Azərbaycan dilinin etimologiya lüğəti

  • URA

    1. Məhsul toplandıqdan sonra yerdə qalan xırda-xuruş şeylərə ura deyilir. Uralamaq –“irili-xırdalı bütün bostan məhsullarını toplamaq” deməkdir

    Tam oxu »
  • URALAMAQ

    Ura sözü or, oraq, orğun (biçin vaxtı) sözləri ilə qohumdur. “Biçindən sonra yerdə qalanı toplamaq” deməkdir

    Tam oxu »
  • URBANİZASİYA

    lat. urbanus – şəhərli

    Tam oxu »
  • URL

    ing. Uniform Resource Locator – «re­sursun vahid lokatoru» sözlərinin baş ­hərf­­lərindən yaradılmış abreviatura

    Tam oxu »
  • URVAT

    Ərəbcə hörmət sözünün dəyişmiş formasıdır. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • USANMAQ

    Usan kəlməsi həm ad (скука), həm də feil (испытывать скуку) kimi işlədilib. Feil olan usanmaq sözü “sıxıntı keçirmək” anlamını verir və belə yara­nıb:

    Tam oxu »
  • UŞAQ

    Feildən əmələ gəlib. “Qədim türk lüğəti” kitabında uv (измельчать), uvşaq (маленький) kəlmələri var. Çağdaş türkmən dilində uşamaq feili (мельчать), u

    Tam oxu »
  • UŞAQÇI

    “Çürükçü” (буквоед, xırdaçı) mənasında qeydə alınıb. Uşa-l-maq (измел­чать), uşa-q (kiçik), uvşaq (və ya ufaq)”, ovulmuş sözləri də “xırda” anlamı ilə

    Tam oxu »
  • UTANMAQ

    1. Yuva yerinə bir vaxtlar uya işlətmişik. Uyad sözü utanmaq demək olub. Mənası: “yuvaya çəkil” (gizlən

    Tam oxu »
  • UY

    Abır sözünün qədim sinonimidir, utanmaq da uy kökü ilə bağlıdır, güc-ən-mək qəlibi üzrə əmələ gəlib. (Bəşir Əhmədov

    Tam oxu »
  • UYEZD

    Rusca объезд sözünün dəyişilmiş formasıdır (torpağın sərhədlərini müəyyən etmək üçün gəzintidir), “sərhədləri müəyyən edilmiş ərazi” deməkdir

    Tam oxu »
  • UYĞUN

    Dilimizdə uymaq (подходить) feili var. Onun zəminində uydur, uyğun kimi sözlər əmələ gəlib. Uy kökü ad-feil omonimdir və ad anlamında “fikir” mənasını

    Tam oxu »
  • UYLUQ

    Əsli uy-u-luq kimi olub, dizlə bud arasındakı yerin adı olub. Çömbəlmək sözü belə açıqlanıb: qarnını uyluğa gətirib oturmaq

    Tam oxu »
  • UYMAQ

    Bu söz mənbələrdə təqlid etmək, yamsılamaq kimi şərh olunub.İndi “təsir altına düşmək” anlamını əks etdirir

    Tam oxu »
  • UZ

    Bu söz “iti” anlamında çox işlədilib. Əslində, uc kimi olub: uclu - “iti”, ucsuz - “küt” kimi açıqlanıb

    Tam oxu »
  • UZAQ

    Dilimizdə uz-a-n, uz-a-t, uz-a-q tipli sözlər var və hamısının kökü “uz”dur, mənası “çox” demək olub (özbəklər “çox yaşa” yerinə uzaq yaşa deyirlər)

    Tam oxu »
  • UZAN

    Uz kökündən uza feili, ondan da uzan, uzat sözləri əmələ gəlib. Nağıllarda deyilir: az getdi, uz getdi

    Tam oxu »
  • UZATMAQ

    Dialektlərdə qonağı yola salarkən müşayiət etməyə uzatmaq deyirlər: “Dostumu Gəncəyə qədər uzatdım, Bakıya getdi”

    Tam oxu »
  • UZUN

    Kökü “uz”dur, mənası “çox” deməkdir. Uzaq və uzun kökdaş kəlmələrdir. Uzun və enli, yoğun və nazik, qalın və yuxa antonimlərdir

    Tam oxu »
  • UZUN-UZADI

    Sözün kökü “uz”dur. Uz-un, uz-a-n kimi misallar da bunu sübut edir. Uzadı kəlməsinin əsli “uz-a-t-ı”dır

    Tam oxu »
  • ÜÇ

    Uc sözü ilə qohumdur. Say sistemində ilk dəfə son ədəd məhz üç olub, ondan sonrakı ədədlər adamlara məlum olmayıb; mənası “sonuncu ədəd” deməkdir

    Tam oxu »
  • ÜÇGÜL

    “Gül” sözünün “bucaq” mənası da var. Üçgül “üç bucağı (küncü)” olan de­məkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • ÜÇÜN

    “Üst-ün”, “sər-in” tipli sözlərin qəlibi üzrə səbəb bildirən üç (ucbat sözü də buradandır) kökündən əmələ gəlib

    Tam oxu »
  • ÜLGÜ

    Ehtimal ki, ölçü sözünün dəyişilmiş formasıdır. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • ÜLGÜC

