Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti

  • XIX

    xıx eləmək, uş. zar. – başını kəsmək. [Tapdıq:] “Dovşanın başını xıx elə” – deyib atanın üzünə baxdı

    Tam oxu »
  • XIXILDAMA

    “Xıxıldamaq”dan f.is

    Tam oxu »
  • XIXILDAMAQ

    bax xırıldamaq 1-ci mənada. Geyinməyə ayrı bir libasın yoxdur, Mirzə, – deyə Müqimbəy boğazında xıxıldaya-xıxıldaya güldü

    Tam oxu »
  • XIXIRMA

    “Xıxır(t)maq”dan f.is

    Tam oxu »
  • XIXIRMAQ

    f. “Xıx-xıx” deyərək dizi üstə çökdürmək, oturtmaq. Dəvəni xıxırtmaq. Qoyunu xıxırtmaq. – [Pristav:] Tatarlar deyirlər ki, qonaq ev sahibinin dəvəsidi

    Tam oxu »
  • XIXIRTMA

    “Xıxır(t)maq”dan f.is

    Tam oxu »
  • XIXIRTMAQ

    f. “Xıx-xıx” deyərək dizi üstə çökdürmək, oturtmaq. Dəvəni xıxırtmaq. Qoyunu xıxırtmaq. – [Pristav:] Tatarlar deyirlər ki, qonaq ev sahibinin dəvəsidi

    Tam oxu »
  • XIXLANMA

    “Xıxlanmaq”dan f.is

    Tam oxu »
  • XIXLANMAQ

    məch. Diz üstə çökdürülmək, oturdulmaq. Məşədi Kazım ağa … xıxlanmış (f.sif.) dəvə kimi dizləri üstündə yerə çökdü

    Tam oxu »
  • XILXA

    sif. və is. Geyməyə və ya işlətməyə yaramayan; gərəksiz, yıpranmış, köhnə, cəm-cındır. Xılxaları yığıb atmaq

    Tam oxu »
  • XILXIN

    sif. Sınıq, əzik, sınıq-salxaq, yararsız. Xılxın qab-qacaq. Xılxın ev əşyası. – Nəcəf xılxın nərdivanla dama qalxdı

    Tam oxu »
  • XILT

    is. 1. Hər hansı məhlulun, mayenin qabın dibinə çökən və ya ondan ayrılan lazımsız hissəsi. Yağın xıltı

    Tam oxu »
  • XILTA

    bax xalta. Ova aparılan bu tazıların boynunda xılta olardı. H.Sarabski

    Tam oxu »
  • XILTALI

    bax xaltalı

    Tam oxu »
  • XILTLI

    sif. Dibinə xılt çökmüş, xıltı olan. Xıltlı məhlul

    Tam oxu »
  • XIMXIRT

    is. Lazım olan, yararlı xırda şeylər. Xımxırt almaq. Xımxırtını bir yerə yığmaq

    Tam oxu »
  • XIMIR-XIMIR

    zərf dan. 1. Yavaş-yavaş, alçaqdan, sakit-sakit, yavaşdan, özü üçün. [Araz:] O xımır-xımır, pəsdən oxuyan kim idi? – deyə soruşdu

    Tam oxu »
  • XIMIRÇƏK

    is. anat. fiziol. Heyvan və insan orqanizmi skeletinin bəzi hissələrini birləşdirən elastiki və möhkəm toxuma

    Tam oxu »
  • XINA

    is. Saçı (keçmişdə, habelə köhnə adətcə barmaqları, əlləri, saqqalı) boyamaq üçün işlədilən, həmin bitkinin yarpaqlarından hazırlanan toz halında sarı

    Tam oxu »
  • XINAÇİÇƏYİ

    is. bot. Parlaq çiçəkləri olan bir sıra birillik bəzək bitkilərinin adı; balzamin

    Tam oxu »
  • XINAGÜLÜ

    bax xınaçiçəyi

    Tam oxu »
  • XINAQOYMA

    is. etnoqr. Toydan qabaq ərə gedən qızın başına, əl-ayağına xınayaxma (qoyma) adəti. Kiçikbəyimi tay-tuşu ilə bərabər gəlin hamamına apardılar, sonra

    Tam oxu »
  • XINALAMA

    “Xınalamaq”dan f.is

    Tam oxu »
  • XINALAMAQ

    f. Saça (ələ, saqqala) xına qoymaq. Əlini xınalamaq. – Molla Qurban … nazik saqqalını təzəcə xınalamışdı

