Çökək sözü ilə kökdaşdır, amma diz çökmək ifadəsindəki çökmək sözünün çökək, çuxur anlamları ilə heç bir əlaqəsi yoxdur
Ağacda, güldə olan iri tikanlara çökür deyirlər. Mənbələrdə bu söz yalnız feil kimi qeydə alınıb və “çökdürmək” anlamında açıqlanıb
Mənbələrdə çöm sözü “sıxmaq”, “yığılmaq”, çömbəl isə “быть сжатым” kimi qeydə alınıb. Kəlmə dombal (bu söz “domba ol”dan əmələ gəlib) sözünün təhrifi
Çökək, çanaq sözləri ilə qohumdur. Ço “su” deməkdir, çömçə “su qabı” kimi anlaşıla bilər. Çökək suyun yığıldığı yerdir
Çevrə kəlməsi ilə kökdaşdır və “dəyirmi olan” deməkdir. Mənbələrdə də belə verilib: çörək – круг. (Bəşir Əhmədov
Farscadır, əsli çubək, “kiçik ağac” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Dəyirmanda haqq almaq üçün ölçü vahididir. Çömçə, çökək sözləri ilə qohumluğu var. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Ərəbcə olan şaqul (rusca: отвес) sözünün təhrifindən əmələ gəlib. Ustalar hörgü zamanı ondan istifadə edirlər ki, divarda əyrilik alınmasın
Çul sözündən əmələ gəlib, “çula bürümək” deməkdir. Çul, corab, çuval sözləri güman ki, qohumdur. Çulğa “sarımaq” (обматывать) deməkdir, çul “sarımaq
ing. churn – nehrə + ing. journalism – jurnalistika
Bu, fars dilində cəval kimi işlədilir, çuvalduz kəlməsi də var. Güman edirəm ki, çul sözü ilə qohumdur
Farscadır, çuval “kisə”dir, -duz isə duxtən (tikmək) feilinin əsasıdır, iynə növüdür. (Bəşir Əhmədov
Yavaş (sakit, həlim) sözünün dəyişmiş formasıdır. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Çirk sözü ilə qohumdur. Qırğız dilində “гнилой” mənasında çırı (çürümə) sözü işlədilir. (Bəşir Əhmədov
Üy (buğum, oynaq) kəlməsi ilə eyni kökə malikdir. Hər ikisi “birləşdirmə, bərkitmə” anlamı ilə bağlıdır
Da, də bağlayıcıları dəxi sözünün ixtisarından törəmədir. V.Bank yazır: “Türk dillərində “связывать” mənasını verən taq feili olub, ondan taqu (dağı f
ing. Digital Audio Broadcasting – «rəqəmsal səs yayımı» ifadəsindən yaradılmış abreviatura
Alınma sözdür, türkmənlər buna “aqsı” deyirlər. Görünür, xəstəlikdə ağlıq əlaməti olur (ağsıl sözü “ağımsov” kimi başa düşülə bilər)
Bəzi türk dillərində bu söz təbən kimi işlədilir və “aşağı”,”yastı” mənasını verir. Su dəyirmanında da daban olur, qapının da dabanı var, mənaları “üs
Daban və farsca keş (müq et: dudkeş) sözlərindən əmələ gəlib. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Sözün kökü “dad”dır, amma feil deyil. Fel dad-a (dad-a-n-maq...) sözüdür (boşa, yaşa qəlibi üzrə), -mal isə feilə artırılmış şəkilçidir (sağmal, dəym
Dad sözündəndir, “nəyinsə dadını öyrənmək, aludə olmaq” deməkdir, semantik baxımdan qanıxmaq tipli sözlərlə oxşardır: dadanmaq dada, qanıxmaq isə qana
Dədə sözünün dəyişmiş (əzizləmə mənasında) formasıdır. Müqayisə et: Abış, Məmiş, qaqaş.Bunu “qardaş” kimi yozanlar da var
Uşaq nitqində xörək əvəzinə, dada işlədilib. Dadıq dadmaq feilindəndir və “xörək” (bu, farscadır) deməkdir
Bu anlam müxtəlif dillərdə müxtəlif cür verilib: Litvada “meşə”, alban dilində “daş”, daha hansı bir dildəsə “ağac” anlamını əks etdirir
