Словарь лексики азербайджанских дастанов

  • XAB FARS

    Yuxu, röya. Dur xab etmə çeşmə üstə, Bir qulaq ver mən şikəstə. Qoşun gələr dəstə-dəstə, Dur, yatmağın çağı deyil

    Полностью »
  • XAB FARS

    Yuxu, röya. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Qoşun çəkib dörd yanımız alarlar, Bu xabi-qəflətdən ayıl, Eyvaz xan! Bizi tutub o zindana salarlar, İyid olm

    Полностью »
  • XABİ-QƏFLƏT

    Qəflət yuxusu. (“Koroğlu” dastanının lüğəti)

    Полностью »
  • XAC

    Xərac sözünün təhrifidir. Könül, sənə vəsfi-halım söyləyim, Yarəb, bu dünyada necolur könlüm? Hərdən dərviş olur, hərdən dilənir, Hərdən bəzirgandan x

    Полностью »
  • XACƏ FARS

    Xədim; xidmətçi. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Gördü bir neçə saray adamı qabaqda, onların arxasınca əllərində çovgan olan bir neçə xacə, sonra isə Ni

    Полностью »
  • XAK FARS

    Torpaq. Fələk, sənlə əlləşməyə bir belə meydan ola, Tut əlimi, fürsət sənin, lütf ilə ehsan ola. Getmiş idim mürşüdümə dərdimə dərman qıla, Mən nə bil

    Полностью »
  • XAK FARS

    Torpaq. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Koroğlu ürəyində: “məni qolu bağlı, boynu zəncirli görüb kişiləşirsən?” – deyib, sözünə belə davam etdi: Məni xa

    Полностью »
  • XAKİ-PAY

    fars. xak – torpaq, pa – ayaq 1. Ayaq basılan yer. 2. Astana, kandar. Səyahət eyləyən Nəzakət xanım, Seyrəngah sizindi, gəz, qayıt indi

    Полностью »
  • XAKİ-PAY

    fars. xak – torpaq, pa – ayaq 1. Ayağın torpağı; ayaq basılan yer. 2. Astana, kandar. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Qırram qoşununu xaki-pay kimi, Bir

    Полностью »
  • XAQAN

    Qədim türk xalqlarında hökmdarlara verilən ad, titul. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Düşmanın üstünü quştək aldıran, Aslanlar dişindən ovlar saldıran,

    Полностью »
  • XALAT

    Bax: xələt. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Dəlilərin dördü də şahanə xalat geyib Koroğlunun hüzuruna gəldi

    Полностью »
  • XALXAL

    Mal-qara saxlamaq üçün ətrafı hasarlanmış yer; ağıl. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Hər gün səhər dan yeri ağaranda Alı kişi ilxını çölə aparar, bütün

    Полностью »
  • XALICA

    Bax: xalicə. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)

    Полностью »
  • XALİCƏ

    Kiçik xalı, kiçik türk xalısı, məbəd xalısı. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)

    Полностью »
  • XAM

    Məcazi mənada: yetkin olmayan, təcrübəsiz, püxtələşməmiş, hazırlıqsız. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Uca dağları döşlətdin, Ağır alaylar boşlatdın, Y

    Полностью »
  • XAM SALMAQ

    Qarşısındakını xam, təcrübəsiz, anlaqsız, xəbərsiz sayaraq, bundan istifadə etməyə çalışmaq. (“Koroğlu” dastanının lüğəti)

    Полностью »
  • XAMUŞ ELƏMƏK

    Susdurmaq.

    Полностью »
  • XAMUŞ ETMƏK

    Bax: xamuş eləmək.

    Полностью »
  • XAMUŞ FARS

    Dinməz, susmuş, sakit (halda). Əmr şəklində: xamuş! – sus! dinmə! sakit! səssiz! Şikara çıxanda nəyə tuş oldun? Dərdin nədir, iltimasa gəlmisən? Nə di

    Полностью »
  • XAMUŞ OLMAQ

    Susmaq.

    Полностью »
  • XANA FARS

    Ev, otaq. Sallana-sallana çıxdı xanadan, Ay həzərat, gedən ceyran mənimdi!                                          (“Əsli və Kərəm”)

    Полностью »
  • XANƏ

    Bax: xana.

    Полностью »
  • XANİMAN FARS

    Ev-eşik, ata yurdu, ocaq, məskən, dudman. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Kəsiblər dörd bir yanımı, Dağıdarlar xanmanımı, Axıdarlar al qanımı, Bir umudu

    Полностью »
  • XANUM

    Xanım. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)

    Полностью »
  • XAR1 ƏRƏB

    Tikan. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Çənlibeldə qar görünür, Güllər mənə xar görünür, Günüm ahü zar görünür, Bir qaydıma qalan yoxdu

    Полностью »
  • XAR ƏRƏB

    Tikan. Ucundan çəkərsən çox ahu-zarı, Köməyinə çatsın yaradan barı. Fələk gülə düşman yaradıb xarı, Əbəs düşüb bu sevdaya gedirsən

    Полностью »
  • XARA

    Özündən naxışları olan parlaq ipək parça. Hüseyn deyir: mayıl oldum Gülxara Geyinibdi atlas, ziba, gül, xara, Qorxuram ki, qismət ola gül xara, Bağban

