Azərbaycan dilinin etimologiya lüğəti

  • BODİTEKST

    ing. body text – gövdə, əsas mətn

    Tam oxu »
  • BODQIXAN

    Çin imperatorunun titulu olub. Boqda –“böyük”, “ilahi” deməkdir, xan isə məlumdur. Sözdən belə məlum olur ki, rus dilindəki бог sözü də Boqdıxan kəlmə

    Tam oxu »
  • BOĞANAQ

    Dadanaq, bağanaq, tozanaq (toz –a –anaq), çəkənək (çəkələt kimi də işlədilir), qasnaq (qatlanmış), qayğanaq, biçənək, sızanaq, soğanaq tipli sözlərin

    Tam oxu »
  • BOĞAZ1

    “Горло” mənasını əks etdirir. Bu söz mənbələrdə boğurdaq kimi verilib, boğmaq feili ilə bağlıdır kimi qeydə alınıb

    Tam oxu »
  • BOĞÇA

    Bizdə boğum (сустав, сочленение, узел, завязать) sözü olub. Şişməyə “boğuq” deyiblər. Boxça kəlməsi boğmaq (bağlamaq) sözü ilə qohumdur

    Tam oxu »
  • BOĞMA İLAN

    Farsca əjdarmar (əjdaha ilan) və ya boa (fransızcadır, “ilan” demək­dir) adlanır, ruslar “yдав” deyirlər

    Tam oxu »
  • BOĞMAQ

    Mənbələrdə göstərilir ki, ba feili olub və indiki “bağlamaq” mənasını əks etdirib. Həmin feildən bağ ismi də yaranıb

    Tam oxu »
  • BOĞUŞMAQ

    Boğmaq feilinin qarşılıq növüdür. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • BOHEMA

    XV əsrin əvvəllərində Mərkəzi Avropada o vaxta qədər avropalılara tanış olmayan qarabuğdayı insanlar peyda oldu

    Tam oxu »
  • BOKAL

    Alman sözüdür, “badə” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • BOKSİT

    fr. bauxite

    Tam oxu »
  • BOL

    “Çox” mənasında işlədilən bu söz ad –feil omonimi əsasında izah oluna bilər. Bolmaq (bulmaq, olmaq) feili “əldə etmək, malik olmaq” mənasını verir, bo

    Tam oxu »
  • BOLŞEVİK

    1844-cü ildə alman filosofu Karl Marks özünün “Kommunist partiyasının manifesti”ni dərc etdirdi. Burada o, kommunizmin əməli nəzəriyyəsini işləyib haz

    Tam oxu »
  • BOMBA

    Latın sözüdür. Qədim mənası “vızıltılı mərmi” deməkdir. İndi məna dəyişib.  (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • BORA

    ital. bora < yun. boreos – şimal küləyi

    Tam oxu »
  • BORAN

    Burulmaq sözü ilə bağlıdır. Burula –burula öz işini görən havadır, covğundur, yağışdır. Буран şəklində rus dilində də işlədilir

    Tam oxu »
  • BORC

    Bu soğdaq dilindən keçib, alınma sözdür. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • BORÇALI

    İ.Musayevə görə, borçu (şərabçı) Alı birləşməsi ilə bağlıdır. Alının peşəsi şərabçılıq olub. Bir vaxtlar bu yerə Borçalı yox, “Ağbulaq” deyiblər

    Tam oxu »
  • BORDAQ

    Bordamaq (yağlandırmaq, kökəltmək) feilindən əmələ gəlib. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • BOREAL

    lat. borealis – şimal

    Tam oxu »
  • BORGES

    ital. borghese – şəhər

    Tam oxu »
  • BORU

    Zənn edirəm ki, burmaq, bükmək (eşmək) sözü ilə qohumdur. Hitlerlə müharibə vaxtı qəzetdən istifdə edib popiros düzəldirdilər: “papiros bük, papiros e

    Tam oxu »
  • BORUM

    Parom sözünün dəyişmiş formasıdır. Bəzi dialektlərdə böyük çaylardan keçmək və yükü bir taydan o biri taya adlatmaq üçün istifadə olunan sala “borum”

    Tam oxu »
  • BORUVARI

    Varı farsca “sayağı” deməkdir. Boruvarı “borusayağı” kimi başa düşülür. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • BOSFOR

    Yunan sözüdür, mənası “dar boğaz” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • BOŞAMAQ

    Boş sözü “sərbəst, azad” deməkdir. Onun üzərinə -a şəkilçisi artırmaqla azad olmaq mənasını verən boşamaq feili əmələ gətirilib

    Tam oxu »
  • BOŞQAB

    Əsli daşqab olub. Gildən (saxsıdan) düzəldiyi (ağac qablardan fərqləndiyi) üçün belə adlanıb. Mənbələrdə daşayaq (ayaq “qab”, “piyalə” demək olub) kim

    Tam oxu »
  • BOTANİKA

    Yunan sözüdür, mənası “bitki” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • BOY

    “Nəsil” (bodun), “qəbilə” anlamında işlədilən bu sözün əsas mənası “birləşmə” de­məkdir. Qohumların birləşməsi nəsil (boy) yaradır

