Azərbaycan dilinin etimologiya lüğəti

  • YÖN

    “İşi yönünə qoy” deyirik. Yön “способ” deməkdir. Yöndəm, yöndəmsiz sözləri də buradandır. (Bəşir Əhmədov

    Tam oxu »
  • YÖNDƏM

    Yön sözü mənbələrdə “üsul” anlamında işlədilib. Yöndəm isə “üsullu”, “qo­laylıq”, “səliqə” deməkdir. Yöndəmsiz sözü “səmtsiz”, “uyğun olmayan” mə­na­s

    Tam oxu »
  • YÖNƏLMƏK

    Ön (qabaq tərəf), yönəlmək, göndərmək sözlərinin kökdaşlığı barədə fikir söyləməyə dəyər. “Göndər”in əsli yöndər kimi olub (yönəltmək

    Tam oxu »
  • YÖRƏ

    “Ətraf” deməkdir. Yan sözü ilə semantik qohumluğu var. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • YÖŞÜRMƏK

    Eşük (örtük, qapı), eşü (bürümək) sözləri ilə qohumdur, “gizlətmək” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • YUBAN

    Dilimizdə eyni kökə malik olan yuban və yubat feilləri var. Sözün kökü indi müstəqilliyini itirmiş yuba feilidir və mənbələrdə, rus dilinə “избегать”

    Tam oxu »
  • YUXA

    Yuvxa kimi də işlədilib, qalın kəlməsinin antonomidir (yastı sözü ilə qohum­dur), nazik isə yoğun sözünün antonimidir

    Tam oxu »
  • YUXARI

    Qədim kökü ağ kəlməsindən ibarətdir. Sonra həmin söz yux, yük (yüksək) formalarına düşüb. Yuxarı sözü yux və arı (yer) hissələrindən ibarətdir, yüksək

    Tam oxu »
  • YUXU

    Sözün kökü “u”dur, ondan uyumaq (udımaq forması da mövcud olub) feili əmələ gəlib. Söz uyxu kimi olub, sonra yuxu şəklini alıb

    Tam oxu »
  • YULĞUN

    İki yozumu var: a. Bədəni lüt olduğu üçün yoluq (yolğun, yulğun) adlanıb. b. Yaxşı yandığı üçün yalov (od) sözü ilə bağlıdır

    Tam oxu »
  • YUMAQ

    Bu feil mənbələrdə cumaq kimi verilib. Cu isə “su” deməkdir. Deməli, yumaq sözü su ilə bağlıdır. Eləcə də cummaq (özünü suya atmaq), çamır (suyu çox o

    Tam oxu »
  • YUMORİSTİK

    Qədim Yunanıstanın ən böyük həkimi Hippokrat olub. O, davamçıları ilə sağlamlıq və xəstəliklərin ilk ümumi nəzəriyyəsini işləyib hazırlamışdı

    Tam oxu »
  • YUMRUQ

    Yumaq (ip), yumurta, yumru, yumruq sözləri ilə eyni kökdən törəyiblər. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • YUMURTA

    Bu əşya zahiri formasına görə belə adlanıb: “yumru olan” deməkdir. Əsli yumurğa kimi olub. Qovurğa qəlibi üzrə yaranıb

    Tam oxu »
  • YUN

    Yolmaq, yonmaq kəlmələri ilə kökdaşdır. Rus dilindəki руно sözü də рвать kəlməsi ilə qohumdur. Yun (tük, qıl və s

    Tam oxu »
  • YUNİS

    Yəhudicə “göyərçin” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • YUNİSBALIĞI

    Bu, naqqa balığının (balinanın, yəni kit adlanan su heyvanının bir növü olan delfinin) qədim adıdır. Əfsanəyə görə, həmin balıq Yunisi (yəhudi peyğəmb

    Tam oxu »
  • YURD

    Belə güman edirəm ki, yer kəlməsi ilə qohumdur, “yaşayışyeri” deməkdir. Sondakı samit nədir? - sualı qaranlıq qaldığından şərh mübahisəlidir

    Tam oxu »
  • YUSİF

    Ərəbcə “hüzn” anlamını əks etdirir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • YUVA

    Qaynaqlarda yuvmaq feili var və ruscaya кружить, вертеть, катить kimi tərcümə olunub. Quşun yuvası da dəyirmi olur

    Tam oxu »
  • YUVARLAQ

    Sözün kökü yuva (dəyirmi olan) kəlməsidir. Əsli yuvalayu (yuva sayağı, yəni dəyirmi) kimi olub. (Bəşir Əhmədov

    Tam oxu »
  • YUYUNMAQ

    Mənbələrdə suqunmaq variantı da mövcuddur. Deməli, “su” anlamı ilə bağlıdır. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • YÜK

    Вьюк şəklində rus dilinə də keçib. Kəlmənin qədim mənası “üstünə qoyulan” (yükləmək) deməkdir və o, yüksək sözü ilə kökdaşdır

