Этимологический словарь азербайджанского языка

  • HÜDUD

    Ərəbcə hədd sözünün cəm formasıdır. Məhdud kəlməsi də buradandır. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Полностью »
  • HÜDÜLƏMƏK

    Qərb dialektlərində işlədilir. Ediləmək (ağı demək) sözünün təhrifidir. Ediçi “ağı deyən”dir. (Bəşir Əhmədov

    Полностью »
  • HÜMBƏT

    Ərəbcədir, əsli hummətdir, “xalq”, “əhali”, “qəlbi geniş” anlamını əks etdirir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Полностью »
  • HÜMMƏT

    Ərəb sözüdür, “peyğəmbərlərin davamçısı”, “kədərəşərik” deməkdir. Da­vam­­çılara “əsabələr” də deyirlər

    Полностью »
  • HÜRKƏK

    Örö feili olub və “qorxmaq” anlamını əks etdirir. Örök (qorxu yaradan), örkök (qorxub qaçan) sözləri də mövcud olub

    Полностью »
  • HÜRKÜTMƏK

    Yürükdürmək sözünün dəyişilmiş formasıdır.Hürküt mənbələrdə yürükdür kimi yazılıb. Deməli, “qorxudub qaçırmaq” anlamını verir, yürümək sözünün dəyişmi

    Полностью »
  • HÜRMƏK

    Sözün etimonu ür feilidir, mənası “üfürmək”, “fitləmək” deməkdir. “İtin hür­məsi (əsli: ürməsi) onun səs çıxarması, ağzından hava buraxması” deməkdir

    Полностью »
  • HÜSN

    Ərəbcə həsən sözü ilə qohumdur, “gözəl” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Полностью »
  • XAB

    Farsca xoftən (yatmaq) məsdərinin qrammatik əsasıdır, “yuxu” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Полностью »
  • XAHİŞ

    Farsca xastən (istəmək) feili ilə qohumdur. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Полностью »
  • XAQAN

    Mətinin (Metenin) atası Tuman hakimiyyətdə (e.ə. 220-209) olarkən tanhu sözü titul bildirib. Tanhu (“ululuq”, “ucalıq” deməkdir) sonradan yabqu, o isə

    Полностью »
  • XAL

    Farscadır, M.Kaşğaridə onun yerinə men sözü verilib və “təbii xal” kimi açıqlanıb. Mengü sözü isə “əbədi” mənasında şərh olunub

    Полностью »
  • XALA

    Ərəbcədir. Türk dillərində dayza işlədilib. Tuva dilində daay avı deyirlər. Fars dilin­də dayı əvəzinə, xal işlədirlər

    Полностью »
  • XALƏDDİN

    Ərəbcədir: xalid (əbədi) və din. “Dinin əbədiliyi” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Полностью »
  • XALXAL

    Ərəbcə “halqa” deməkdir. Cəm forması “xəlaxil”dir. Qoyun saxlamaq üçün düzəldilmiş ağıl bəzi dialektlərdə xalxal adlanır

    Полностью »
  • XALI

    Farsca qali (gəbə) sözünün dəyişilmiş formasıdır. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Полностью »
  • XALKANTİT

    yun. chalkos – mis + yun. antos – çiçək

    Полностью »
  • XALKOPİRİT

    yun. chalkos – mis + yun. pyr – od

    Полностью »
  • XALKOZİN

    yun. chalkos – mis

    Полностью »
  • XALQ

    Ərəb mənşəlidir, xaliq, məxluq, əxlaq sözləri ilə kökdaşdır. Mənası “yara­dıl­mış” deməkdir. Bizdə bodun, qara sözləri işlədilib

    Полностью »
  • XALMİRA

    Prof. H.Həsənov yazır: bu söz farscadır, “qəzəbli” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Полностью »
  • XALSEDON

    yun. chalkedon

    Полностью »
  • XAMA

    Çiy südün üzünə çiyə və xama deyirik. Mənbələrdə xama yerinə, südbaşı kəl­məsi verilib, “südün üzü” deməkdir

    Полностью »
  • XAMİS

    Xəmsə, müxəmməs sözləri ilə qohumdur. Ərəbcə “beşinci” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Полностью »
  • XAN

    Xaqan sözü ilə bağlıdır. Yerlərdə, qismən kiçik ərazilərə başçılıq edən rəhbərlər özlərini xaqana bənzətmək üçün xan adından istifadə ediblər (Qızıl O