    Полностью »
  • XARAC ƏRƏB

    Xərac. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)

    Полностью »
  • XAS ƏRƏB

    1. Seçilmiş, xüsusi; məxsus. 2. Əsil, nəcabətli. İgidlər xasısan, özün mötədil, İgidlər sözünə mən ollam qail

    Полностью »
  • XAS ƏRƏB

    1. Seçilmiş, xüsusi, məxsus. 2. Əsil, nəcabətli. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Cəmi dəlilərin xası, Meydanda var mərd davası, Koroğlunun qoç balası, B

    Полностью »
  • XAŞXAŞ

    Tərkibində süd şirəsi olan iri çiçəkli və içi xırda toxumlarla dolu qozaşəkilli meyvə verən bitki. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Dastanda təşbeh kimi

    Полностью »
  • XATİRİ XOŞ OLMAQ

    Sevinmək. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)

    Полностью »
  • XEYLAQ

    Xeyli sözünün canlı danışıqda işlənən forması, nəfər mənasını verir. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Baxdılar ki, atın üstündə bir qız xeylağı var

    Полностью »
  • XEYRAT ƏRƏB

    Ölmüş adamın xatirəsinə verilən yemək; ehsan. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Koroğlu dedi: – Ay qarı, qorxma, gecə bayıra çıxıb atana xeyrat vermək ist

    Полностью »
  • XƏDƏNG FARS

    Ox (silah). (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Xədəng ox şəklində də işlənir (mürğ quş, qızıl-qırmızı, uzundraz kimi komponentlərin hər ikisi eyni mənanı v

    Полностью »
  • XƏDƏNG FARS

    Ox (silah). Klassik şeirdə gözəlin kirpiyi oxa (xədəngə) bənzədilir. Dastanlarda həm həqiqi, həm məcazi mənalarda işlənməsinə aid nümunə var

    Полностью »
  • XƏFƏNG

    Evin birinci mərtəbəsindən ikinci mərtəbəsinə və ya çardağa çıxmaq üçün tavandan açılan kiçik qapı (yan tərəfə deyil, aşağıdan yuxarı qaldırılmaqla aç

    Полностью »
  • XƏLAYİQ ƏRƏB

    Xəlq olunmuşlar, xidmətçi qadın, cariyə, kölə qadın. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)

    Полностью »
  • XƏLƏT1

    Üst geyimi. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Bir xələt biçərəm Eyvaz boyundan, İncimərəm xasiyyəti-xoyundan, Kəsin tunculardan, qırın qoyundan, Yeyin, də

    Полностью »
  • XƏLƏTLƏMƏK

    Hədiyyə vermək, xələt vermək, xələt geydirmək, hökmdarın könlünü xoş etmək. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)

    Полностью »
  • XƏNDAN FARS

    1. Gülən, üzügülər, şən. 2. Məcazi mənada: klassik ədəbiyyatda tamam açılmış gülə bənzəyən gözəlin üzü mənasında işlənmişdir

    Полностью »
  • XƏNDAN FARS

    1. Gülən, üzügülər, şən. 2. Məcazi mənada: klassik şeirdə gözəlin üzü açılmış gülə bənzədilir. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Açılıbdı sinən gülü, Dön

    Полностью »
  • XƏNDƏ FARS

    Gülüş, gülümsəmə. Eşqin sövdasına aşiq düşəndə, Eləməz nəsihət heç əsər, nədi? Bülbültək tutulur, heç olmaz xəndə, Verə yar yolunda can, bu sər nədi?

    Полностью »
  • XƏR FARS

    Ulaq, uzunqulaq, eşşək. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Girrəm meydana ər kimi, Durram qabaqda nər kimi, Düşmən boylanar xər kimi, Qaçırtmaz meydandan m

    Полностью »
  • XƏRAC ƏRƏB

    Bac, vergi. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Eyvazım xərac alanda, Hələbə talan salanda, Düşmən çox, sən tək olanda, Hirslənib coşduğun varmı?          

    Полностью »
  • XƏRMÖHRƏ FARS

    1. Palana bəzək üçün tikilən rəngbərəng iri muncuqlar. 2. Məcazi mənada: dəyərsiz, qiymətsiz. Xərmöhrə gətirib ləldir deyər, Doğru söz deyərsən, təbin

    Полностью »
  • XƏTƏM

    Sədəf. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Ədəbiyyatda üzük mənasında da işlənir.  Atı çapdım Çənlibelin düzünə, Qurban olum şagirdinin gözünə, Xırda xətəm

    Полностью »
  • XƏTTİ-XAL

    ərəb. xətt, fars. xal Gözəlin sifəti mənasını verir. Dastanlarda bəzən gözəl oğlanlar barədə də işlənir

    Полностью »
  • XƏTTİ-XAL

    ər. xətt, fars. xal Gözəlin siması, sifəti, camalı. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Baxdı ki, pəncərədə bir qız durub, bir qız durub ki, o necə deyərlər

    Полностью »
  • XƏTTÜ-XAL

    Bax: xətti-xal.

    Полностью »