Yapmaq feilin qarşılıq növüdür. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
“Dost” mənasında işlədilən bu söz fars mənşəlidir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Yarmaq feili ilə qohumdur. Yarmaq həm parçalamaq, həm də rusca “разбить” mənalarında qeydə alınıb. Əgər başı daş yarırsa, demək yara zərbənin nəticəsi
Yaramaq feili rusca “годиться” deməkdir. Həmin feildən yaraq (silah) sözü əmələ gəlib, qədim mənası “işə yarayan” demək olub, indi silah anlamını əks
Xalq etimologiyasına bu məməli heyvanın adını yara salan kimi izah edirlər: guya bədənə yapışır, qanı sorur və yara salır
Mənbələrdə yar, yaru (светиться) feili, yaruq (свет), yarun (заря, işıqlandırma) sözləri mövcuddur. “Yaraşıqlı gözəl, bəzəkli” deməkdir, “işıqlı”, “p
Kökü indi müstəqil işlədilməyən yara (xəlq olmaq) feilidir yaran və yarat formalarında mövcuddur (yaran qayıdış növüdür, yarat təsirli feildir)
türk. yardanq – uçurum, sıldırım tirə
Fars mənşəli hesab edilir. Belə düşünmək olar ki, yarmaq (bölmək, kəsmək) kəlməsi bağlıdır, nəyinsə bir hissəsini kiməsə vermək deməkdir
Əliyar sözünün semantik variantıdır. “Əlinin dostu” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Müasir dilimizdə bu söz suyun açdığı uçurumu bildirir. Mənbələrdə yar kimi qeydə alınıb və ruscaya “овраг” kimi tərcümə edilib
Ayırmaq (ayrıq) kəlməsinin dəyişmiş formasıdır. Ayır və yar eyni söz olmuş, sonra həm forma, həm də mənaca müxtəlif kəlmələr kimi sabitlənmişdir
Yarmaq (kəsmək) feili zəmində əmələ gəlib, yarısı sözü ilə qohumdur. Yarı kəlməsi yar feilindən düzəlmiş (öl-ü qəlibi üzrə) sözdür, “tən bölünmüş” dem
Yarmaq feilindən yarı sözü, onun əsasında yarım kəlməsi əmələ gəlib. Yarımçıq, əslində, yar-ı-m-sı-q kimi olub
Yaru “işıqlanmaq” deməkdir. Həmin feildən yaruq sözü düzəlib və “işıq” anlamında işlədilib. Yarın sözü “заря” kimi tərcümə olunub
“Yarılmış odun parçası” deməkdir. Yarmaq feilindən əmələ gəlib. Yarma sözü də buradandır: kirkirədə dəni hissələrə bölməkdə bağlıdır
Türkmən dilindən ayırıq sözünü ruscaya “трешина” kimi tərcьmə ediblər. Belə məlum olur ki, yarmaq və ayırmaq tarixən eyni söz olub, sonra iki müstəqil
Almanca yarmarket sözünün dəyişmiş formasıdır (“ticarət yeri” deməkdir). (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
“Məhəmmədin dostu” deməkdir (yar farscadır, Məhəmməd isə ərəbcə). (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
“Yastı” mənasında yalbı, “yarpaq” mənasında yalbırğaq sözləri olub. Bunlardan sonuncusu yarpaq (yastı olan, yapıq olan) şəklinə düşüb, sonra isə indik
“Dərd”, “kədər” mənasında işlədilən bu söz ərəb mənşəlidir (əsli yəs kimi olub). (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Yastana forması da olub. Mənası dağın üstündə “yastı yer” deməkdir. Deməli, yastı kəlməsindən əmələ gəlib
Kazaklarda atamandan sonra 2-ci rütbəyə deyilib, “Aul qanunlarını qoruyan”, “əmri icra edən (məmur)” deməkdir
Bu söz yatmaq feili ilə kökdaşdır, əsli yatsı kimi olub. Bəzi dialektlərdə yat və yas feilləri eyni mənada işlədilir
Bir mənası arabanın qabaq oxunun üstündə olan “yastı ağac” deməkdir. Onu ortadan deşir və boltla oxa birləşdirlər ki, arabanı sağa-sola döndərmək mümk
