Azərbaycan dilinin etimologiya lüğəti

  • TUALET

    Fransızcadır, “səliqə-sahman”, “geyim”, “ayaqyolu” və s. mənalarda işlədilir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • TUBA

    Tubi kimi də işlədilir. Cənnətdə bitmiş bir ağacdır. Poeziyada “gözəl” mə­na­sın­da işlədilir. (Bəşir Əhmədov

    Tam oxu »
  • TUF

    lat. tophus – məsaməli süxur

    Tam oxu »
  • TUFAN

    Çin dilindən keçib, əsli tayfun kimi olub. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • TUFANA

    Aşıq Ələsgərdə oxuyuruq: “Hər kim dostdan dosta qandırsa yaman, Tufanasın Kərəm kanı dağıtsın”. Tufana tifaq kəlməsinin dəyişmiş formasıdır

    Tam oxu »
  • TUĞULĞU

    Qərb dialektlərində işlədilir, bitki adıdır (süpürgə bağlayırlar), tavolqa şəklində rus dilinə də keçib, əsli tululğa kimi olub

    Tam oxu »
  • TULA

    Hərfi mənası “uzun” deməkdir, qulağı uzun it növlərindəndir. Fars dilində buna ta­zı (taz taxtən, yəni sıçramaq, qaçmaq məsdərinin əsasıdır) deyirlər

    Tam oxu »
  • TULLAMAQ

    Mənbələrdə “толкать” mənasını verən tül feili var. Güman etmək olar ki, tulla feilinin kökü həmin tül sözündən ibarətdir, amma feil -lı şəkilçisini qə

    Tam oxu »
  • TULUQ

    Mənası rus dilində belə açıqlanıb: “надувной мешок”. Bu, nə deməkdir? Qabaqlar sudan keçmək üçün dərinin içini hava ilə doldurub, ondan bir nəqliyyat

    Tam oxu »
  • TUMAN

    Mənbələrdə tömö (tu) sözü var, “hər tərəfi örtən” deməkdir. Duman, tuman (paltar) və tumurcuq kəlmələri həmin sözdən törəyib

    Tam oxu »
  • TUMAR

    Farscadır, əsli: timar. “Təmizləmək”, “qulluq göstərmək” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • TUMOV

    Tum “soyuq” demək olub, tumov soyuqdan əmələ gələn xəstəliklərdən biridir. Güman ki, donmaq sözü də tum sözü ilə eyni kökə malikdir

    Tam oxu »
  • TUMURCUQ

    Mənbələrdə tumru sözü var və ruscaya окутать (bürümək) kimi tərcümə olunub. Tumurcuq “bürünmüş” (üstü örtülü) deməkdir

    Tam oxu »
  • TUNDRA

    fin. tunturi – çılpaq yüksəklik

    Tam oxu »
  • TUNQUSLAR

    Əvvəl eveneklər adlanıblar, donuz sözü ilə bağlı yaranıb. Peşələri donuz saxlamaq olub. (Bəşir Əhmədov

    Tam oxu »
  • TURAB

    Ərəb mənşəlidir (əsli: türab), türbə sözü ilə qohumdur, “qəbir”, “mavzoley”, “torpaq” mənalarında işlədilir

    Tam oxu »
  • TURAC

    Farscadır (əsli: dorrac), rusca bu quşa “рябчик” deyirlər. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • TURŞ

    Farscadır, turşidən (törşidən) məsdərinin əsasıdır. Bizdə turş yerinə acı sözü işlədilib, sonra mənasını dəyişib

    Tam oxu »
  • TUŞ

    Bir çox mənalarda: “vaxt”, “əks tərəf”, “bərabər”, “günorta”... işlədilib, əsas mə­nası “rastlaşmaq” demək olub

    Tam oxu »
  • TUŞQUL

    “Xosrov və Şirin”in tərcüməsində işlədilib. Tuş qıl kimi olub, sonra qıl şəkilçiyə çevrilib. (Bəşir Əhmədov

    Tam oxu »
  • TUŞQULLA

    Dialektlərdə bu söz “dəqiq nişan al” mənasında işlədilir. Sözün kökü “tuş”dur (“rastlaşmaq” deməkdir), -ğur şəkilçisi ilə həmin sözdən tuşğur kəlməsi

    Tam oxu »
  • TUT

    1. Arami dilinə məxsus olub, “giləmeyvə” anlamında işlədilib. Bizdə ipəkağacı deyiblər. Farslar клубника sözünün müqabilində tut firəngi (Avropa tutu)

    Tam oxu »
  • TUTALĞAC

    Tutmaq feili ilə bağlıdır, “fakt”, “arqument” anlamlarını əks etdirir. Söz tut (kök) al və ğac morfemlərindən düzəlib (-ğac şəkilçisi süzgəc, üzgəc ti

    Tam oxu »
  • TUTMAQ

    Qədim mənalarından biri “yanmaq” kimi açıqlanıb (Tutuşdu qəm oduna şad gördüyün könlüm...). Tutuşmaq elə “odlanmaq” deməkdir, mənbələrdə tuta sözü var

    Tam oxu »
  • TUTU

    Bu söz məlum quşla bağlı qadınlara verilən addır. Tuti quşu şirin dilli hesab olunduğu üçün adam adına çevrilib

    Tam oxu »
  • TUTUŞMAQ

    Tutaşmaq variantı da olub. Mənbələrdə rus dilinə воспламенятъся, вспыхиватъ kimi tərcümə olunub. Tütün, tüstü sözləri ilə qohumdur, qədim mənası “od”,