    Tam oxu »
  • XINALANMA

    “Xınalanmaq”dan f.is

    Tam oxu »
  • XINALANMAQ

    f. Xına qoyulmaq, xına yaxılmaq

    Tam oxu »
  • XINALATMA

    “Xınalatmaq”dan f.is

    Tam oxu »
  • XINALATMAQ

    f. Xına qoydurmaq, xına yaxdırmaq. Ayağını xınalatmaq. Barmaqlarını xınalatmaq. – …Saçlarını xınalatmış (f

    Tam oxu »
  • XINALI

    sif. 1. Xına çəkilmiş, xınalanmış, əl-ayağına xına qoyulmuş. Xınalı barmaqlar. – …Dükan-bazar boyalı yumurtalar, rəngarəng parçalar, əli-ayağı xınalı

    Tam oxu »
  • XINAYAXDI

    bax xınaqoyma

    Tam oxu »
  • XINAYI

    sif. Xına rəngində olan, xına rənginə oxşar. Xınayı parça. – Gedim, deyirəm, camaatın dəmirin oda qoyum… Əsgərlərimiz üçün bir az buğda yığaq… Arabir

    Tam oxu »
  • XINC-XINC

    bax xıncım-xıncım. Bizdən sora kəndlilər Pəri arvadı və uşağını xarabadan çıxartmışdılar. Ancaq biçarə arvadın sağ qılçası dizdən yuxarı xınc-xınc olm

    Tam oxu »
  • XINCAXINC

    sif. Ağzınacan. Xıncaxınc dolu çamadan

    Tam oxu »
  • XINCIM-XINCIM

    zərf Tikə-tikə, xırdaxırda, qırıq-qırıq, parça-parça. Şüşə xıncımxıncım olub töküldü. – [Mindilli:] Yaxşı ki, atmağa qoymadın, yoxsa xıncım-xıncım ola

    Tam oxu »
  • XINCLANMA

    “Xınclanmaq”dan f.is

    Tam oxu »
  • XINCLANMAQ

    f. Tikə-tikə olmaq, qırıqqırıq olub tökülmək, sınıq-sınıq olmaq. Pəncərələr xınclanıb töküldü. Ə.Cəmil

    Tam oxu »
  • XIR₁

    is. Bostan. Zəmilər işlənir, toxum səpilir; Qız, qadın əlləşib əkirlər xır. M.S.Ordubadi. Qurbanqulu çox iş sevən bir cavan idi

    Tam oxu »
  • XIR₂

    is. Yiv (tüfəngdə, topda, tapançada). Tüfəngin xırı gedib

    Tam oxu »
  • XIR-XIR

    1. sif. Səsi xırıltılı. Xırxır adam. – Bu çolaq, xır-xır qocanı görəsən niyə cəzalandırmışlar? S.Vəliyev

    Tam oxu »
  • XIRA

    is. Dəyməmiş, kal yemiş, qovun

    Tam oxu »
  • XIRÇAXIRÇ

    zərf Adətən dolmaq, doldurmaq feilləri ilə – tamam, ağzınacan. Kisəni xırçaxırç doldurmaq. – Oturanlar oturmuş, asılanlar asılmış, vaqonlar xırçaxırç

    Tam oxu »
  • XIRÇI

    is. Bostançı

    Tam oxu »
  • XIRÇILDAMA

    “Xırçıldamaq”dan f.is

    Tam oxu »
  • XIRÇILDAMAQ

    f. Xırçıltı səsi çıxartmaq, xırç-xırç eləmək. Yalnız ayaqlarımızın altında xırçıldayan çınqılların şikayətini andıran həzin səslər eşidilirdi

    Tam oxu »
  • XIRÇILDATMA

    “Xırçıldatmaq”dan f.is

    Tam oxu »
  • XIRÇILDATMAQ

    f. Bir-birinə toxunduraraq xırçıltı səsi çıxartmaq

    Tam oxu »
  • XIRÇILTI

    is. İki bərk şeyin (metal, sümük və s.-nin) bir-birinə toxunmasından çıxan səs. Otaqda tükürpərdici bir xırçıltı eşidildi

    Tam oxu »
  • XIRÇIN

    sif. Çox inadkar, tərs, şıltaq. Xırçın adam. – Yeni on dörd yaşa girmişdi bu yaz; Sarışın, nəşəli, xırçın Gülnaz

    Tam oxu »
  • XIRD

    bax xirid. □ Xırd eləmək – satmaq. [Abbas:] Bəzirgansan, aç mətahın xırd elə; Qarğalar yükündə nə var deyərlər

    Tam oxu »
  • XIRDA

    sif. 1. Həcmcə, ölçücə, boyca kiçik, balaca. Xırda boy. Xırda əl. Xırda həb. Xırda daş. – …Zeynal özü ilə ancaq xırda bir dəftərçə götürdü… B

    Tam oxu »