Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti

  • ŞAHMAT

    is. [fars. “şah öldü”] 1. 64 açıq və tünd xanası olan taxta üzərində 16 ağ və 16 qara fiqurdan hər birini müəyyən qaydalarla hərəkət etdirərək oynanıl

    Tam oxu »
  • ŞAHMATÇI

    is. Şahmat oyunçusu. Məmun ehtiraslı … şahmat həvəskarı idi. Orta asiyalı məşhur şahmatçı Rəb-rəbi sarayına gətirdərək tez-tez hüzurunda şahmat yarışl

    Tam oxu »
  • ŞAHNAZ

    is. [fars.] 1. Azərbaycanın klassik muğamlarından birinin adı. Rüstəm bəyin həyəti. Pərdə qalxdıqda həyətdə Sərvər ilə Gülnaz görünür

    Tam oxu »
  • ŞAHNİŞİN

    [fars.] köhn. 1. Otağın küçə tərəfə çıxan pəncərəli çıxıntısı; erker. Şahın taxtı şahnişində qoyulmuşdu

    Tam oxu »
  • ŞAHPƏR

    is. [fars.] klas. Quş qanadının uzun tükləri, lələk; qanad. Al məni şahpərin üstündə, apar balaya; Oradan ta ki həqarətlə baxım dünyaya

    Tam oxu »
  • ŞAHRAH

    is. [fars.] Baş küçə, geniş əsas yol; magistral. // məc. Bir şeyin hərəkətində və ya inkişafında əsas xətt, istiqamət

    Tam oxu »
  • ŞAHSÖYÜD

    is. bot. Şoran torpaqlarda, düzəndə bitən söyüdəbənzər kol

    Tam oxu »
  • ŞAHTƏRƏ

    is. bot. Aran yerlərdə taxıl zəmilərində bitən və xalq təbabətində istifadə edilən bitki və onun çiçəyi

    Tam oxu »
  • ŞAHTUT

    is. Calaq edilmiş tut ağacı və onun meyvəsi. Şahtut ağacı. – Xasay həyətdəki şahtutun altında oturub, fikirdən aralana bilmir, bu dəqiqələr özünü cəbh

    Tam oxu »
  • ŞAHZADƏ

    is. [fars.] Şah oğlu və ya padşah ailəsindən olan şəxslərin övladlarından biri. İkinci otaq da fərşlə döşənmişdi və divarlarında Səfəviyyə nəslindən v

    Tam oxu »
  • ŞAX

    1. is. Ağacdan, koldan ayrılan budaq, qol; dal. Ağacdan iki şax ayrılıb. Pambıq kollarının şaxı. – Quşlar qayıdıb oxur təranə; Şaxlarda tikirlər aşiya

    Tam oxu »
  • ŞAX-BUDAQ

    top. Ağacın iri budaqları, şaxələri. Getdi meşə içrə odun qırmağa; Şaxbudağı başladı sındırmağa. A.Səhhət

    Tam oxu »
  • ŞAX-BUDAQLI

    sif. İri şaxları, budaqları, qolları olan. Şax-budaqlı ağac. – Münbit və səxavətli torpaq bu, cəmisi yarım hektarlıq yerdə elə qüvvətli, şax-budaqlı a

    Tam oxu »
  • ŞAX-ŞAX

    şax-şax baxmaq – təşəxxüslə, qürurla, cəsarətlə baxmaq. [Məsmə] üzünü Şərəbanı arvada tutub şax-şax baxdı

    Tam oxu »
  • ŞAX-ŞƏVƏL

    top. Şax, ağac qırıntıları, kolkos. Yolun kənarlarını şax-şəvəl basmışdı. – Kəlbalanı yolun qırağında şax-şəvəlin içərisində zarıyan bir halda tapmış

    Tam oxu »
  • ŞAXƏ

    bax şax 1-ci mənada. Fərivər küləkləri, gecənin qaranlığından istifadə edərək çiçəklərlə ötüşdüyü zaman, haqquşu da çinarların şaxələrində şirin yuxuy

