirdə qurulmuş türk-islam dövlətidir. Adın Dolunaydan gəldiyini söyləyənlər var. == Tarixi == Tolunoğulları dövləti türklər tərəfindən Misirdə qurulan ilk dövlətdir. Quruluş tarixi 868-ci ilə təsadüf edir. Paytaxtı Fustat (Qahirə) şəhəri olmuşdur. Dövlətin ilk qurucusu Əhməd bin Tolun olmuşdur. Dövlətin qurucuları, idarəçiləri və ordu əsgərləri türk mənşəli olmasına baxmayaraq, xalqın əksəriyyətini ərəblər və digərləri təşkil etmişdilər. Bu dövlətin dövründə Misir mütərəqqi hala gətirlmiş, xan, hamam, məscid kimi ictimai və dini təsislərlə təchiz edilmişdir. Ən güclü dövrü Fərqanədən gələn türk əslli Əhməd bin Tolun dövrüdür. Əhməd bin Tolun iqtisadiyyat sahəsində etdiyi islahatlar Misirə uğurlar gətirmişdir.

Tulunoğulları və ya Tulunoğulları dövləti (ərəb. المملكة العربية السعودية‎ - el-Tuluniyun) — 868 (və ya 875) və 905-ci illər arasındsa hökm sürmüş, müsəlman türklərinin qurduğu ilk müstəqil dövlətdir. == Yaranma tarixi == Tulunoğulları Misirdə 875-ci ildə, 9-cu əsrin son rübündə, Abbasilərin siyasi və ictimai cəhətdən zəiflədiyi zaman quruldu və tez bir zamanda iqtisadi baxımdan əhəmiyyətli olan Suriya, Fələstin və Tarsus kimi bölgə və şəhərləri öz ərazisinə daxil edərək, sərhədlərini Kirenaikadan Fərat çayına qədər genişləndirmişdir. Tulunoğulları dövlətinin qurucusu Əhməd bin Tulunun atası Buxaralı Tulun adlı bir türkdür. 815 və 816-cı illərdə Samani Buxara əmiri tərəfindən Abbasilərə bağışlanmış və 818-ci ildə tərkibi türklərdən ibarət olan xilafətin qurduğu orduya qoşuldu. Orduda rütbəsi sürətlə yüksəlmiş və ən qısa zamanda önəmli komandirlərdən biri olmuşdur. Tulunoğulları dövlətinin yaradıcısı Əhməd İbn Tulun isə 20 sentyabr 838-ci ildə Bağdadda doğulmuşdur. O da, atası kimi xilafət ordusunda xidmət etmişdir. Əhməd ibn Tulunun ögey atası Bayık bəy Abbasi xəlifəsini sui-qəsddən xilas etdiyinə görə Misir valiliyinə layiq görüldü. 868-ci ildə isə bu vəzifə Əhməd İbn Tuluna verildi.