Alınma sözdür, türkmənlər buna “aqsı” deyirlər. Görünür, xəstəlikdə ağlıq əlaməti olur (ağsıl sözü “ağımsov” kimi başa düşülə bilər)
Bəzi türk dillərində bu söz təbən kimi işlədilir və “aşağı”,”yastı” mənasını verir. Su dəyirmanında da daban olur, qapının da dabanı var, mənaları “üs
Daban və farsca keş (müq et: dudkeş) sözlərindən əmələ gəlib. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Sözün kökü “dad”dır, amma feil deyil. Fel dad-a (dad-a-n-maq...) sözüdür (boşa, yaşa qəlibi üzrə), -mal isə feilə artırılmış şəkilçidir (sağmal, dəym
Dad sözündəndir, “nəyinsə dadını öyrənmək, aludə olmaq” deməkdir, semantik baxımdan qanıxmaq tipli sözlərlə oxşardır: dadanmaq dada, qanıxmaq isə qana
Dədə sözünün dəyişmiş (əzizləmə mənasında) formasıdır. Müqayisə et: Abış, Məmiş, qaqaş.Bunu “qardaş” kimi yozanlar da var
Uşaq nitqində xörək əvəzinə, dada işlədilib. Dadıq dadmaq feilindəndir və “xörək” (bu, farscadır) deməkdir
Bu anlam müxtəlif dillərdə müxtəlif cür verilib: Litvada “meşə”, alban dilində “daş”, daha hansı bir dildəsə “ağac” anlamını əks etdirir
Farscadır, dəy (yalançı) sözü ilə qohumdur. Dəyyus (əsli: dəygöz) kəlməsi də buradandır. Bizdə cığal kimi də işlədilir
Dəricik sözünün təhrifi də ola bilər. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Danışıq dilində işlədilən bu sözün “cığal” və “lovğa” mənaları məlumdur. Sözün kökü, əslində, dağar yox, ”dağal”dır
Qaqauz dilindəki daalık (dağlıq) sözü ruscaya “лесистая местность” kimi tərcümə edilib. “Dağ” anlamını əks etdirən söz Litva dilində “ağac, meşə”, alb
Dağıntı (müq. et: yığ-ıntı...) sözü sübut edir ki, dağ kəlməsi haçansa müstəqil feil olub. Bu, dağ-ıt-maq sözündə də özünü büruzə verir
Dağ-ıl-maq, dağ-ıt-maq sözləri gəstərir ki, kök dağfeilidir. İndi bu feil müstəqil işlədilmir. (Bəşir Əhmədov
Dağılmaq, dağınıq, darmadağın kəlmələri ilə qohumdur. Sözün kökü “dağ”dır. -ı şəkilçisi isimdən feil düzəldib (bərk-i-mək qəlibi üzrə)
Əsli damxa olub və dam kəlməsi ilə bağlıdır. “Kiçik dam” (damcığaz) anlamını əks etdirir. -xa şəkilçisi (görünür, -ça, -çıq şəkilçisinin dəyişmiş for
Ərəb mənşəli hesab edirlər. Məncə, dəyirmi sözünün ərəb tələffüzünə uyğunlaşdırılmış formasıdır və türk mənşəlidir
Daqqa sözünün qədim kökü daq kəlməsidir; “qab” mənasında işlədilib və çanaq kimi ölçü vahidi olub
Heyvanlarda cinsi əlaqəni ümumi şəkildə höyürə gəlmək ifadəsi əks etdirir. Mənbələrdə höyur sözü erkək kimi açıqlanıb
Bu bədəndə uzunluğu 12 sm olan bir çıxıntıdır. Mənbələrdə dalaq anlayışı müxtəlif sözlərlə (dal, ayranlıq, sulaq, göy bağır
Buna rus dilində “стоног”deyirlər. Qatdalaq (dalağın şişməsi) xəstəliyinin müalicəsində istifadə olunub
Feilin qarşılıq növündə olan sözdür, ”bir-birini dalamaq” deməkdir. Dalamaq isə “dişləmək, qıcıqlandırmaq” mənasını verən sözdür
Dal “lüt” deməkdir. “Daldaban”, “ayağı yalın” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Sözün əsli dalda kəlməsi ilə bağlıdır. Gilə sözü giley şəklinə düşdüyü kimi, dalda sözü daldey formasını kəsb edib
Sözün kökü dal feilidir, ondan dalğıc sözü də əmələ gəlib. “Yerimək”dən yorğa düzəldiyi kimi, “dalmaq”dan da dalğa əmələ gəlib
