Azərbaycan dilinin etimologiya lüğəti

  • DIBIR

    İki yaşlı erkək keçiyə (bəzən “seyiz” anlamında da işlədilir) deyirlər. Seyiz funk­siyalı dıbır axta olur

    Tam oxu »
  • DIQQILI

    Farsca bambalaca (bapbalaca) sözünün mənasını verən kuçulu kəlməsinin təhrifi ilə bağlıdır. (Bəşir Əhmədov

    Tam oxu »
  • DIRMAN

    Törəmə kökü dırma sözüdür (müqayisə et: dırman və dırmaş), ilkin kök isə dır kəlməsi olub və dırnaq, dırmıq, daraq sözləri ilə qohumdur

    Tam oxu »
  • DIRNAQ

    Bu sözlə qohum olan aşağıdakı kəlmələr mövcud olub: tırna(maq) (чесать), duş darağı (pipik; rusca: “гребень”), əl darağı (кисть руки), ayaq darağı (пе

    Tam oxu »
  • DIŞARI

    Dış kəlməsi iç sözün antonimidir, arı hissəsi yer kəlməsinin dəyişmiş for­masıdır (dış yer çevrilib dışarı olub)

    Tam oxu »
  • DIZIXMAQ

    “Qaçmaq” mənasını əks etdirən tez feili mövcud olub. Tez sözündən bez­mək və bezikmək qəlibi üzrə tezikmək əmələ gəlib, o da dızıxmaq şəklinə düşüb

    Tam oxu »
  • DİABAZ

    yun. diabas – parçalanan

    Tam oxu »
  • DİAMANT

    fr. diamant – almaz

    Tam oxu »
  • DİANA

    Romada ov allahının adı (Apollanın bacısı) olub. Latın sözüdür. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • DİASPORA

    yun. diaspora – səpələnmə

    Tam oxu »
  • DİASTROFİZM

    yun. diastropho – çevirmə, qırılma

    Tam oxu »
  • DİATOMİT

    lat. diatomeae – diatom yosunlar

    Tam oxu »
  • DİBİR

    Dibirovlar nəsli var. Dibir (debr) sözü dəmir kəlməsinin dəyişilmiş formasıdır. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • DİDAR

    Fars mənşəlidir, didə (göz) sözü ilə bağlıdır, “üz”, “görmə” mənalarında işlədilir. -ar bizdəki -ış şəkilçisisinin fars dilindəki qarşılığıdır, rəftar

    Tam oxu »
  • DİDƏ

    Farsca didən (görmək) məsdəri ilə qohumdur, “göz” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • DİDƏRGİN

    Farscadır. Farslarda digərqun sözü də var, “başqalaşma” (digərləşmə) anlamında işlədilir. Didərgin “qapı-qapı gəzən” deməkdir, digərqun sözünün dəyişm

    Tam oxu »
  • DİDMƏK

    Əsli düytmək kimi olub, təxminən “daramaq, hissələrə bölmək” anlamında işlədilir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • DİFDİK

    Bax: tiftik.(Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • DİGİTALLAŞMA

    ing. digitalisation – rəqəm­ləş­dirmə

    Tam oxu »
  • DİKDİR

    Dik sözünün bir mənası “gözümə dik bax” cümləsindəki “dik”lə bağlıdır, “düz” deməkdir. Bir mənası isə “balaca təpə” anlamını verir

    Tam oxu »
  • DİKƏLTMƏK

    Yumşaq, yumşal sözlərinin qədim törəmə kökü yumşa kəlməsi olduğu kimi, dikəltmək sözünün də kökü tarixən dikə olub

    Tam oxu »
  • DİKSİNMƏK

    Sözün kökü “dik”dir (yuxarı). Diksinmək “dik atılmaq”dır; -si (-sı) şəkilçisi meyil bildirir: diklənməyə meyil etmək (məsələn, tamah-sı-maq, quraq-sı-

    Tam oxu »
  • DİKTATOR

    Roma tarixinə görə, e.ə. 509-cu ildə romalılar son çarlarını taxtdan salaraq respublika elan etdilər

    Tam oxu »
  • DİQRESSİYA

    lat. digressio – yayınma, çəkilmə

    Tam oxu »
  • DİL

    De, din, danış kəlmələri ilə qohumdur. Görünür, sözü kökü di (de, da) etimo­nun­dan ibarətdir. Dil sözü ad-feil omonimi olub; dil həm də rusca говорит

    Tam oxu »
  • DİLARƏ

    Fars sözüdür, mənası “ürəyi bəzəyən”, “ürəkaçan” (yəni “gözəl”) deməkdir. Arə sözü farsca arəstən (bəzəmək) feili ilə kökdaşdır

    Tam oxu »
  • DİLAVƏR

    Kökü azərbaycancadır, -avər isə farsca avərdən (gətirmək) məsdərinin əsasıdır. Hərfi mənası dili gətirən (yaxşı danışıq qabiliyyəti olan), məcazi məna