    Полностью »
  • XANBUTA

    “Butə halında (gənc) olan xan” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Полностью »
  • XANƏNDƏ

    Farsca xandən (oxumaq) feili ilə qohumdur. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Полностью »
  • XANGÜL

    Farscadır, poeziyada “gözəl” anlamında işlədilir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Полностью »
  • XANQIZI

    Xanımböcəyi, parabüzən variantları da var. Uç-uç, uçağan sözlərinin sinonimidir, rusca “божья коровка” adlanır

    Полностью »
  • XAR

    Farscadır, “yaramaz”, “alçaq”, “zəlil” mənasında işlədilir (xar olmaq). Başqa xar sö­zü də var: xaridən məsdəri ilə bağlıdır, “tikan” deməkdir

    Полностью »
  • XARABA

    Ərəb mənşəlidir, xarab sözü ilə qohumdur. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Полностью »
  • XARAL

    Xar sözü “dəri”dir: xaral “keçi dərisindən xurcun”, xarsuq “maral dərisi” deməkdir. Dəməli, xaral “dəridən olan kisə”dir

    Полностью »
  • XARDAL

    Ərəb sözüdür, bizdə onun yerinə qıcı (qıcıq törədən, acı) sözü işlədilib. “Zəqqum” da deyiblər (zəqqum alınma sözdür)

    Полностью »
  • XARİQÜLADƏ

    Xariq sözü ərəbcə “nəzərdə tutulan çərçivədən, normadan kənara çıx­maq” deməkdir. Adə sözü mənaca adi kəlməsinin eynisidir

    Полностью »
  • XARLAMAQ

    Bal, mürəbbə və s. çox qaldıqda bərkiyir və şəkərə çevrilir. Buna xarla­maq deyilir. Güman ki, bu söz qarımaq kəlməsinin dəyişmiş formasıdır, “köh­nəl

    Полностью »
  • XARTUT

    Bizdə xartut tutun xüsusi növüdür, farslarda isə “krıjovnik” anlamında işlə­di­lir. Hərfi mənası “tikanlı tut” deməkdir

    Полностью »
  • XAS

    Dialektlərdə “çərşənbə axşamı” (həftənin 2-ci günü) mənasında işlədilir. Poe­zi­yada da rast gəlinir: “Xas gecəsi gördüm duşda…” (M

    Полностью »
  • XASAY

    “Xas (xalis) ay” deməkdir.

    Полностью »
  • XASİYYƏT

    Ərəbcə xas sözünün cəmidir, məxsus sözü ilə qohumdur. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Полностью »
  • XAŞXAŞ

    Ərəb mənşəlidir, qədim mənası, “göyərti”, “ot” demək olub, sonra yeni məna kəsb edib. (Bəşir Əhmədov

    Полностью »
  • XATUN

    Bu söz monqol dilində “ilk (böyük) arvad” anlamında işlədilir. Taciklər həmin mənada banu, özbəklər baybice (ehtimal ki, baybikə, yəni böyük arvad) iş

    Полностью »
  • XAVƏR

    Ərəbcə “şərq”, “günəş” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Полностью »
  • XAYA

    Farsca xayedir, yumurta deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Полностью »
  • XAYRA

    Farscadır, “baltanı və s. kəsər alətləri itiləmək üçün istifadə olunan bülöv daşı (bərk daş)” deməkdir

    Полностью »
  • XEYİRXAH

    Xeyir ərəbcədir, xah isə farsca xastən (istəmək) məsdəri ilə bağlıdır. Xahiş sözü də xastən feilindən əmələ gəlib

    Полностью »
  • XƏBƏR-ƏTƏR

    Birinci hissəsi ərəb mənşəlidir. İkinci hissə isə, əslində, ətər yox, yetər olub. Sonra dəyişib (xəbər-yetər kəlməsi xəbər -ətər formasına düşüb)

    Полностью »
  • XƏBƏRDAR

    Xəbər ərəbcədir, dar isə farsca, hərfi mənası “xəbəri olmaq” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Полностью »
  • XƏCALƏT

    Ərəbcə xəcil sözünün cəmidir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Полностью »
  • XƏDƏNG

    Fars mənşəlidir, meşədə bitən ağacın bir növüdür, ruslar ona “белый тополь” deyirlər (“ox” mənalı xədəng sözü də var)

    Полностью »
  • XƏDİCƏ

    Alim Qafurov ərəbcə olan bu sözün mənasını rusca “выкидыш” kimi açıqlayıb. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Полностью »