Familiya, soyadı bildirən sözdür. Dal sözünün bir mənası “lüt” deməkdir. Dalqılıc - “qınından çıxarılmış qılınc” anlamını əks etdirir
Dalğa, dalğıc, dalğın kəlmələri ilə kökdaşdır. Qədim mənası “batmaq, qərq olmaq” deməkdir (xəyala dalmaq, suya dalmaq
Qərb dialektlərində “adamın yem axtarmaq üçün özünü ora-bura vurması” anlamında işlədilir. Türkmən dilində isə “yalanmaq” mənasını verir
Damaq sözü farslarda “burun” mənasında işlədilir. İfadə “burunu sallamaq”kimi başa düşülə bilər. (Bəşir Əhmədov
Ərəbcədir, bizdə qanraq sözü olub. “Kef” (damağım çağdır!), “beyin” anlamlarında işlədilən söz olub
Bu söz barədə bir neçə ehtimal söyləmək olar: 1. Söz dam kəlməsi əsasında yaranıb, çünki döl ərəfəsində heyvanlara ev şəraitində (damda) xüsusi qull
holl. dam – bağlamaq
Qərb dialektlərində “lovğa” mənasında işlədilir. Fars mənşəlidir (əsli: dombaz), onlarda daha çox “yaltaq” anlamını əks etdirir
Kökü dammaq məsdəri ilə bağlıdır, amma feil -cı şəkilçisi qəbul etmir. Dam kökünə -la şəkilçisi də artırıla bilər: damla (son damla qanına qədər
“Möhür” mənasında işlədilən söz olub. Əslində, söz dağma (yandirma) olub, indiki dağlamaq (dağ su, dağ çəkmək ifadələrini yada salın) sözü ilə kökdaşd
“Pipetka”, “qətrəçəkən” də deyirlər. Damla, damcı, dammaq sözləri ilə qohumdur. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
E.ə. 405-ci ildə Dionisi adlı sərkərdə yunanların Siciliyada ən vacib şəhəri olan Sirakuzanın hökmdarı oldu
Mənbələrdə dan sözü “səhər şəfəqi”, inrik sözü isə “axşam şəfəqi” kimi açıqlanıb. Aydın sözündəki dın hissəsi də həmin dan sözünün şəkilçiləşmiş for
İri qar yağır, dananın belində qalın çul yaradır. Adı da burdandır. Buna “quşbaşı” da deyirlər. (Bəşir Əhmədov
Farsca danestən (bilmək) feili ilə qohumdur. Dana (bilən), daneş (bilik) sözləri də buradandır. (Bəşir Əhmədov
Danil kimi də işlədilir. Qədim yəhudi dilində “Allahverən” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Dan sözü “səhər”(dan yeri sökülü), “təəccüb” (dan gəlir-“диву даешься”) mənalarında işlədilir (omonimdir)
Tovuzun Alakol kəndində nüfuzlu bir tirənin adıdır. İlisu sultanı Əhmədxanın oğlu Danyal bəyin adı ilə bağlıdır (bu tirə Qaxdan gəlib)
Bu birləşmədəki dar sözü farscadır və “kəndir, ip, sap” mənalarında işlədilir (kəndirbaz sözünün sinonimi kimi darbaz kəlməsi də mövcuddur)
Dırmığa- “torpaq darağı”, pipiyə-“quş darağı”, кист руки yerinə, əl darağı və s. işlədilib. Hamısı “çıxıntı, diş, ayrıc” anlamı ilı bağlıdır
“Barmaqların ayağa birləşdiyi yer”dir. Daraq sözü “barmaq” mənasında işlədilib. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Ağacın budaqlarını kəsməyə “daramaq” deyirik. Mənbələrdə tarmaq kəlməsi ilə budaq sözü sinonim kimi verilib
İki mənaya malikdir: 1. “Budaqlarını kəsəndə alınan məhsul”. 2. “Saçı (yunu) darama prosesində darağın dişlərinə ilişib qalan tük, yun” və s
Ərişi qırmızı, arğacı bənövşəyi olan sıx toxunmuş ipək parça adıdır. Alınma sözdür. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Sözün birinci hissəsi olan daru farsca “dərman” deməkdir. İkinci hissə isə Çin ölkəsinin adıdır: darçın – “Çin dərmanı” (Çin otu) deməkdir