Этимологический словарь азербайджанского языка

  • TÜFƏNG

    Söyüd ağacının qabığını boru şəklində çıxarıb içinə kürəciklər qoyub quş ovlayıblar. Buna tüvək deyilib (indiki su atan kimi)

    Полностью »
  • TÜK

    Qədim forması yük şəklində olub. Qanad yerinə yük də işlətmişik. Oперение sözünün qarşılığı yüklük kimi qeydə alınıb

    Полностью »
  • TÜL

    Fransız sözüdür, “nazik, yüngül, toxuma parça” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Полностью »
  • TÜLƏK

    Mənbələrdə tü (“tük” mənasında), tülə (tükünü dəyişmək) sözləri var. Tülək kəlməsi tüləmək feili zəminində əmələ gəlib

    Полностью »
  • TÜLKÜ

    Mənbələrdə bu sözün tüklü forması da mövcuddur. Deməli, tülkü tarixən “tükü çox olan heyvan” mənasını əks etdirib

    Полностью »
  • TÜND

    Fars sözüdür və “kəskin”, “ciddi”, “sərt”, “möhkəm” (bərk) anlamlarında işlədilir. Tünd-qırmızı, tünd-qara, tünd çay və s

    Полностью »
  • TÜPÜRCƏK

    Tüpürmək feilindən yelləncək qəlibi üzrə əmələ gəlib. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Полностью »
  • TÜPÜRMƏK

    1. Əsli “tükürmək”dir, bu da öz növbəsində tökmək sözü ilə bağlıdır. M.Kaş­ğaridə külək, tufan mənasını verən tüpi sözü var (indi də işlədilir)

    Полностью »
  • TÜRBƏ

    Sərdabə fars, türbə ərəb sözüdür. Hər ikisi “məqbərə” anlayışı ilə bağlıdır, sinonimlərdir. Türbə “mavzoley” deməkdir, ərəbcə turab (qəbir, torpaq) sö

    Полностью »
  • TÜRFƏ

    Ərəbcə “az tapılan”, “zərif” “çox gözəl” deməkdir. Cəm forması tərafət sö­zün­­dən ibarətdir. (Bəşir Əhmədov

    Полностью »
  • TÜRK

    Göytürk imperatorluğuna qədər türk sözü müstəqil etnik ad kimi işlədilməyib. Hunların dövründə türk hun (qoçaq, igid hun) birləşməsi olub, sonra türk

    Полностью »
  • TÜRK DAŞI (FİRUZƏ)

    Orta əsrlərin əvvəllərində Türkiyə, hüdudları Avropanın cənub-şərqinə çatmış nəhəng bir dövlət idi. Qərbi və Şimali Afrikaya da bütövlükdə Türkiyə və

    Полностью »
  • TÜRKİYYƏ

    Bu, qızlara verilən addır. Türk sözünün üzərinə ərəb şəkilçisi (-iyyə) artırmaqla əmələ gəlib. Mənası “türk qızı” (türk gözəli) deməkdir

    Полностью »
  • TÜRMƏ

    “Крепость” mənasını verən tura sözü mövcud olub. Gecə yerinə tünək, tün­lük (темница) işlədilib. Türmə kəlməsi tura sözü ilə qohumdur və öz sö­zü­müzd

    Полностью »
  • TÜTƏK

    Dialektlərdə düdük forması da var, dodaq (dodaqda çalınan) sözü ilə qohumdur. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Полностью »
  • TÜTÜN

    Tüt feili “tüstüləmək” anlamında işlədilib. Papiros (qəlyan) çəkməyə tütsük deyiblər. Tütün və tüstü eyni söz olub, sonra mənaca fərqlənib

    Полностью »
  • UBAYDULLA

    Abd sözü ilə qohumdur. “Allahın qulu” deməkdir (abd “qul” anlamını əks etdirir). (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Полностью »
  • UC

    “Son” anlamını əks etdirən və bircə səsdən ibarət olan “u” sözü olub. Uc kəlməsi ondan törəmədir. (Bəşir Əhmədov

    Полностью »
  • UCA

    Rus dilindəki таз sözünün mənasını tatar dilinə oça kimi tərcümə edirlər. Крестец sözü oçabaşı kimi tərcümə olunur

    Полностью »
  • UCBAT

    Güman ki, üz və bət kəlmələrindən törəyib, (üzbət kimi olub) “sir-sifət” məna­sını verir; danışıqda ucbat sözünün sinonimləri kimi uc və üz kəlmələri

    Полностью »
  • UCQAR

    Əsli “uc yer” deməkdir. Yer sözü dəyişərək qar şəklinə düşüb. Dışarı “dış yer” deməkdir, yuxarı “yüksək yerdir”, içəri “iç yerdir”, bura “bu yerdir”,

    Полностью »
  • UÇMAQ

    “Kitabi-Dədə Qorqud”da bu söz “cənnət” anlamında işlədilib. Alınma söz­dür, Soğdaq dilinə mənsubdur. Həmin dildə sözün mənası “cənnət”, “göy” kimi açı

    Полностью »
  • UÇURUM

    Kökü uç feilidir, -ur təsirli feil əmələ gətirir, -um feildən isim düzəlib. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Полностью »
  • UDQUNMAQ

    Udmaq feilindən əmələ gəlmiş qayıdış növdür. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Полностью »
  • UDUZ