Farscadır, dəy (yalançı) sözü ilə qohumdur. Dəyyus (əsli: dəygöz) kəlməsi də buradandır. Bizdə cığal kimi də işlədilir
Dəricik sözünün təhrifi də ola bilər. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Danışıq dilində işlədilən bu sözün “cığal” və “lovğa” mənaları məlumdur. Sözün kökü, əslində, dağar yox, ”dağal”dır
Qaqauz dilindəki daalık (dağlıq) sözü ruscaya “лесистая местность” kimi tərcümə edilib. “Dağ” anlamını əks etdirən söz Litva dilində “ağac, meşə”, alb
Dağıntı (müq. et: yığ-ıntı...) sözü sübut edir ki, dağ kəlməsi haçansa müstəqil feil olub. Bu, dağ-ıt-maq sözündə də özünü büruzə verir
Dağ-ıl-maq, dağ-ıt-maq sözləri gəstərir ki, kök dağfeilidir. İndi bu feil müstəqil işlədilmir. (Bəşir Əhmədov
Dağılmaq, dağınıq, darmadağın kəlmələri ilə qohumdur. Sözün kökü “dağ”dır. -ı şəkilçisi isimdən feil düzəldib (bərk-i-mək qəlibi üzrə)
Əsli damxa olub və dam kəlməsi ilə bağlıdır. “Kiçik dam” (damcığaz) anlamını əks etdirir. -xa şəkilçisi (görünür, -ça, -çıq şəkilçisinin dəyişmiş for
Ərəb mənşəli hesab edirlər. Məncə, dəyirmi sözünün ərəb tələffüzünə uyğunlaşdırılmış formasıdır və türk mənşəlidir
Daqqa sözünün qədim kökü daq kəlməsidir; “qab” mənasında işlədilib və çanaq kimi ölçü vahidi olub
Heyvanlarda cinsi əlaqəni ümumi şəkildə höyürə gəlmək ifadəsi əks etdirir. Mənbələrdə höyur sözü erkək kimi açıqlanıb
Bu bədəndə uzunluğu 12 sm olan bir çıxıntıdır. Mənbələrdə dalaq anlayışı müxtəlif sözlərlə (dal, ayranlıq, sulaq, göy bağır
Buna rus dilində “стоног”deyirlər. Qatdalaq (dalağın şişməsi) xəstəliyinin müalicəsində istifadə olunub
Feilin qarşılıq növündə olan sözdür, ”bir-birini dalamaq” deməkdir. Dalamaq isə “dişləmək, qıcıqlandırmaq” mənasını verən sözdür
Dal “lüt” deməkdir. “Daldaban”, “ayağı yalın” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Sözün əsli dalda kəlməsi ilə bağlıdır. Gilə sözü giley şəklinə düşdüyü kimi, dalda sözü daldey formasını kəsb edib
Sözün kökü dal feilidir, ondan dalğıc sözü də əmələ gəlib. “Yerimək”dən yorğa düzəldiyi kimi, “dalmaq”dan da dalğa əmələ gəlib
Familiya, soyadı bildirən sözdür. Dal sözünün bir mənası “lüt” deməkdir. Dalqılıc - “qınından çıxarılmış qılınc” anlamını əks etdirir
Dalğa, dalğıc, dalğın kəlmələri ilə kökdaşdır. Qədim mənası “batmaq, qərq olmaq” deməkdir (xəyala dalmaq, suya dalmaq
Qərb dialektlərində “adamın yem axtarmaq üçün özünü ora-bura vurması” anlamında işlədilir. Türkmən dilində isə “yalanmaq” mənasını verir
Damaq sözü farslarda “burun” mənasında işlədilir. İfadə “burunu sallamaq”kimi başa düşülə bilər. (Bəşir Əhmədov
Ərəbcədir, bizdə qanraq sözü olub. “Kef” (damağım çağdır!), “beyin” anlamlarında işlədilən söz olub
Bu söz barədə bir neçə ehtimal söyləmək olar: 1. Söz dam kəlməsi əsasında yaranıb, çünki döl ərəfəsində heyvanlara ev şəraitində (damda) xüsusi qull
holl. dam – bağlamaq
Qərb dialektlərində “lovğa” mənasında işlədilir. Fars mənşəlidir (əsli: dombaz), onlarda daha çox “yaltaq” anlamını əks etdirir