Этимологический словарь азербайджанского языка

  • QICANMAQ

    Bir varianta görə, “tutulma” mənasını verən qıc (“qıc olub” deyirik) sö­zündən əmələ gəlib. Başqa ehtimala görə, təqlidi sözdən əmələ gəlib: qıc dişlə

    Полностью »
  • QICIQ

    Qıdıq və qıcıq eyni sözün dəyişmiş formalarıdır. Горчица yerinə qıcı (yəni qıcıqlandıran, acı) sözünü işlətmişik

    Полностью »
  • QICQIRMAQ

    Acı sifətindən əmələ gəlib. Qabaqlar acığır kimi olub, sonra fonetik dəyişmələrə məruz qalıb və qıcğır şəklinə düşüb (qışqır, hayqır sözlərinin modeli

    Полностью »
  • QIDI

    “Qıdı kirvə” deyirik, “güldürən” (qıdıq verən) deməkdir. Qıdı qıdıqdan əmələ gəlib, sözün son səsini itirmiş formasıdır

    Полностью »
  • QIFIL

    Ərəbcədən keçib, cəm forması əqfal kimidir, “замок” deməkdir. Qıfıl düzəldən ustaya ərəblər qəffal deyiblər

    Полностью »
  • QIFILBƏND

    Qıfıl ərəbcədir, bənd isə farsca, hər iki söz “bağlama” anlamı ilə əlaqədardır. Şeir növüdür. (Bəşir Əhmədov

    Полностью »
  • QIĞ

    Türkmənlər bunun yerinə qumalaq işlədirlər, qom (yumru) sözü ilə bağlıdır. Görünür, qığ elə qom kəlməsinin təhrifi ilə bağlı yaranıb

    Полностью »
  • QIĞILCIM

    Bəzi türk dillərində bu sözün əvəzinə, uçqun işlədilir və uçmaq feili zəminində yaranıb. Qığılcım bizdə qaxılcım, qıyılcım kimi olub (bəlkə də, çaxılc

    Полностью »
  • QIĞIRDAQ

    Gəmircək sözünün dəyişmiş formasıdır. Xımırtdək kimi də işlədilir. Elastik birləşdirici toxumalardan ibarətdir

    Полностью »
  • QIXMIQ

    Odun qırıntılarına (baltanın ağzından çıxan kiçik hissələrə) qıxmıq deyirik. Sözün əsli qıyıxmaq olub, qıymaq (kəsmək) feilindən törəmədir, “kəsinti”

    Полностью »
  • QIJIT

    Qərb dialeklərində işlədilir. Qıcıq sözünün təhrifindən ibarətdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Полностью »
  • QILÇIQ

    Sünbüldə, balıqlarda qılçıq olur. Qıl sözü ilə bağlıdır. Qılpın sözü də buradandır. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Полностью »
  • QILDIQSIZ

    İşi səliqə-sahmanla yerinə yetirməyən adamlara qıldıqsız adam deyirlər. Bu, qılıqsız sözünün təhrif olunmuş formasıdır və mənaca dəyişikliyə uğrayıb

    Полностью »
  • QILIQ

    Qılmaq feilindən törəyib. Qul, qulluq, qıldıqsız, eləcə də türk dilindəki kollanmaq sözlərinin hamısı qılmaq zəminində yaranıb, “rəftar” deməkdir

    Полностью »
  • QILIM

    Qılmaq feilindən əmələ gəlib, qılıq kəlməsi ilə qohumdur. Qılmaq feili, qul ismi ilə bağlıdir, “davranış” deməkdir

    Полностью »
  • QILINC

    Mənası “əyri” deməkdir, görünür, qıyıq (qıyıq “ucu əyri iynə növü”dür) kəlməsi ilə qohumdur. Qılınc əyri olmasa, kəsməz deyimi də var

    Полностью »
  • QILQƏLƏM

    “Fırça” anlamında işlədilib. Qələm qamışdan düzəlmiş ruçkaya deyiblər, qılqələm isə “kist” (fırça) demək olub

    Полностью »
  • QILOV

    Qolay (səmt) sözü ilə qohumdur. “İti” anlamında işlədilir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Полностью »
  • QILPIN

    Qıl “bərk tük” deməkdir. Qılpın, qılcıq sözləri həmin kəlmə ilə qohumdur. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Полностью »
  • QIMILDAMAQ

    Qıymıldamaq şəklində olub, “əyri” anlamını verən qıy (gözünü qıy­maq) kəlməsi ilə qohumdur. Qımıldamaq tarixi baxımdan “azca əyilmək (tə­r­pənmək)” de

    Полностью »
  • QIMILTI

    Kök qım hissəsidir, “azca hərəkət etmək” deməkdir, təqlidi sözdür. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Полностью »
  • QIMIŞMAQ

    Kök (qım) təqlidi sözdür (qımıltı). Görünür, həm də feil kimi işlədilib, qayıdış növdür. Ad (isim) yerində işlədilən qım sözündən qımıldamaq, qım-qımı

    Полностью »
  • QINAMAQ

    “Cəzlandırmaq” anlamında işlədilib, düzəltmə feildir. Qın sözü mənbə­lərdə ruscaya “упрекать” kimi tərcümə olunub

    Полностью »
  • QIPÇAQ

    Mənbələrdə yazılanlara görə, türk igidlərindən biri Volqanı keçmək üçün qayıq (suda sürüşən, üzən ağac, oyulmuş ağac) düzəldib (qıf sözünü yada salın)

    Полностью »
  • QIR1

    “Kül rəngində (boz) olan” deməkdir. Koroğlunun atlarından biri Qır, digəri isə Dür adlanıb. Hər ikisi rənglə bağlıdır