    Mənbələrdə udul, uddur formalarında verilib, tatar dilində ottır şəklində işlədilir. Deməli, söz uddur olub, sonra r səsi z ilə əvəz olunub (ulduz), n

    Полностью »
  • UFAQ

    Uşaq, ovmaq, üyütmək sözləri kokdaş olub və hamısı ufaq kəlməsi ilə qohumdur. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Полностью »
  • UĞULTU

    Təqlidi sözdür, çıxarılan səslə bağlıdır. uğ kökdür, -ultu şəkilçi. Sızıltı, zırıltı sözlərinin qəlibi üzrə əmələ gəlib

    Полностью »
  • UĞUR1

    Yaxşı arzumuzu bildirmək üçün “uğur olsun” deyirik. Ehtimal ki, buradakı uğur sözü qutğur kimi olub və qut kəlməsindən əmələ gəlib

    Полностью »
  • ULAQ

    İlgək, ilmə sözlərindəki il və ulaq kəlməsindəki ul tarixi baxımdan eyni sözdür, feildir. Arabanın ön və arxa oxlarını birləşdirən ağaca el arasında u

    Полностью »
  • ULAMA

    Arabanın dal və qabaq oxlarını birləşdirən ağaca el arasında ulama deyirlər. Bu, il feili əsasında yaranıb, ilmək, ilgək, ilmə, ilişmək sözlərinin kök

    Полностью »
  • ULAMAQ1

    İki yozumu ola bilər: 1. Qurdun ulaması və itin hürməsi eyni sözdən əmələ gəlib: r-l əvəzlənməsi təbii haldır

    Полностью »
  • ULDUZ

    Gündüz, ulduz tipli sözlərdəki duz hissəsi “od”, “işıq” mənasını verən söz olub. Gündüz “gün işığı” deməkdir

    Полностью »
  • ULTRAABİSSAL

    lat. ultra – ifrat, həddən artıq + yun. abyssos – dibsiz

    Полностью »
  • ULTRAMETAMORFİZM

    lat. ultra – fövq, daha çox, ifrat + yun. metamorphoomai – çevrilməyə məruz qalıram, şəklimi dəyişirəm

    Полностью »
  • ULU

    V.V.Velyaminov-Zernov yazır ki, “возвышаться” mənasını verən ul feili mövcud olub.-u şəkilçisi ul feilindən ulu sifətini əmələ gətirib

    Полностью »
  • ULUS

    Ehtimal etmək olar ki, ulus və el sözləri kökdaşdır. Bunların məna və forma yaxınlığı aydınca hiss olunur

    Полностью »
  • UMAC

    “Özünə umac oya bilmir” deyirik. Umac sözünün əsli ovmac olub. Ovmaq sözündəndir. İndi forması dəyişib: o səsi u səsinə keçib, v səsi ixtisara düşüb

    Полностью »
  • UMSUNMAQ

    Sözün kökü ummaq feili ilə bağlıdır, -sun şəkilçisi arzu, meyil bildirir (um feilindən umu ismi (umu-küsü deyirik), ondan isə umusun feili əmələ gəlib

    Полностью »
  • UN

    Yumşaq (əsli: uvşaq), uşaq, ufaq, ovmaq, üyütmək (измельчать), un sözlərinin hamısı kiçik, xırdalamaq mənaları ətrafında birləşir və tarixin qədim döv

    Полностью »
  • UNDULYASİYA

    lat. undulatus – dalğavarı

    Полностью »
  • UNUTMAQ

    Mənbələrdə unamaq feili “bilmək” mənasında açıqlanıb (indi də dialektlərdə bu mənada işlədilir); unumaq (indi müstəqil işlədilmir) feili isə “bildiyin

    Полностью »
  • URA

    1. Məhsul toplandıqdan sonra yerdə qalan xırda-xuruş şeylərə ura deyilir. Uralamaq –“irili-xırdalı bütün bostan məhsullarını toplamaq” deməkdir

    Полностью »
  • URALAMAQ

    Ura sözü or, oraq, orğun (biçin vaxtı) sözləri ilə qohumdur. “Biçindən sonra yerdə qalanı toplamaq” deməkdir

    Полностью »
  • URBANİZASİYA

    lat. urbanus – şəhərli

    Полностью »
  • URL

    ing. Uniform Resource Locator – «re­sursun vahid lokatoru» sözlərinin baş ­hərf­­lərindən yaradılmış abreviatura

    Полностью »
  • URVAT

    Ərəbcə hörmət sözünün dəyişmiş formasıdır. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Полностью »
  • USANMAQ

    Usan kəlməsi həm ad (скука), həm də feil (испытывать скуку) kimi işlədilib. Feil olan usanmaq sözü “sıxıntı keçirmək” anlamını verir və belə yara­nıb:

    Полностью »
  • UŞAQ

    Feildən əmələ gəlib. “Qədim türk lüğəti” kitabında uv (измельчать), uvşaq (маленький) kəlmələri var. Çağdaş türkmən dilində uşamaq feili (мельчать), u

    Полностью »
  • UŞAQÇI

    “Çürükçü” (буквоед, xırdaçı) mənasında qeydə alınıb. Uşa-l-maq (измел­чать), uşa-q (kiçik), uvşaq (və ya ufaq)”, ovulmuş sözləri də “xırda” anlamı ilə

    Полностью »
  • UTANMAQ

    1. Yuva yerinə bir vaxtlar uya işlətmişik. Uyad sözü utanmaq demək olub. Mənası: “yuvaya çəkil” (gizlən

    Полностью »