    Tam oxu »
  • BOYKOT1

    İngiltərədə Boykot familiyalı sahibkar olub və 1880-ci ildə irlandiyalılar ona qarşı boykot keçirib, istehsal etdiyi malları almaqdan imtina ediblər

    Tam oxu »
  • BOYLANMAQ

    Boyun və boylan eyni kökə malikdir. Kökü boy sözüdür, ad – feil omonimi olub (boyun feildən, boylan isə isimdən yaranıb)

    Tam oxu »
  • BOYUDOLU

    Boylu kimi də işlədilir, “hamilə” deməkdir. Boy sözünün qədim mənala­rın­dan biri “bədən” deməkdir. Boylu “qarınlı” (qarını qalxmış) anlamını əks etdi

    Tam oxu »
  • BOYUN

    Qılıncın tiyəsi ilə dəstəyin birləşdiyi yerə “boyun” deyiblər. Arabanın qolunun oxa birləşdiyi yerə indi də “boyun” deyirlər

    Tam oxu »
  • BOYUN OLMAQ

    Əsli boynuna almaq (yükü öz üzərinə götürmək) kimi olub, sonra boyun olmaq şəklinə düşüb. (Bəşir Əhmədov

    Tam oxu »
  • BOYUNA YOX

    Boyuna (əmələ) arxalan, dəvə boyuna güvənərək deyib ki, təzə ili mən hamıdan tez görəcəyəm. Siçan isə onun başına çıxıb ona qalib gəlib

    Tam oxu »
  • BOYUNDURUQ

    Ulağın (öküz, kəl...) boynuna geydirilən alətdir. Boyun və durmaq sözlərindən əmələ gəlib. Aşağıdakı hissələrdən ibarət olur: boğazaltı, iç samı, daş

    Tam oxu »
  • BOZ

    Qarğış var: “boyuna boz ip ölçüm”. Sözün əsli qazmaq (ölçmək) kəlməsi ilə bağ­lıdır. Qəbri qazmaq üçün meyiti iplə ölçürlər, əvvəl qaz-ı ipi olub, son

    Tam oxu »
  • BOZARMAQ

    Göyər, qızar tipli kəlmələrlə heç bir model yaxınlığı yoxdur, yəni boz sifətindən boz –ar –maq feili əmələ gəlməyib

    Tam oxu »
  • BOZARTMA

    Qızartma, bozartma sözləri rənglə bağlıdır: qızartma (su vurulmur) qır­mızıya, bozartma (suda bişir) boza çalır

    Tam oxu »
  • BOZAY

    Fevralın 22-sindən martın 21-nədək olan dövr el arasında bozay adlanır. Görünür, burada boz rəng bildirir, havanın bozarması ilə bağlıdır

    Tam oxu »
  • BOZBAŞ

    Xörəyə baş soğan (bütöv halda) tökülür. Baş sözü bununla bağlıdır. Boz isə xörəyin rəngi ilə əlaqədardır, farslar buna “abguşt” deyirlər

    Tam oxu »
  • BÖCƏK

    Əsli biçək kimi olub, “sancaq” deməkdir. Biçmək feilindən sancaq qəlibi üzrə əmələ gəlib. İkinci yozum: təqlidi sözdür, çıxardığı səslə bağlıdır

    Tam oxu »
  • BÖHTAN

    Ərəb dilində olan bu sözün türk dilində qarşılığının biri də yala kəlməsi olub (yalan sözü də buradandır)

    Tam oxu »
  • BÖRİ

    Bizdə canavar sözünün sinonimi kimi böri kəlməsi də olub. Mənası “tünd boz” deməkdir. Ehtimal ki, canavar öz rənginə görə böri adlanıb (porsuq da boz

    Tam oxu »
  • BÖRK

    Sözün börük forması da olub. Bəzi türkoloqlar sözün bürümək feili ilə bağlı ol­­duğunu yazıblar. İnandırıcıdır

    Tam oxu »
  • BÖYRƏK

    Bu, “üstü örtülü” (bükülü) mənasını əks etdirir, bükmək, bürümək feili ilə bağlıdır. Puçur sözü də mənbələrdə belə izah olunur, büri, bür, buruq kimi

    Tam oxu »
  • BÖYRƏKLİ

    Bəzi dialektlərdə kök, yağlı, piyli adamlarla bağlı işlədilir. Səbəbi isə odur ki, böyrək piylə örtülü olur

    Tam oxu »
  • BÖYÜMƏK

    Boy sözü ilə bağlıdır: boyun artması. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • BÖYÜRMƏK

    Bağırmaq kəlməsi ilə qohumdur və təqlidi yolla yaranıb. Əsli böy +ğür –mək kimi olub, bu əlamət bağırmaq sözündə özünü daha çox büruzə verir

    Tam oxu »
  • BÖYÜRTKƏN

    Ədəbiyyatda, hətta məktəb dərsliklərində bu kəlmə “böyük tikanlı” şəklində açıqlanır. Türk dillərinin çoxunda həmin söz börleqen, bögürtlen (Ana­dolu

    Tam oxu »