Словарь лексики азербайджанских дастанов

  • XƏDƏNG FARS

    Ox (silah). (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Xədəng ox şəklində də işlənir (mürğ quş, qızıl-qırmızı, uzundraz kimi komponentlərin hər ikisi eyni mənanı v

    Полностью »
  • XƏDƏNG FARS

    Ox (silah). Klassik şeirdə gözəlin kirpiyi oxa (xədəngə) bənzədilir. Dastanlarda həm həqiqi, həm məcazi mənalarda işlənməsinə aid nümunə var

    Полностью »
  • XƏFƏNG

    Evin birinci mərtəbəsindən ikinci mərtəbəsinə və ya çardağa çıxmaq üçün tavandan açılan kiçik qapı (yan tərəfə deyil, aşağıdan yuxarı qaldırılmaqla aç

    Полностью »
  • XƏLAYİQ ƏRƏB

    Xəlq olunmuşlar, xidmətçi qadın, cariyə, kölə qadın. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)

    Полностью »
  • XƏLƏT1

    Üst geyimi. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Bir xələt biçərəm Eyvaz boyundan, İncimərəm xasiyyəti-xoyundan, Kəsin tunculardan, qırın qoyundan, Yeyin, də

    Полностью »
  • XƏLƏTLƏMƏK

    Hədiyyə vermək, xələt vermək, xələt geydirmək, hökmdarın könlünü xoş etmək. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)

    Полностью »
  • XƏNDAN FARS

    1. Gülən, üzügülər, şən. 2. Məcazi mənada: klassik ədəbiyyatda tamam açılmış gülə bənzəyən gözəlin üzü mənasında işlənmişdir

    Полностью »
  • XƏNDAN FARS

    1. Gülən, üzügülər, şən. 2. Məcazi mənada: klassik şeirdə gözəlin üzü açılmış gülə bənzədilir. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Açılıbdı sinən gülü, Dön

    Полностью »
  • XƏNDƏ FARS

    Gülüş, gülümsəmə. Eşqin sövdasına aşiq düşəndə, Eləməz nəsihət heç əsər, nədi? Bülbültək tutulur, heç olmaz xəndə, Verə yar yolunda can, bu sər nədi?

    Полностью »
  • XƏR FARS

    Ulaq, uzunqulaq, eşşək. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Girrəm meydana ər kimi, Durram qabaqda nər kimi, Düşmən boylanar xər kimi, Qaçırtmaz meydandan m

    Полностью »
  • XƏRAC ƏRƏB

    Bac, vergi. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Eyvazım xərac alanda, Hələbə talan salanda, Düşmən çox, sən tək olanda, Hirslənib coşduğun varmı?          

    Полностью »
  • XƏRMÖHRƏ FARS

    1. Palana bəzək üçün tikilən rəngbərəng iri muncuqlar. 2. Məcazi mənada: dəyərsiz, qiymətsiz. Xərmöhrə gətirib ləldir deyər, Doğru söz deyərsən, təbin

    Полностью »
  • XƏTƏM

    Sədəf. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Ədəbiyyatda üzük mənasında da işlənir.  Atı çapdım Çənlibelin düzünə, Qurban olum şagirdinin gözünə, Xırda xətəm

    Полностью »
  • XƏTTİ-XAL

    ərəb. xətt, fars. xal Gözəlin sifəti mənasını verir. Dastanlarda bəzən gözəl oğlanlar barədə də işlənir

    Полностью »
  • XƏTTİ-XAL

    ər. xətt, fars. xal Gözəlin siması, sifəti, camalı. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Baxdı ki, pəncərədə bir qız durub, bir qız durub ki, o necə deyərlər

    Полностью »
  • XƏTTÜ-XAL

    Bax: xətti-xal.

    Полностью »
  • XƏTTÜ-XAL

    Bax: xətti-xal. (“Koroğlu” dastanının lüğəti)

    Полностью »
  • XƏYƏT

    1. Baramadan əyrilən sap. 2. İpək parça növü. Qurbani der: zülfün ucu xəyətdi, Qurandakı qulhuvəllah əhətdi, Desələr sərində bu nə halətdi? De ki, bir

    Полностью »
  • XƏYYAT

    Bax: xəyyatə. (“Koroğlu” dastanının lüğəti)

    Полностью »
  • XƏYYAT ƏRƏB

    Dərzi, paltartikən. O, şəhərdə qəriblər kimi dolanıb, bir neçə gündən sonra güzarı bir xəyyat dükanına düşdü

    Полностью »
  • XƏYYATƏ

    1. Baramadan əyrilən sap. 2. İpək parça növü. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Qızıl ov səqərli, köşək dönümlü, Dəyirman madarlı, ac qurd yeyimli, Dovşan

    Полностью »
  • XINZIR

    1. Donuz. 2. Heyvan (söyüş kimi işlənir). (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Dialektlərdə kobud, dinsiz, varlı mənalarına da rast gəlinir

    Полностью »
  • XIRA

    Kiçik, zəif. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)

    Полностью »
  • XIRANCƏ

    Bax: xıra. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)

    Полностью »
  • XIRCIM

    Tamam, ağzınacan. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Özünü xəzinənin içinə salıb xurcununu xırcım-xırcım doldurub düzəldi yola

    Полностью »
  • XIRD

    fars. xəridən – almaq Satınalma, alma. Dastanlarda xırd eləmək – satmaq mənasında rast gəlinir. Ay ağalar, gəlin sizə söyləyim, Yalquz daşdan olmaz di

    Полностью »
  • XIRQA

    Bax: xirqə.

