Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti

  • XU

    is. [fars.] klas. bax xoy. Çox gözəlsən, amma xuyundur yaman; Baxmazsan üzümə mənim çox zaman. M.P.Vaqif

    Tam oxu »
  • XUB

    sif. və zərf [fars.] klas. 1. Yaxşı, gözəl, xoş. Gümüş kəmər xub yaraşır belinə; Yaxası qızıldan düymələnibdi

    Tam oxu »
  • XUBLUQ

    is. klas. Gözəllik, göyçəklik. [Kərəm:] Camalın xubluğu mat elər şahı; Göylərə dayanır aşığın ahı. “Əsli və Kərəm”

    Tam oxu »
  • XUBRU

    sif. [fars.] klas. Gözəlüzlü, göyçək, qəşəng, xoşbəniz. [Hərəmlərin] cümləsindən iki nəfər dilbəri-xubru ki, xilafirizaları ilə şahın hərəmxanəsinə dü

    Tam oxu »
  • XUDA

    is. [fars.] 1. Allah, Tanrı. Bəlalərdən səni saxlasın xuda; Sən tək gözəl, əldən olmasın cida. M.P.Vaqif

    Tam oxu »
  • XUDAHAFİZ

    nida [fars. xuda və ər. hafiz] “Allah hifz eləsin”, “Tanrı saxlasın” mənasında vidalaşıb ayrılanda deyilir – sağ ol! sağ olun! [Şah:] Dəxi məni axtarm

    Tam oxu »
  • XUDAHAFİZLƏŞMƏ

    “Xudahafizləşmək” dən f.is

    Tam oxu »
  • XUDAHAFİZLƏŞMƏK

    f. Xudahafiz (sağ ol) deyib biri-birindən ayrılmaq, sağollaşmaq. [İmran kişi:] Bir az da İsmayıllını dinləyəndən sonra xudahafizləşib, trubkanı yerind

    Tam oxu »
  • XUDANƏKƏRDƏ

    [fars.] “Allah eləməsin”, “iraq olsun” mənasında qorxulu, zərərli bir şey, hadisə haqqında deyilir. [Sultan bəy:] …Dedim gedim görüm, bəlkə qız, xudan

    Tam oxu »
  • XUDAVƏND

    is. [fars.] klas. 1. Allah, Tanrı. [Molla Qurban Fərruxa:] Xudavənd təbarək və təala ruzini həmişə artıq eləsin, inşallah

    Tam oxu »
  • XUDBİN

    sif. [fars.] Ancaq özünü düşünən, öz mənafeyini hər şeydən yüksək tutan adam; eqoist. Müəllim əvvəldə molla Xəlil ilə mübahisəyə girişmək istəməyirdi,

    Tam oxu »
  • XUDBİNLİK

    is. Ancaq özünü düşünmə, özünü istəmə, öz mənafeyini hamıdan yüksək tutma; eqoistlik. Vay cəhalət, vay xudbinlik, siz neçə-neçə müsibətlərə baissiniz?

    Tam oxu »
  • XUDMANİ

    sif. və zərf [fars.] 1. Gizli, dostyana, məhrəmanə, məhrəmanə bir şəraitdə başqalarının olmadığı bir şəraitdə

    Tam oxu »
  • XUDPƏSƏND

    sif. [fars.] Özünü çox bəyənən, özündən çox razı; lovğa, xudbin. Qənbərin bu sözləri məğrur və xudpəsənd Varisdə böyük bir maraq oyatdı

    Tam oxu »
  • XUDPƏSƏNDLİK

    is. Özünü çox bəyənmə, özündən çox razı qalma; xudbinlik, lovğalıq. [İkinci mühəndis:] …Mən özüm də nadan bir şəxs olduğumdan [Yaqubun] xudpəsəndliyin

    Tam oxu »
  • XUX

    dan. 1. Hədə, qorxu mənasında işlədilən nida. Xux, qorxdum səndən! – [Məşədi Səftər:] Xox, yeyərsiz məni, çox böyük adamlar gəlir

    Tam oxu »
  • XUL

    is. zool. Əsasən dənizdə yaşayan xırda balıq növü

    Tam oxu »
  • XULBALIĞI

    is. zool. Əsasən dənizdə yaşayan xırda balıq növü

    Tam oxu »
  • XULİQÁN

    [ing. adam adından] Xuliqanlıq edən adam. Nədən qalxışdı xulqanlar; Satıldı pula imanlar; Töküldü bigünah qanlar

    Tam oxu »
  • XULİQANLIQ

    is. İctimai qayda-qanunu, ümumi nizam-intizamı, əxlaq normalarını pozma hərəkətləri, cəmiyyətə hörmət etməmə; dələduzluq

    Tam oxu »
  • XUMAR

    sif. [ər.] 1. Süzgün (göz, baxış haqqında). Nə baxırsan pəncərədən; Xumar gözün süzən gözəl?! Aşıq Ələsgər

    Tam oxu »
  • XUMAR-XUMAR

    zərf Süzgün-süzgün, nazlı-nazlı. Xumar-xumar baxmaq göz qaydasıdır; Lalətək qızarmaq üz qaydasıdır. M

    Tam oxu »
  • XUMARGÖZ

    sif. Gözləri xumar, süzgün olan; süzgünbaxışlı. Xumargözlü qız. – Qara at nalı neylər; Qara göz xalı neylər; Ağlama, xumargözlü balam; Görək, ilahı ne

