is. [ər.] klas. 1. Yaratma, yaradılış. □ Xəlq etmək (eləmək) – yaratmaq, vücuda gətirmək. [Abbas:] Mənim meylim elə sənnən xoş olub; Nə xoş xəlq eyləy
sif. Xalqa məxsus, xalqa aid, xalqla bağlı; xalq ruhunda olan, xalqın arzu və əməllərini, əhval-ruhiyyəsini ifadə edən
is. Xalqla bağlı olma, xalqın arzu və əməllərini, əhval-ruhiyyəsini ifadə etmə. Azərbaycan dramaturgiyasının xəlqiliyi
[ər.] 1. is. Tənha yer, gizli yer, heç kəs olmayan yer. Xəlvətə çəkilmək. Nə xəlvətdə oturmusan? – Vermərəm aləmə xəlvət otaqda; Deyib, gülüb danışmağ
zərf Gizli, gizlicə, heç kəsə hiss etdirmədən, heç kəsə bildirmədən, xəlvət. Xəlvətcə götürmək. Xəlvətcə yemək
is. [ər. xəlvət və fars. …xanə] 1. köhn. Xəlvət ev, xəlvət hücrə, yer, xəlvət işlər görülən yer, ev və s
sif. və zərf 1. Gizlicə, xəlvətcə. Xəlvəti danışıq. Xəlvəti iş. Xəlvəti hazırlaşmaq. – [Əbdül Bəhrama:] Ağa, izin versəniz, bir kəlmə xəlvəti sizə söz
“Xəlvətləmək”dən f.is
f. Gizli, xəlvət iş görmək üçün məqam və ya yer tapmaq, fürsət tapmaq. Evi xəlvətləmək. Aranı xəlvətləmək
is. Xəlvət məqam, xəlvət şərait, fürsət. Ev xəlvətlikdir. – Dilən onun boynunu qucaqladı … xəlvətlik idi
is. 1. Unun az su və ya başqa bir maye ilə yoğurulmasından hasil olan suvaşqan kütlə. Acıtmalı xəmir
sif. Ağzıboş, sözü keçməyən, zəif iradəli. Xəmirağız adam. Xəmirağız (z.) olmaq. – [Şəhrəbanu xanım:] Hatəmxan ağa, özün bilmirsən ki, bir xəmirağız k
is. Ağzıboşluq, zabitəsizlik, iradə zəifliyi, qeyri-ciddilik, sözükeçməzlik
is. Əriştə ilə bişirilən, xəmirli duru xörək. Molla Qasım oğlu Məmmədin qabağına da bir qab xəmiraşı qoyuldu
sif. Xəmiraşı bişirmək üçün hazırlanan, yarar. Xəmiraşılıq un ayırmaq
bax qığırdaq
is. Xəmiryoğuran, xəmirgir
is. Xəmir yoğurma, xəmirhazırlama işi; xəmirgirlik
is. [ər. xəmir və fars. …gir] Çörəkxanalarda xəmiryoğuran, xəmirtutan işçi. Məsum kişi xəmirgirin sözündən köyrəldi
is. Xəmirgir işi, xəmiryoğurma peşəsi. Xəmirgirlik eləmək
is. [ər. xəmir və fars. …xanə] Çörəkxanalarda xəmir yoğurulan, xəmir hazırlanan yer. Məşədi Hüseyn qolu çirməkli, döşü önlüklü xəmirxanadan kürəxanaya
“Xəmirləmək”dən f.is
f. 1. Undan xəmir yoğurmaq. 2. Xəmirlə, ya xəmirəoxşar şeylərlə dəlmədeşiyi tutmaq, tıxamaq
“Xəmirləşmək”dən f.is
f. Xəmirə dönmək, xəmir kimi olmaq; yumşalmaq
sif. Xəmirə batmış, xəmirə bulaşmış. Xəmirli əllər. Xəmirli döşlük. Xəmirli qablar. – Tükəzban xala sevindiyindən özünü itirib əli ilə xəmirli-xəmirli
is. Hazır xəmiri yaymaq üçün xüsusi maşın, alət. // Sif. mənasında. Xəmiryayan maşın
is. Xəmir yoğurmağa məxsus xüsusi maşın, alət. // Sif. mənasında. Xəmiryoğuran maşın. // bax xəmirgir
is. Maya, acıtma, balata. Una xəmrə qatmaq. Xəmrəsi, urvası xəmirsiz qalıb; Dünya düzəlmir ki, düzəlmir, baba! M
sif. Xəmrə, maya vurulmuş. Xəmrəli çörək
is. Xəmrə üçün ayrılmış xəmir tikəsi, mayalıq xəmir
sif. Xəmrə qatılmamış. Xəmrəsiz çörək
is. zool. Siyənəyəoxşar dəniz balığı
is. [ər.] Ərəblərdə: qışın, qırx günündən sonra gələn əlli günlük mövsümünün xalq təqvimində adı, habelə bu dövrdə əsən küləyin yerli adı
is. [fars.] Ucu sivri, iki tərəfi iti soyuq silah. Otağın baş tərəfindən divardan bir maral başı, bir də tüfəng, onun da altında bir xəncər asılmışdı
bax xəncərsaz
“Xəncərləmək”dən f.is
f. Xəncərlə vurmaq, yaralamaq; xəncərlə çapmaq
“Xəncərləşmək”dən f.is
qarş. köhn. Dalaşaraq bir-birini xəncərlə vurmaq, xəncərləmək
sif. Xəncər bağlamış, xəncəri olan, yaxud əlində xəncər. Oturmuşlar məğrur, qollar çirməkli; Xəncərli, qılınclı, patron-tüfəngli
is. [fars.] köhn. Keçmişdə xəncər qayıran usta. Bakıda ümumiyyətlə peşəkarlar: keçəçi, dabbağ, dərzi, xəncərsaz və sairə çox olardı
sif. Xəncər kimi, xəncərəoxşar, xəncərşəkilli
is. köhn. Keçmişdə məhərrəmlikdə aşura günü xəncərlə öz başını yaran
sif. [fars.] klas. 1. Gülən, gülər, şən, üzügülər. Kim görübdür Qövsiyi məhzuni xəndan bir nəfəs? Qövsi
is. [fars.] köhn. Gülüş
is. [ər.] Torpaqda uzununa qazılmış dərin çuxur. [At] qabağına çıxan xəndəklərdən məharətlə atılır, balaca qulaqlarını qısaraq çapırdı
is. Xəndək qazımağa məxsus maşın. // Sif. mənasında. Xəndəkqazan maşın
is. bot. İri yarpaqları və boruşəkilli gülləri olan, əsasən xəndək, çay kənarlarında və rütubətli yerlərdə bitən yabanı bitki
is. [ər.] klas. Meyxana, işrətxana. Yox, dəxi könlüm mənim meyxanəyə mayil deyil; Kim gəzir ev-ev xərabat içrə hüşyar axtarır