    Полностью »
  • XIRQA

    Bax: xirqə. (“Koroğlu” dastanının lüğəti)

    Полностью »
  • XIRLAMAQ

    Üzə qabarmaq, xorlamaq, donquldamaq, mırıldanmaq. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)

    Полностью »
  • XIRSIZ

    Oğru. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Alacalardan aşanda, Ərzurumu dolaşanda, Qənimlərtək savaşanda, Gözü qanlı xırsız gördüm

    Полностью »
  • XIRSLI

    1. Tamahkar; xəsis. 2. Donuzu olan. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)

    Полностью »
  • XIŞIM

    Bax: xişm. (“Koroğlu” dastanının lüğəti)

    Полностью »
  • XİRİD

    Bax: xırd.

    Полностью »
  • XİRİD ELƏMƏK

    1. Satın almaq, pulla almaq (mal, əşya). 2. Satıb başdan eləmək.

    Полностью »
  • XİRİD ETMƏK

    Bax: xirid eləmək.

    Полностью »
  • XİRİDAR FARS

    1. Alıcı, müştəri. 2. Məcazi mənada: bir şeyin qiymətini bilən, başa düşən; sərraf. Yavaş get, yavaş get, kimin yarısan? Hansı bəxtəvərin xiridarısan?

    Полностью »
  • XİRQƏ ƏRƏB

    1. Bez və ya qumaş parça. 2. Dərvişlərin geydikləri qaba yundan uzun ətəkli üst geyimi. Katiblər dərs alar, vədə sin gözlər, Ömür başa yetən vədə sin

    Полностью »
  • XİRQƏ ƏRƏB

    1. Bez və ya qumaş parça. 2. Dərvişlərin geydikləri qaba yundan uzun ətəkli üst geyimi. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Çənlibeldən dud eləyib

    Полностью »
  • XİRQƏPUŞ

    ərəb. xirqə, fars. ...puş Xirqə geyən dərviş. Yatmışdım mən də, qəmə duş oldum, Oyandım qəflətdən xirqəpuş oldum, Kamandar ovçuya mən də tuş oldum, So

    Полностью »
  • XİŞİM

    Bax: xişm.

    Полностью »
  • XİŞM FARS

    Acıq, qəzəb. Xişm ilə adam öldürür, Yerişi qandır bu gələn. On dörd gecəlik ay kimi İşıq salandır bu gələn

    Полностью »
  • XİŞM FARS

    Acıq, qəzəb. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Mənəm şiri-nərtək meydanda gəzən, Xişm ilə düşmanın bağrını əzən, Tülək tərlan kimi havada süzən, Sonra yax

    Полностью »
  • XİYAL

    Xəyal. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Bu xiyal ilə onun təpəsindən bir əmud yendirdi. (“Dəmirçioğlunun Çənlibelə gəlməyi”)

    Полностью »
  • XİZMƏTKAR

    Xidmətçi. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)

    Полностью »
  • XOCA FARS

    Müəllim, molla mənaları ilə yanaşı, tacir mənasında da işlənir. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Dastanda tacir mənasında rast gəlinir

    Полностью »
  • XODKAR

    Bax: xotkar. Milçək vızıldadı, uçdu havaya, Yağın süzdüm üç yüz altmış tavaya, Yüklədim ətini doxsan dəvəyə, Xodkar üçün göndərdim mən leşini

    Полностью »
  • XON

    Bax: xonça. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Çənlibeldə köçüm, qonum, Atlasdan biçilər donum, Ortadan qalxmaya xonum, Gündə yüz qonağım ola!

    Полностью »
  • XONÇA

    Şirniyyat, meyvə və başqa hədiyyələr qoyulmuş bəzəkli sini, tabaq və s. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Koroğlu ilə Nigar xanım atdan düşüb süfrə başınd

    Полностью »
  • XONKAR

    Bax: xotkar. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Xonkar söz vermişdi ki, Qulu bəy Koroğlunu öldürsə, qızı Dünya xanımı Qulu bəyə verəcək

    Полностью »
  • XONSA

    Hər iki cinsin əlamətləri olan. Şah Abbas dedi: – Abbas, Sarı Xoca anadan doğma xonsadı. O, həmişə arvadlar içərisində olub

    Полностью »