    Tam oxu »
  • ŞAXƏLƏNMƏ

    “Şaxələnmək”dən f.is

    Tam oxu »
  • ŞAXƏLƏNMƏK

    f. Şaxələrə, qollara ayrılmaq, şaxə vermək. Dəfələrlə [ağacın] budaqları kəsilsə də, yenə şaxələnib, qol-qanad açıb bar gətirirdi

    Tam oxu »
  • ŞAXƏLİ

    sif. Şaxələri olan, qollu-budaqlı. Şaxəli ağac. – Şaxəli sünbülün, yerin sirdaşı; Polad da əridir alovda, odda

    Tam oxu »
  • ŞAXIMA

    “Şaxımaq”dan f.is

    Tam oxu »
  • ŞAXIMAQ

    f. Güclü təsir etmək, vurmaq. Qarabağın isti günü şaxıdıqca az qala ağızlarda dili də qurudurdu. Ə.Vəliyev

    Tam oxu »
  • ŞAXİS

    is. [ər.] geod. Yer səthi nöqtələrinin nisbi yüksəkliyini təyin etmək üçün alət; nivelir

    Tam oxu »
  • ŞAXLAMA

    1. “Şaxlamaq”dan f.is. 2. Ağacın qurumuş qol-budağını kəsmə. Söyüdü şaxlama. 3. Torpağa şax ilə (1-ci mənada) mala çəkmə

    Tam oxu »
  • ŞAXLAMAQ

    f. 1. Ləklərə şax vurmaq, ləkləri şaxla ayırmaq. 2. Şax döşəmək, şaxla örtmək. Xəndəyin kənarlarını şaxlamaq

    Tam oxu »
  • ŞAXLANMA

    “Şaxlanmaq”dan f.is

    Tam oxu »
  • ŞAXLANMAQ

    f. 1. Lovğalanmaq, təkəbbürlənmək, iddialanmaq, kəkələnmək. [Xudayar bəy övrətinə:] Dədən evindən mənə çox dövlətlər gətirmisən, bir az da şaxlan məni

    Tam oxu »
  • ŞAXLI

    sif. 1. Şax, şaxı olan, qatlanmamış. Şaxlı parça. – [Ərən:] Mariqerini hamama aparıb, ona uzun ipək paltar, şaxlı ipəkdən ləçək verdilər

    Tam oxu »
  • ŞAXLI-BUDAQLI

    sif. Çoxlu şaxı, budağı olan, qollu-budaqlı. [Nurəddin] yoldan bir az kənar bir şaxlı-budaqlı ağac tapıb üstünə çıxdı ki, orada gecə yatsın

    Tam oxu »
  • ŞAXLIQ

    is. Şax şeyin (parçanın) halı. Paltara şaxlıq vermək üçün nişastalayırlar

    Tam oxu »
  • ŞAXMALA

    is. Şaxlardan düzəldilmiş primitiv mala

    Tam oxu »
  • ŞAXSEY

    nida. Fəlakətli, dəhşətli, faciəli bir hadisə qarşısında çıxarılan fəryad səsi. Şəhərin arvadları dəstə-dəstə Hacının böyük bacısı Pərinisanın evinə d

    Tam oxu »
  • ŞAXSEY-VAXSEY

    is. din. Məhərrəmlikdə: imam Hüseynin qətli günlərində şiələrin mərsiyə, növhə oxuya-oxuya başlarına, sinələrinə vurub şivən qoparma mərasimi (sözün ə

    Tam oxu »
  • ŞAXŞAX

    is. Silkələdikdə içərisindəki xırda daşlardan səs çıxan uşaq oyuncağı. Uşaq üçün şaxşax almaq. – [Oyuncaqsatan:] Ay yaxşı şaxşax, banlayan xoruz! M

    Tam oxu »
  • ŞAXTA₁

    is. Çox soyuq, qış havası, bərk soyuq, sıfırdan aşağı hava temperaturu. Qar basmış küçələrdə şiddətli xəzri vıyıldayırdı