    Полностью »
  • QIR TOYUĞU

    Qır “çöl, səhra” deməkdir. Qır toyuğu “kəklik” mənasını bildirir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Полностью »
  • QIRACAQ

    Bu, nalbənd alətidir. Atı nallamaq üçün əvvəlcə onun dırnaqlarını yonur, hamarlayırlar. Həmin alət qıracaq adlanır, qırmaq feilindəndir, “yonmaq, kəsm

    Полностью »
  • QIRAQ

    Qır sözü “kənar” demək olub. Ondan da qıraq əmələ gəlib. Görünür, qır həm də feil kimi işlədilib ki, -aq şəkilçisi onu sifətə çevirib

    Полностью »
  • QIRÇIN

    “Qırçın sular” deyirik. Qırçın sözü qırışmaq, qırıq kəlmələri ilə qohumdur. Qırçın sular suyun üzərindəki qırışlara işarədir

    Полностью »
  • QIRX

    Sözün əsli  qırıq kimi olub. Qır feildir, -ıq feildən ad düzəldən şəkilçidir. Say sistemində əvvəl 3, sonra 7, nəhayət, 40 rəqəmləri sonuncu olub: 3 –

    Полностью »
  • QIRXLAR

    F.Ələkbərov “Allah, Məhəmməd, ya Əli” kitabında yazır: “Hicri 61-ci il məhərrəmin 10-unda Hüseynin ətrafında 90-a yaxın adam vardı, bunlardan 40-ı ən

    Полностью »
  • QIRXMAQ

    Kökü qırmaq feilidir. Mənbələrdə “saqqal qır” (saqqalı qırx) cümləsi var. –x şəkilçisi (əsli: -ıx) qalx feilində də var

    Полностью »
  • QIRIQ-SÖKÜK

    Sözün ikinci komponenti, əslində, tökmək feili ilə bağlıdır: qırıq-tökük. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Полностью »
  • QIRIM

    “Hərəkət, həvəs, manevra” mənalarında işlədilir. Sözün əsli qılmaq feili ilə bağ­lıdır, “rəftar” deməkdir

    Полностью »
  • QIRIŞ

    1. Qırmaq feilindən düzəlib. Dəridəki qırışlar (paltarda da) qırılmaqla bağlı olub. 2. Ad-feil omonimi olan bu söz qırğız dilində qırış, qazaxlarda is

    Полностью »
  • QIRIŞMAL

    Əsli qorreş mal kimi olub (alınma kəlmədir). Qorreş –“səs-küy” anlamını verir. Qırışmal etimoloji baxımdan “səs-küy salan, qaraçı” mənasını əks etdiri

    Полностью »
  • QIRQOVUL

    Fars sözüdür, “fazan” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Полностью »
  • QIRQOVUL (FAZAN)

    E.ə. təxminən 1200-cü ildə başlayan Troya müharibəsindən qabaq yunan gəmiləri Troya yaxınlığındakı boğazlar vasitəsilə Qara dənizə keçməyə cəsarət edi

    Полностью »
  • QIRMAQ

    Qədim mənası “kəsmək” deməkdir, qırxmaq feili də bununla bağlıdır. Mənbələrdə qır sözünün bir mənası rusca “сбрить” kimi açıqlanıb

    Полностью »
  • QIRMANC

    Bir ehtimala görə, sözün kökü qırmaq feili ilə bağlıdır. Saxlamaq feilindən saxlanc kəlməsi, tıxmaq feilindən tıxac kəlməsi əmələ gəldiyi kimi, qırmaq

    Полностью »
  • QIROV

    Mənbələrdə qarlayu (qara oxşayan) formasında yazılıb. –layu şəkilçisinin –ov şəkilçisinə keçməsi isə təbiidir: oxlayu –oxlov, biləklayu-bülov və s

    Полностью »
  • QIRPIQ

    Qırpmaq “kəsmək” deməkdir, qırpıq isə “kəsik” anlamını əks etdirir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Полностью »
  • QIRPMAQ1

    Qırmaq sözünün sinonimidir. Hər ikisi qırmaq feili ilə bağlıdır. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti) Kərt və kəs sözləri qohum olduğu kimi, qırp və qı

    Полностью »
  • QISA

    “Gödəltmək” mənasında qısmaq feili olub (“sıxmaq” mənası da olub), ondan qısğa (короткий) sifəti əmələ gəlib

    Полностью »
  • QISĞAC

    Əsli sıxmaq feili ilə bağlıdır, “kəlbətin” mənasında işlədilir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Полностью »
  • QISIR

    Qədim mənası “dişi” deməkdir. Görünür, qız sözü ilə qohumdur. M.Kaşğaridə “adğır (ayğır), qısır (madyan) kişnədi” cümləsi var və bu qısır sözünün “diş

    Полностью »
  • QISQANMAQ

    Əsli sıxılmaq feili ilə bağlıdır. Ümumiyyətlə, qıs feili olmayıb, sızmaq feili olub, indi bunlar iki müxtəlif sözdür

    Полностью »
  • QISRAQ

    Dişi anlamında işlədilib, ehtimal ki, qız sözü də buradandır. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Полностью »
  • QIŞ

    Şübhəsizdir ki, qış və üş (üşümək) sözləri tarixi baxımdan eyni kökdən tö­rə­mişdir (rus dilində də зима və мороз kökdaş kəlmələrdir)

    Полностью »
  • QIŞQIRMAQ

    Mənbələrdə ısırmaq feili var və “dişlə dağıtmaq, cırmaq, didmək, par­ça­lamaq” anlamında işlədilib. Görünür, qıs (qır) və ıs (ır) sözü kökdaş olub

    Полностью »