    Tam oxu »
  • DİLBAZ

    “Dili xoş olan”, “şirin dilli”, “xoş sözü ilə qəlbi oxşayan” deməkdir (baz his­sə­si fars mənşəlidir)

    Tam oxu »
  • DİLBƏND

    Farsca “ürəyə bağlı” (qəlbə yaxın) deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • DİLBƏR

    Birinci komponenti (dil) farsca ürək deməkdir. Dilbər “ürək aparan” (bura­dakı bər hissəsi farsca bordən məsdərinin əsasıdır, mənası “aparan”deməkdir,

    Tam oxu »
  • DİLDAR

    Fars sözüdür. Dil “ürək” deməkdir, -dar isə “malik olmaq”dır (daştən feili ilə bağlıdır). Dildar “ürək sahibi” (yəni gözəl ürəyi olan), “könülalan göz

    Tam oxu »
  • DİLƏ DÜŞMƏK

    İfadədəki düşmək sözü “rastlaşmaq”mənasını verən tuş (olmaq) sözünün dəyişmiş formasıdır. İşi düşmək ifadəsindəki düşmək sözü də “rastlaş­maq” mənasın

    Tam oxu »
  • DİLƏFRUZ

    Farsca “ürəyi sevindirən” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • DİLƏNÇİ

    Kökü “dil”dir. Dilən isə feildir və feil –çi şəkilçisi qəbul edə bilmir. Bəs necə olub? Udlaq, qırxlıq, əmlik, satlıq kimi sözlərdə də belə “səhvlər”

    Tam oxu »
  • DİLXOR

    Söz ürək (dil) və yemək (xor) hissələrinə bölünə bilər. “Hirsli” mənasında işlədirik. Əsli “ürəyi yeyən”dir

    Tam oxu »
  • DİLİKLƏMƏK

    Kökü dil felidir. -ik onu ismə çevirib, -lə yenidən feil yaradıb. Mənası “diş-diş eləmək” deməkdir. (Bəşir Əhmədov

    Tam oxu »
  • DİLİM

    “Kəsmək” mənasını verən dilmək feili olub. Ondan da dilim ismi yaranıb. Güman ki, dəlmək sözü ilə kökdaşdır: dil və dəl feilləri eyni söz olmuş, sonra

    Tam oxu »
  • DİLMAN

    Güman olunur ki, “ürəyi böyük” (geniş qəlbli) deməkdir. Elman sözü ilə eyni qəlibə malikdir. (Bəşir Əhmədov

    Tam oxu »
  • DİLMANC

    Mənbələrdə dildə (говорить), dil-də-m (красноречие), tiliq (разгова­ри­вать), tilmaçi (переводчик) sözləri var

    Tam oxu »
  • DİLRUBƏ

    Farsca “ürəyi cəzb edən” deməkdir, ahənrubə (maqnit), kəhrubə (hərfi mə­nası “samanı çəkən, cəzb edən”) sözlərindəki rubə də buradandır

    Tam oxu »
  • DİLSUZ

    Dil farsca “ürək”dir, suz (yandıran) isə soxtən (yandırmaq) məsdəri ilə qo­hum­dur. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • DİLŞÜNAS

    Dil türk sözüdür, şünas farsca şenaxtən (bilmək) feili ilə qohumdur. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • DİMDİK

    Dəhrə, çapacaq kimi alətlərin ucu ilə bağlı dımıq, dımdıq kimi də işlədilir (həmin alətlərin ucu əyri olur və dimdiyə oxşayır)

    Tam oxu »
  • DİNAR

    Bu, qızıl pul vahididir. Yunan sözüdür. Dilimizə ərəb dilindən keçib. Şəxs adı kimi də işlədilir. Həm də çəki vahidi kimi işlədilib və 4,25 (4,55 də y

    Tam oxu »
  • DİNC

    Mənbələrdədin feili var və ruscaya “отдыхатъ” kimi tərcümə olunub. Söz qazanc qəlibi üzrə həmin feildən əmələ gəlib

    Tam oxu »
  • DİNGİLDƏMƏK

    Dingil sözü ox sözünün sinonimi olub. Ondan din-gil-lə-mək feili yaranıb, sonra dissimlyasiya nəticəsində dingil-də-mək kimi formalaşıb

    Tam oxu »
  • DİNLƏ

    Din (tin) “nəfəs” demək olub. Dinlə, dinşə sözləri bununla bağlıdır. Dinmək isə danışmaq kəlməsi ilə qohumdur

    Tam oxu »
  • DİNLƏMƏK

    Dilimizdə kökü din olan dinlə və dinşə sözləri var, “qulaq as”, “sus”, “danışma” mənalarını əks etdirir

    Tam oxu »
  • DİNŞƏMƏK

    Din omonim söz olub, onun feil korrelyatından dinşə, isim korrelyatın­dan isədinlə sözləri əmələ gəlib

    Tam oxu »
  • DİOPSİD

    yun. di... + yun. opsis – növ

    Tam oxu »