    Tam oxu »
  • ŞÁXTA₂

    [alm.] 1. Faydalı qazıntıların çıxarıldığı və yeraltı işlərin aparıldığı yer. Don hövzəsi şaxtaları. Metro tikintisi şaxtası

    Tam oxu »
  • ŞAXTAÇI

    is. Şaxtada işləyən fəhlə, mədən fəhləsi. Şaxtaçı günü. Metro inşaatı şaxtaçıları. – Şaxtaçılar çalarkən zərbəsini dağlara; Radiodan yayıldı bu səda u

    Tam oxu »
  • ŞAXTALI

    sif. Bərk soyuq. Şaxtalı günlər. Şaxtalı gecə. – Dərəcəsi, ölçüsü; Mənim vaxt ölçüm oldu; Bir şaxtalı qışdayam; Mənə əlvan baharı; Unutduran sən oldun

    Tam oxu »
  • ŞAXTYOR

    bax şaxtaçı

    Tam oxu »
  • ŞAİQ

    [ər.] klas. Bir şeyə böyük şövqü, həvəsi, meyli olan; şövqlü. [Molla İbrahimxəlil:] Mən də sizi görməyə çox şad idim

    Tam oxu »
  • ŞAİR

    is. [ər.] Şeir söyləyən və ya yazan şəxs; təbiətində şeir söyləmək və yazmaq qabiliyyəti olan şəxs. Sabir Azərbaycanın böyük satirik şairidir

    Tam oxu »
  • ŞAİRANƏ

    sif. və zərf [ər. şair və fars. …anə] 1. Şairə xas, şair kimi, şairə məxsus; bədii. Xosrov yeddiillik məktəb qurtarmış, şeirlər yazmış və şairanə duyğ

    Tam oxu »
  • ŞAİRƏ

    is. [ər.] Qadın şair. Cəfərin bibisi şairə idi. M.Arif. Səsimizi eşitdi; Tez gəldi şairə də; Görəndə səni birdən; Yerində dondu qaldı

    Tam oxu »
  • ŞAİRKÖNÜLLÜ

    sif. Şair xasiyyətli, şair təbiətli, həssasqəlbli, incəqəlbli. Şairkönüllü adam. – Gecə açılmayır, doğmayır sabah; O şairkönüllü, xoşxəyallıya

    Tam oxu »
  • ŞAİRLİK

    is. Şeir yazma, şeir qoşma sənəti. Cəfər [Abdulla Şaiqin] hər bir addımını, hərəkətini təqib edir, elə bil, ondan şairlik ilhamı almağa çalışırdı

    Tam oxu »
  • ŞAKƏR

    is. [ər.] Xasiyyət, adət, vərdiş, əda. Bildirçinin bir qəribə şakəri vardır ki, yeri gen olsa oxumaz

    Tam oxu »
  • ŞAQ

    təql. Atılan güllədən və ya sınan ağacdan, budaqdan çıxan səs. Şaqq güllə səsi eşidildi. Şaqq ağac sındı

    Tam oxu »
  • ŞAQ-ŞAQ

    zərf Qəhqəhə ilə, şaqqanaq çəkərək. Şaq-şaq gülmək

    Tam oxu »
  • ŞAQHAŞAQ

    zərf Şarıltı ilə, gurultu ilə, gur səslə. Sel şaqhaşaq üzüaşağı tökülürdü. – Guruldadı göy şaqhaşaq; İldırımlar şığıyaraq; Qaranlıqda tez-tez çaxdı

    Tam oxu »
  • ŞAQIRDAMAQ

    bax şaqqıldamaq 5-ci mənada. Ağzında min bir dastan; Bülbül kimi şaqırdar. A.Şaiq

    Tam oxu »
  • ŞAQIRTI

    bax şaqqıltı. İri qanad şaqırtısına bənzər bir səs hələ alaçığımızın üstündə eşidilirdi. A.Şaiq

    Tam oxu »