    Mənbələrdə yolğuc kimi qeydə alınıb. Yolmaq kəlməsi ilə bağlıdır (ehtimal ki, yon və yol eyni söz olub)

    Tam oxu »
  • ÜMİD

    Bəzən fars mənşəli hesab edirlər. Əslində ummaq feili ilə bağlıdır və ümid kimi deyil, umud kimi yazılmalıdır

    Tam oxu »
  • ÜMİDVAR

    Mürəkkəb sözdür, var hissəsi “есть” mənasını bildirir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • ÜMMƏT

    Ərəbcədir, “Hümmət”lə eyni deyil: “Peyğəmbərin yeni dinə çağırdığı şəxslər” deməkdir (Məhəmməd ümməti deyirik)

    Tam oxu »
  • ÜNSİYYƏT

    Ərəbcə üns (ülfət) və insan, munis sözləri ilə qohumdur. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • ÜRCAH

    Ürcah olmaq ifadəsi var. “Bağlanmaq”, “yaxın olmaq”, “istəmək” anlamla­rında işlədilir. Güman ki, alınma sözdür

    Tam oxu »
  • ÜRƏK

    Yüyürmək, yerimək feili zəminində əmələ gəlib, “daim hərəkətdə olan” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • ÜRFAN

    “Allahı dərk edən”, “bilikli” deməkdir, ərəbcədən alınma sözdür. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • ÜRGƏ

    Yerimək (yürümək) sözü ilə bağlıdır, yaxşı yeriyən iki yaşlı ata ürgə deyirlər. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • ÜRPƏŞMƏK

    Ör “hündür” deməkdir. Hörgüc (dəvədə) sözü də bununla bağlıdır. Əriş xanada hündürə gedən iplərdir. Ürpəşmək də “hündür” mənası ilə bağlıdır: “Saçın (

    Tam oxu »
  • ÜST

    Bu söz üz kəlməsi ilə eyni olub, sonra fərqlənib. Farslar “üst paltarı” yerinə “üz paltarı” (libase ru) işlədirlər

    Tam oxu »
  • ÜSTƏMƏK

    Qabaqlar -ə2 şəkilçisi adlara qoşularaq çoxaltma mənalı feillər düzəldib: üst-ə-mək “увеличивать” anlamında işlədilib

    Tam oxu »
  • ÜSTLÜK

    Üst kəlməsindən əmələ gəlib. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • ÜSTÜN

    Boy-un, üz-ün sözləri göstərir ki, -ün şəkilçisi həm də adlardan ad düzəldib. Üstün sözü üst kökündən və -ün şəkilçisindən ibarətdir (sərin tipli sözl

    Tam oxu »
  • ÜSUL

    Ərəbcədir, əsl sözünün cəmidir. Əsl – kök, mənbə kimi mənalarda işlədilir, üsul indi metod anlamını əks etdirir

    Tam oxu »
  • ÜŞÜMƏK

    Qış və üşümək sözləri eyni kökdən törəyib. Belə zənn etmək olar ki, sözün tarixi yaş kəlməsi ilə bağlıdır, yaş isə su (caş şəklində olub), yağış (çağı

    Tam oxu »
  • ÜŞÜNMƏK

    Ehtimal olunur ki, qış sözü ilə qohumdur. Əsli qış-tı-maq kimi olub. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • ÜTMƏK

    Qədim mənası “гладить” deməkdir. “Od”, “isti” anlamı ilə bağlıdır. Ütü ondan düzəlmiş ismdir. (Bəşir Əhmədov

    Tam oxu »
  • ÜTÜK

    Dialektlərdə “filankəs ütüyün biridir” cümləsi işlədilir. Mənbələrdə ötök sözü “kasıb” mənasında qeydə alınıb

    Tam oxu »
  • ÜY

    Oynaq mənasında işlədilir (barmağın üyləri...), “aşıq”, “birləşmə”, “buğum” demək­dir. Həm üy, həm də oynaq eyni kökə malikdir

    Tam oxu »
  • ÜYÜŞMƏK

    Uy-uş-maq kimi olub, mənası “qatılaşmaq” deməkdir. Bişmiş südə çalası (maya) qatırlar, bir müddət sonra süd üyüşür, qatıq olur

    Tam oxu »
  • ÜYÜTMƏK

    Etimonu üy (молоть) sözüdür. Həmin feil, ehtimal ki, ovmaq (xırda­lamaq) sözünün dəyişmiş formasıdır

    Tam oxu »
  • ÜZ VERMƏK

    “Üz verəndə astar da istəyir” deyirik. Buradakı üz sözü üst sözü ilə qo­humdur: “üstünü verəndə altını da istəyir” deməkdir

    Tam oxu »
  • ÜZ VURMAQ

    “Mən ölüm”, “acizanə xahiş” mənalarını əks etdirir. Xahiş zamanı adam əlini üzünə vuraraq, “bu mən ölüm” deyir

    Tam oxu »
  • ÜZEYİR

    Ərəbcə “yardım” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • ÜZƏNGİ

    Üzük və üzəngi sözləri üzmək feilindən əmələ gəlib: biri qızı ata evindən, 2-ci isə ayağı yerdən üzür

    Tam oxu »