    Tam oxu »
  • YÜKSƏK

    Kökü “yük”dür (yoq kəlməsinin dəyişmiş formasıdır), -sə şəkilçisi ondan yüksəmək feilini əmələ gətirib

    Tam oxu »
  • YÜNGÜL SAQQAL OLMAQ

    Əsli “yun saqqal olmaq”dır. Mənası “saqqalın hörməti heyvan yununun qiyməti qədərdir” demək olub. (Bəşir Əhmədov

    Tam oxu »
  • YÜNLƏ

    Yünləmək (yunlama) sözü “tük yolmaq”, “məhv etmək” anlamında işlənib. Bitləmək “biti tapıb öldürmək” deməkdir

    Tam oxu »
  • YÜRGƏ

    Ürgə kimi də işlədilir, yerimək, yürümək, yorğa kimi sözlərlə qohumdur. İkiyaşlı və gözəl yerişli ata deyirlər

    Tam oxu »
  • YÜRKƏK

    Beşik sözünün sinonimi yüyrük sözüdür və yerimək (yüyürmək, hərəkət etmək) feili zəminində yaranıb, yürgək isə bələk sözünün sinonimidir

    Tam oxu »
  • YÜRÜTMƏK

    “Kitabi-Dədə Qorqud”da işlədib: Ata adını yürütməyən xoyrad oğul... Ör sözündəndir, mənası “yüksək”, “hündür”, “yuxarı” deməkdir

    Tam oxu »
  • YÜYƏN

    Mənbələrdə çətkən kimi də qeydə alınıb, çəkmək feili ilə bağlıdır (qan­tar­ğa­nın qoluna, yəni əldə tutulan qayış hissəsinə deyirlər)

    Tam oxu »
  • YÜYÜĞRÜK (YÜYRÜK)

    Irğa (yerimək) sözündən əmələ gəlib: yorğala, yırğala sözləri ilə qohumdur, “beşik” deməkdir. (Bəşir Əhmədov

    Tam oxu »
  • YÜZ

    Vaxtilə son ədəd olub, həm də qeyri-müəyyən çoxluq (müq.et: yüz ölç, bir biç...) bildirir, üzülmək sözü ilə bağlıdır (sonuncu rəqəm olduğundan “üzülür

    Tam oxu »
  • ZABİT

    Ərəb sözüdür, hərfi mənada “zəbt edən” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • ZADƏ

    Farsca zadən (doğmaq) feili ilə qohumdur, qrammatik əsası “za”dır. Zahı sözü də buradandır. (Bəşir Əhmədov

    Tam oxu »
  • ZAFTA

    Ərəbcə olan zabitə sözünün dialekt tələffüzüdür. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • ZAİR

    Ərəbcədir, cəm forması “zəvvar”dır. Ehtimal ki, Zaur da buradandır. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • ZAQATALA

    Alimlər bunu sak-a-tala (sakların düzənliyi, talası) kimi yozurlar. Bəzən za (arxa) və tala (talanın arxa tərəfi) kimi də şərh edilir

    Tam oxu »
  • ZAL

    Farsca gümrah sözünün sinonimidir (farslarda gümrah “yolunu azmış” de­mək­dir, bizdə məna dəyişib: çevik, qoçaq anlamını bildirir)

    Tam oxu »
  • ZALBAND

    alm. sahlband

    Tam oxu »
  • ZANDR

    island. sandr < sand – qum

    Tam oxu »
  • ZAR

    Farsca zaridən “ağlamaq” feili ilə qohumdur. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • ZARAFAT

    Ərəb sözüdür (əsli: zərafət), “zəriflik” deməkdir, zərif kəlməsinin ərəbcə cəm formasıdır. (Bəşir Əhmədov

    Tam oxu »
  • ZARINCI

    Kökü “zar”dır və təqlidi sözdür (zar-ıltı...), -ı şəkilçisi ondan feil düzəldib (zar-ı-maq), gül-ünc qəlibi üzrə zarı-(ı)nc sözü əmələ gəlib, sonrakı

    Tam oxu »
  • ZART

    Bunu ərəb mənşəli hesab edirlər. Əslində, təqlidi sözdür (zarıltı, gurultu..). (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • ZAT

    Ərəbcədir, bizdə onun əvəzinə soy işlədilib.  “Zatına lənət”, “zatı qırıq” deyirik. Cəmi zəvat kimidir, “mahiyyət” deməkdir

    Tam oxu »
  • ZAUR

    Bax: Zair. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • ZAVOD

    Xammalı mexaniki yolla işləyən müəssisə; rusca “заводитъ” sözü ilə qohumdur. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • ZENİT

    Ərəbcə səmt sözündəndir (başımızın üstündəki göy nöqtəsi). (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • ZEOLİTLƏR

    yun. zeo – qaynamaq, bişmək + yun. lithos – daş

    Tam oxu »
  • ZEYDULLA

    Ziyad və Allah sözlərindən əmələ gəlib. Ərəbcə “Allahın böyütdüyü”, “Allahın üstün tutduğu” deməkdir

    Tam oxu »