Rus dilindəki супруг (супругa) kəlməsinin qarşılığı kimi işlədilir. Yastıq və -daş (birgəlik) sözlərinin birləşməsindən əmələ gəlib
“Возрасть” mənasını verən bu söz “bahar” mənalı yaz (ças, caz, yaş) kəlməsi ilə eyni olub, iki bahar arasındakı müddəti bildirib (necə ki, ay sözü eyn
Kökü yaş, yaz (bahar) sözü ilə bağlıdır. Ondan -a şəkilçisi feil düzəldib (ömürdən keçən yazların sayını bildirir)
Yaş (sulu) sifətindən bozarmaq qəlibi üzrə əmələ gəlib. Yaş sözü həm də rəng (yaşıl) bildirib. (Bəşir Əhmədov
Yaş sözü зеленый, молодой, возраст, жизнь, слеза mənalarını əks etdirib. Bizdə indi молодой mənası aradan çıxıb
Yöşürmək (gizlətmək, örtmək) sözü ilə bağlıdır. Dialektlərdə yamşaq kimi də işlədilir, ağızı örtmək deməkdir
İlan növüdür, (rusca: удав), “gömülgən” də deyirlər. Qumun altında yatdığı üçün belə adlanıb. (Bəşir Əhmədov
Rus dilinə “быть прикованным к постели” kimi tərcümə olunub. Deməli, söz yatmaq feili ilə bağlıdır, yat – kök, -alaq isə şəkilçidir
Gəlmək feilindən gəlir ismi düzəldiyi kimi, yatmaq sözündən də yatır (dövlət, var) ismi düzəlib. (Bəşir Əhmədov
Yastı sözü ilə qohumdur, “yuxulamaq” yox, “uzanmaq” (yastılanmaq, yaslanmaq) deməkdir. (Bəşir Əhmədov
Tuva dilində bərk, şiddətli istiyə, qızmar günəşə “çalış” deyirlər. Bəzi türk dillərində yay əvəzinə, “çay” işlədilir
25 iyundan 5 avqusta qədər olan dövr (ən isti vaxt) belə adlanır. “Qora bişirən” də deyirlər. (Bəşir Əhmədov
Dilçilər belə hesab edirlər ki, müasir dil baxımından yaylaq, qışlaq, otlaq sözlərinin şəkilçisi “-laq”dır
Fars mənşəli dəsmal sözünün bizim dildəki qarşılığıdır. Mənbələrdə bu kəlmə yağlıq kimi əks etdirilib
Yastı, yaymaq sözləri ilə qohumdur. Alçaqboylu və enlibədənli olan adamlara deyilir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Fəsil adı olan yaz və rəng bildirən yaşıl sözləri eyni kökə malikdir. Qaynaqlarda yazar sözü (göy-ər-mək qəlibi üzrə yaranıb) “göyərmək” anlamında acı
Bu tipli sözlər feili sifət düzəldən -dıq şəkilçisinin köməyi ilə əmələ gəlib. İndi biz -dığım4 şəkilçisini mürəkkəb hesab edir və böyük səhvə yol ver
Dilimizdə azmaq (yazmaq) sözü var. El arasında azca səhvə yol verən adam “qıl yazdı” deyir (yəni qılın diametri qədər səhv edildi)
Tuva dilində yazı əvəzinə, cazı işlədilir. Cızmaq feili ilə bağlıdır. Azərbaycan dilində filankəsin üzünü ülgüclə yazıblar tipli cümlələr işlədilir
Lampaların piltəsinin neçə sapdan toxunması ilə bağlı olaraq onlara yeddilik,onluq, otuzluq və s. adlar veriblər
Dilimizdə yetmək feilinin bir mənası “dartmaq” kimi açıqlanıb. Yedək həmin feildən əmələ gəlib: “nəyisə, kimisə dartıb arxasınca aparmaq” deməkdir
Bu şəhər 1723-cü ildə I Pyotr tərəfindən yaradılıb və xanımı I Yekaterinanın şərəfinə belə adlandırılıb (burq almanca şəhər deməkdir)
Mənbələrdə əkə, ağa, yekə, qağa sözlərinin mənaları “böyük” kimi açıqlanıb. Deməli, bunların kökü ağ sözü (yuxarı, uca) ilə bağlıdır
Əsli yekəyanadır (müqayisə et: saymaz+yana...), yekəcəsinə deməkdir və lovğa anlamını əks etdirir. (Bəşir Əhmədov
Yunanca “işıq” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)