is. Çoxlu kök (yerkökü) əkilmiş yer. Köklüyü sulamaq. Köklüyü alaq etmək
is. Adamın və ya heyvanın ətlilik-canlılıq cəhətdən hal və vəziyyəti. Köklükdən gəzə bilməmək. Otlaq dövründən sonra mal-qaranın köklüyü xeyli artır
is. Musiqi alətlərində simlərin səslənməsinin bir-birinə uyğunluq vəziyyəti. Tarın köklüyünü yoxlamaq
1. bax döş 1-ci mənada. Köks qəfəsi. – Zahirən heyrətamiz dərəcədə sadə və sakit olan bu balacaboylu insanın köksündə bu qədər zəngin və güclü bir ürə
sif. 1. Ətli, iri döşlü. Köksüdolu qadın. 2. bax köksüdolusu. [Nazxanım] …köksüdolu nəfəs aldı. İ.Əfəndiyev
zərf Rahat, dolğun, geniş, dərindən. Köksüdolusu nəfəs almaq
sif. Kökü, rişəsi olmayan. Köksüz ot. – Köksüz ağacı becərməkmi olar? N.Nərimanov
sif. bot. Gövdəsinin əsas hissəsi yerin altında olan (bitki). [Herbari üçün] yığılan bitkinin gövdəsi, çiçəyi, kökü, kökümsovu və ya soğanaqlı bitkidi
sif. Kök yumaq üçün olan (maşın və s.) // is. Kök yumaq üçün maşın və s. Kökyuyanı təmir etmək
is. Quldarlıq və feodalizm cəmiyyətində: bütün hüquq və istehsal vasitələrindən məhrum və sahibkarın xüsusi mülkiyyəti olan adam; qul
zərf Kölə kimi, qul kimi; yaltaqcasına. Köləcəsinə yaşamaq
is. 1. Kölənin, qulun vəziyyəti, halı; qulluq. Bəxtiyar arzular elə bir dünya; Ağalıq, köləlik olmasın orda
is. 1. Qarşı tərəfdən işıq düşən hər hansı bir şeyin qara əksi. Binanın kölgəsi. Kölgəsi yerə düşmək
“Kölgələmək”dən f.is
f. 1. Kölgə salmaq, kölgədə gizlətmək, kölgə etmək. Çilingləri basdırdıqdan sonra kölgələmək lazımdır
“Kölgələndirmək”dən f.is
f. 1. Kölgə salmaq, kölgə etmək: qaranlıqlaşdırmaq. Birdən pəncərəni başqa bir adam kölgələndirdi. M
“Kölgələnmək”dən f.is
f. 1. Kölgə düşmək, kölgəli olmaq, kölgə salmaq, bir qədər qaranlıqlaşmaq. Ağaclar kölgələndi. – …Dik yuxarı dırmandıqca meşə kölgələnib sərinlənirdi
sif. və is. Kölgə salmaq üçün istifadə olunan; kölgələndirən
sif. 1. Kölgə salan, kölgəsi olan. Kölgəli qarağac. Kölgəli ağac. – Eldar ətrafa yaxşı bələd olduğundan, yaxında iri, sərin kölgəli bir söyüd ağacını
is. 1. Kölgə düşmüş yer, kölgə olan yer; kölgə, kölgəli yer. Kölgəlikdə oturmaq. Kölgəlikdə yatmaq. – Gorus dağının qaşında Nəbini isti vurur, bir köl
sif. Kölgəlik yerlərdə yaxşı bitən, günəş sevməyən. Kölgəsevən bitkilər
sif. Kölgə salmayan, kölgəsi olmayan. Kölgəsiz ağac
is. Kölgə salmama, kölgəsi olmama, kölgəsiz yerin, ağacın və s.-nin xüsusiyyəti
1. sif. İri, girdə, qalın çörək; qalac. Qoca qarağacın köhnə qabığı quru kömbə çörəyə oxşayırdı… Mir Cəlal
is. köhn. Kömbə bişirib satan adam (bax kömbə 1-ci mənada); çörəkçi. Dəyirmançının şahidi kömbəçi olar
sif. Dodağı kömbə kimi, yöndəmsiz, qalın. Kömbədodaq adam
is. Arı pətəyi. □ Köməc balı – təmizlənməmiş bal
is. dan. Boy atmayıb torpağın üzünə yayılan bitki
“Köməclənmək”dən f.is
f. Köməc bitkisi kimi yerin üzünə yayılmaq. Taxıl köməclənmişdir
is. 1. Birinin qarşılaşdığı çətinlikləri, sıxıntıları yüngülləşdirmək üçün görülən iş, hərəkət; yardım
is. 1. Bir işdə kömək edən şəxs; yardımçı. Uşaq anasının köməkçisidir. – …Mən Tehranda özümə köməkçi tapa bilərəm
sif. və is. köhn. Köməkçi. Köməkdar adam
is. köhn. Kömək göstərmə, kömək etmə. İlyas Gülüşgəlinə söz verdi ki, … köməkdarlıq edib Qəhrəmanı Dağüstü şəhərinə oxumağa göndərəcəkdir
is. və sif. köhn. Kömək edən, yardım göstərən
is. köhn. Kömək etmə, yardım etmə, kömək göstərmə. [Nəcəfalı:] Köməkkeşlik deyil ha! Ağbirçək arvad uşaqdır bəyəm, qolundan yapışasan? B
“Köməkləşmək”dən f.is
qarş. Əl-ələ verib bir işi görmək, bir işdə bir-birinə kömək etmək. Cavan ər-arvad … əl-ələ verib köməkləşirdilər, işlərini qabağa aparırdılar
zərf Birlikdə, köməkləşərək, bir-birinə kömək edərək, bir yerdə. Qərənfil xala Camal ilə köməkli yükləri düşürməyə başladı
bax kömək 1 və 2-ci mənalarda. Etiqad et buna, yəqinə inan; İstəməzdim köməklik insandan. A.Səhhət. Müqabil köməklik hər zaman mümkündür… M
1. sif. Heç bir köməyi olmayan, heç kəsdən kömək görməyən; aciz. C.Məmmədquluzadə Novruzəlilərin ürək dağlayan yazıq, ağır və köməksiz həyatlarını çox
is. Köməksiz adamın halı və vəziyyəti. Gəncliyini də, qocalığını da həqiqi bir qürurla yaşayıb köməksizliyin nə olduğunu bilməmişdi
köhn. bax köynək. Ərəqçini, kömləyi, corabı bəy özü geyir. R.Əfəndiyev. [Rizvan] yandan düymələnən nazik qara kömləyini geydi
is. 1. Odunu yandırıb basdırmaqla alınan tünd-qara rəngli bərk yanacaq. Kürəyə kömür qoymaq. Manqala kömür tökmək
is. Kömür basmaqla, yandırmaqla məşğul olan adam (bax kömür 1-ci mənada)
sif. Daş kömür şaxtasında kömür çıxarmaqla məşğul olan (fəhlə və s.). // is. Daş kömür çıxarmaqla məşğul olan fəhlə; qazmaçı, şaxtaçı
is. 1. Kömür hazırlayıb satan adam. Kömürçünün üzüqaralıqdan nə arı? (Ata. sözü). [Xortdan:] Hər baqqalı, dəmirçini, kömürçünü, arabaçını … dindirirsə
is. Kömürçünün işi, peşəsi (bax kömür 1-ci mənada). Kömürçülük eləmək. – Cəfərin atası kömürçülükdə qazandığı pulun tən yarısını hər ay müntəzəm halda