    Tam oxu »
  • TUVA

    Balaca qazandır, fars sözüdür, onlarda tabe formasında işlədilir. Görünür, tab (od, isti, ocaq) sözü ilə qohumluğu var

    Tam oxu »
  • TÜFƏNG

    Söyüd ağacının qabığını boru şəklində çıxarıb içinə kürəciklər qoyub quş ovlayıblar. Buna tüvək deyilib (indiki su atan kimi)

    Tam oxu »
  • TÜK

    Qədim forması yük şəklində olub. Qanad yerinə yük də işlətmişik. Oперение sözünün qarşılığı yüklük kimi qeydə alınıb

    Tam oxu »
  • TÜL

    Fransız sözüdür, “nazik, yüngül, toxuma parça” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • TÜLƏK

    Mənbələrdə tü (“tük” mənasında), tülə (tükünü dəyişmək) sözləri var. Tülək kəlməsi tüləmək feili zəminində əmələ gəlib

    Tam oxu »
  • TÜLKÜ

    Mənbələrdə bu sözün tüklü forması da mövcuddur. Deməli, tülkü tarixən “tükü çox olan heyvan” mənasını əks etdirib

    Tam oxu »
  • TÜND

    Fars sözüdür və “kəskin”, “ciddi”, “sərt”, “möhkəm” (bərk) anlamlarında işlədilir. Tünd-qırmızı, tünd-qara, tünd çay və s

    Tam oxu »
  • TÜPÜRCƏK

    Tüpürmək feilindən yelləncək qəlibi üzrə əmələ gəlib. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • TÜPÜRMƏK

    1. Əsli “tükürmək”dir, bu da öz növbəsində tökmək sözü ilə bağlıdır. M.Kaş­ğaridə külək, tufan mənasını verən tüpi sözü var (indi də işlədilir)

    Tam oxu »
  • TÜRBƏ

    Sərdabə fars, türbə ərəb sözüdür. Hər ikisi “məqbərə” anlayışı ilə bağlıdır, sinonimlərdir. Türbə “mavzoley” deməkdir, ərəbcə turab (qəbir, torpaq) sö

    Tam oxu »
  • TÜRFƏ

    Ərəbcə “az tapılan”, “zərif” “çox gözəl” deməkdir. Cəm forması tərafət sö­zün­­dən ibarətdir. (Bəşir Əhmədov

    Tam oxu »
  • TÜRK

    Göytürk imperatorluğuna qədər türk sözü müstəqil etnik ad kimi işlədilməyib. Hunların dövründə türk hun (qoçaq, igid hun) birləşməsi olub, sonra türk

    Tam oxu »
  • TÜRK DAŞI (FİRUZƏ)

    Orta əsrlərin əvvəllərində Türkiyə, hüdudları Avropanın cənub-şərqinə çatmış nəhəng bir dövlət idi. Qərbi və Şimali Afrikaya da bütövlükdə Türkiyə və

    Tam oxu »
  • TÜRKİYYƏ

    Bu, qızlara verilən addır. Türk sözünün üzərinə ərəb şəkilçisi (-iyyə) artırmaqla əmələ gəlib. Mənası “türk qızı” (türk gözəli) deməkdir

    Tam oxu »
  • TÜRMƏ

    “Крепость” mənasını verən tura sözü mövcud olub. Gecə yerinə tünək, tün­lük (темница) işlədilib. Türmə kəlməsi tura sözü ilə qohumdur və öz sö­zü­müzd

    Tam oxu »
  • TÜTƏK

    Dialektlərdə düdük forması da var, dodaq (dodaqda çalınan) sözü ilə qohumdur. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • TÜTÜN

    Tüt feili “tüstüləmək” anlamında işlədilib. Papiros (qəlyan) çəkməyə tütsük deyiblər. Tütün və tüstü eyni söz olub, sonra mənaca fərqlənib

    Tam oxu »
  • UBAYDULLA

    Abd sözü ilə qohumdur. “Allahın qulu” deməkdir (abd “qul” anlamını əks etdirir). (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • UC

    “Son” anlamını əks etdirən və bircə səsdən ibarət olan “u” sözü olub. Uc kəlməsi ondan törəmədir. (Bəşir Əhmədov

    Tam oxu »
  • UCA

    Rus dilindəki таз sözünün mənasını tatar dilinə oça kimi tərcümə edirlər. Крестец sözü oçabaşı kimi tərcümə olunur

    Tam oxu »
  • UCBAT

    Güman ki, üz və bət kəlmələrindən törəyib, (üzbət kimi olub) “sir-sifət” məna­sını verir; danışıqda ucbat sözünün sinonimləri kimi uc və üz kəlmələri

    Tam oxu »
  • UCQAR

    Əsli “uc yer” deməkdir. Yer sözü dəyişərək qar şəklinə düşüb. Dışarı “dış yer” deməkdir, yuxarı “yüksək yerdir”, içəri “iç yerdir”, bura “bu yerdir”,

    Tam oxu »
  • UÇMAQ

    “Kitabi-Dədə Qorqud”da bu söz “cənnət” anlamında işlədilib. Alınma söz­dür, Soğdaq dilinə mənsubdur. Həmin dildə sözün mənası “cənnət”, “göy” kimi açı

    Tam oxu »
  • UÇURUM

    Kökü uç feilidir, -ur təsirli feil əmələ gətirir, -um feildən isim düzəlib. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »