İki mənası var: 1. “Cəbr edən”,“əzab verən” 2. “Allahın qulu”. Şəxs adı kimi 2-ci əsas götürülür. Qədim yəhudi dilində “mənim gücüm” (yəni Allah) demə
Ərəbcə əcdad sözü ilə qohumdur. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Ərəbcə “behişt bulağı” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Farsca “əymək” mənasını verən cəftən məsdəri ilə qohumdur. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Güman edirlər ki, fars dilindən alınma sözdür, bizdə cığırcıq işlədilib (cəhrənin çıxartdığı səslə, cırıltı ilə bağlıdır)
Ərəb dilindən alınma sözdür, bizdə qabaqlar onun yerinə yarğan (yaran, kəsən) sözlərindən istifadə olunub
Farsca – İran əsatirində Cəmşid adlı mövhum bir hökmdarın adından.
Ərəbcə cümlə, cəm sözləri ilə bağlıdır. Çoxluq anlamında işlədilir (Cümə məscidində namaz qılanlar çox olurlar)
Farsca hərfi mənası döyüş (cəng) və gətirən (avər) deməkdir. “İgid” anlamında işlədilir. (Bəşir Əhmədov
Farsca cəng “hərb” deməkdir, cu isə costən (axtarmaq) feilinin əsasıdır.“Dava axtaran” deməkdir. (Bəşir Əhmədov
sanskr. jangala – kobud və quraqlıq
Ərəbcədir, soğdaq dilində buna uçmaq deyiblər, biz də belə işlətmişik (“Dədə Qorqud”da da var). (Bəşir Əhmədov
Meyit kəlməsi ilə sinonimdir, ərəbcədir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Mənbələrdə rus dilinə “удалить” kimi tərcümə edilib. Cıdı kəlməsi də var və “tez” anlamını bildirib. Görünür, cıdır feil olmaq əlamətini itirib və isi
Farscadır və əsli “ciqqə”dir, “əlavə” deməkdir. Saçın ucundakı saçaqlara deyilir: Dal gərdəndə cığa telin tökmüsən
Əsli dağul(dağal) kimidir və farsca “yalançı” deməkdir. İndi bizdə məna bir qədər dəyişib. (Bəşir Əhmədov
“Cığaya tay (bənzər)” deməkdir. “Bəzəkli”, “yaraşıqlı” anlamını əks etdirir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Əslində iz (iz və cızmaq qohum sözlərdir) sözü ilə bağlıdır və ızğır formasında olub. Yolda –izdə sözü sinonimlər birləşməsidir və cığır sözü ızğır sö
Ilğı“bütövlük” mənasını verən söz olub, “birləşdirmək”anlamında ıl feili işlədilib. Cılğa və ılğı eyni söz olub, “tamamilə” deməkdir
Qərb dialektlərində işlədilir, jiletka sözünün təhrifi ilə bağlı yaranıb. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Lüt adama belə deyilir.Əsli dızlaq kimi olub və ruscaya “голый” kimi tərcümə olunub. Bəzi dialektlərdə dizlik sözü şalvarın sinonimi kimi işlədilir
“Xalis” mənasında işlədilən bu söz, zənnimcə, çim və qır(xır) sinonimlərinin birləşməsindən törəyib (çimnaz – təpədən dırnağa qədər, tamam naz deməkdi
Cırılmaq feili ilə bağlıdır. Cırıq, cır-cındır sözlərindən məlum olur ki, burada etimon (etimoloji kök) “cı”dır
Bəzi türk dillərində cır sözü “nəğmə” anlamında işlədilir. Cırcırama –“nəğmə oxuyan” (cır-cır edən) deməkdir
Qərb dialektlərində çox işlədilir. “Qoçaq”, “işgüzar”, “igid” deməkdir. Cırmaq feilindən əmələ gəlib: “cıran, dağıdan, qələbə çalan”deməkdir
Təqlidi sözdür, sızıltı (yara sızıldayır) sözü ilə eyni struktura malikdir. Cırmaq sözü ilə qohumdur
Biri qaçıb aradan çıxanda deyilir: cırdı (yəni əkildi). Bu söz cıdır kəlməsi ilə qohumdur. Mənbələrdə cıdır kəlməsi “uzaqlaşmaq”, “qaçmaq” mənasında v
Kökü cırmaq feilidir, -maq şəkilçisi onu məsdərə çevirib. Mənbələrdə tarma (когти, лапа), tarmaq (царапать) sözləri də mövcuddur
Quyruğu əridəndə yağı çıxır, bərk yeri qalır. Buna cızdaq deyirlər. Sözün əsli cızlaq olub. Cız təqlidi sözdür, onun üzərinə -laq şəkilçisi artırılıb,
Əsli sızqırtmaq kimi olub, “fəvvarə” anlamına yaxın məna bildirir. Su sözündən əmələ gəlib. (Bəşir Əhmədov
Bu söz ərəbcədən alınmadır, bizdə onun yerinə “əl” anlamı ilə bağlı olan qarman (kарман şəklində rus dilinə də keçib) kəlməsi işlədilib: “əlin çox gir
Cib ərəbcədədir gir isə farsca qereftən (götürmək) feilinin əsasıdır (məna: “cibdəkini götürən”). Farslar buna “cibbor” da deyirlər
Dişi sözünün dəyişilmiş formasıdır. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Monqolca “nizə” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Aşıq-aşıq oyununda sümüyün (aşığın) çökək tərəfinə alçı deyirlər. Cik sözü onun təhrif olunmuş formasıdır
Çıqan (hind mənşəli köçəri xalq, qaraçı) sözünün dəyişmiş formasıdır. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Alınma sözdür. Ərəbcə mənası “dəri” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Farsca celou kimi işlədilir.Bir mənası “ön”, “qabaq” deməkdir. “Qantarğa” anlamında da işlədilir.Cilovdar sözü də buradandır
Farsca cilvə sözü “zərif hərəkət” anlamını əks etdirir, cilvəkar “cilvəli” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Ərəbcədir, “ruh” deməkdir (ölünün ruhu). Can sözü ilə bağlıdır. Cin ərəb, can fars mənşəli hesab olunur
Mənbələrdə yınaq, yanaq formalarında da qeyd olunub, “yan tərəf” mənası ilə bağlıdır və güman etmək olar ki, ərəb dilinə bizdən keçib
Ərəbcədən alınmadır, bizdə onun əvəzinə gönə suyu ifadəsi işlədilib. Başqa dillərdə “civə” mənasını verən söz “gümüş suyu” kimi başa düşülür
Ərəb mənşəlidir. Bizdə onu bağır sözü ilə ifadə ediblər. Bağır həm də “ürək” mənasında işlədilib (“bağrıma basdım” deyirik), üçüncü mənası indiki içal
“Filankəs çox ciyərli adamdır” deyirik. Ciyər sözünün bir mənası mənbələrdə “сила”, “крепость” kimi açıqlanıb
Cızmaq feili ilə bağlıdır. Yazmaq sözü də bu sözlə qohumdur. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
yun. geo – Yer + yun. grapho – yazıram, təsvir edirəm
Ədəbi dildəki alaçıq sözünün qərb dialektlərindəki sinonimdir. Mənbələrdə coma sözü “yumru” kimi açıqlanıb
Cuşə gəlmək sözü ilə qohumdur. Fars dilində cuşidən feili var və cuş sözü onun qrammatik əsasıdır.Söz bizdən keçib
Ərəb mənşəlidir, “yüksək ləyaqət sahibi” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Farsca “fırlanmaq” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)