    Tam oxu »
  • XUMARGÖZLÜ

    sif. Gözləri xumar, süzgün olan; süzgünbaxışlı. Xumargözlü qız. – Qara at nalı neylər; Qara göz xalı neylər; Ağlama, xumargözlü balam; Görək, ilahı ne

    Tam oxu »
  • XUMARLANDIRMA

    “Xumarlandırmaq”dan f.is

    Tam oxu »
  • XUMARLANDIRMAQ

    f. Xumar etmək, məst etmək, bihuş etmək, kefləndirmək. Günorta yerindən əyilmiş qızmar günəş akasiya salxımlarını, qızılgül yarpaqlarını pörtür, havan

    Tam oxu »
  • XUMARLANMA

    “Xumarlanmaq”dan f.is

    Tam oxu »
  • XUMARLANMAQ

    f. 1. Keflənmək, nəşələnmək, məst olmaq. // Keflilikdən axmaq, süzülmək (göz haqqında). Gülnaz kabab gətirdi

    Tam oxu »
  • XUMARLIQ

    is. Məstlik, keflilik; kefli (məst) adamın haləti. Xumarlıq aləmində seyr edən tiryəkilərdən bir neçəsi yatağan ilan kimi gözlərini zorla açırdı

    Tam oxu »
  • XUNXAR

    sif. [fars.] Qaniçən, zalım, cəllad, qandan doymayan; yırtıcı. Xunxar olan əfradi-bəni-növ’ünə daim; Bu vəhşiyü ğürranlarına şükr, xudaya! M

    Tam oxu »
  • XUNXARLIQ

    is. Qaniçicilik, zalımlıq, cəlladlıq, rəhmsizlik, vəhşilik, yırtıcılıq. [Cəmil bəy:] Əcəba insanlarda bu cəlladlıq, bu xunxarlıq nə vaxta qədər davam

    Tam oxu »
  • XUNTÁ

    [isp. junta – toplanma, birləşmə] İspaniyada və Latın Amerikası ölkələrinin çoxunda ictimai-siyasi təşkilat və birləşmələrin adı; hərbi çevriliş nətic

    Tam oxu »
  • XURAFAT

    is. [ər.] Mövhumat. Zülm nə din bildi, nə dil, nə Vətən; Cəhalət uydurdu İslam adına; Açıqfikirlilər qaçdı ölkədən; Dözməyib cahilin xurafatına

    Tam oxu »
  • XURAL

    is. [monq.] Monqolustanda ali dövlət hakimiyyəti orqanı

    Tam oxu »
  • XURAMAN

    sif. [fars.] klas. Nazla, əda ilə yeriyən, nazlana-nazlana, sallana-sallana yeriyən. Sərvi-azad qədinlə mənə yeksan görünür; Nəyə sərgəştə olan baxsa

    Tam oxu »
  • XURAMAN-XURAMAN

    zərf Nazla, əda ilə, sallana-sallana, nazlana-nazlana. Pəri Soltan xuraman-xuraman gəlib, özünü zindanın qapısına yetirdi

    Tam oxu »
  • XURCUN

    is. İçərisində şey qoymaq üçün adətən yük və ya minik heyvanlarının belindən aşırılan, palaz kimi toxunan, ya da cod parçadan tikilən ikigözlü torba,

    Tam oxu »
  • XURD-XƏŞİL

    zərf Əzik-əzik, xıncımxıncım, sağ-salamat yer qalmamış, sınıqsınıq. Amma birdən işdi mən çölə-zada çıxmalı olsam, sən gərək xurd-xəşil olasan

    Tam oxu »
  • XURMA

    is. bot. 1. Subtropik və mülayim iqlimli ölkələrdə bitən, lələkvari yarpaqları çətir kimi olan uca ağac və bu ağacın şirin meyvəsi

    Tam oxu »
  • XURMALIQ

    is. Xurma ağacları bitmiş yer, xurma ağacları əkilmiş yer; xurma bağı. Gah xurmalıqlar görünür, gah dupduru göllər; Gah qanlı ilkindi; gah alovlu səhə

    Tam oxu »
  • XURMAYI

    sif. Xurma rəngində, açıqqəhvəyi. Xurmayı göz. Xurmayı saç. – Həcər gözlərini sildi, geri çəkildi, onun nəzəri Nəbinin divardan asılmış xurmayı papağı

    Tam oxu »
  • XURMAYISAÇ

    sif. Saçları xurmayı olan. On altı-on yeddi yaşlarında, qamətli, xurmayısaç … qız, utancaq tərzdə gözlərini yerə zilləmişdi

    Tam oxu »
  • XURMAYISAÇLI

    sif. Saçları xurmayı olan. On altı-on yeddi yaşlarında, qamətli, xurmayısaç … qız, utancaq tərzdə gözlərini yerə zilləmişdi

    Tam oxu »
  • XURŞİD

    is. [fars.] klas. Günəş. // Klassik şeirdə gözəlin epitetlərindən biri. Xurşidim, xavərim, hilalım sənsən; Şəkərim, şərbətim, zülalım sənsən

    Tam oxu »
  • XURŞİDVƏŞ

    sif. [fars.] klas. Günəş kimi gözəl, günəş camallı. Qoyma, ey xurşidvəş, gözdən məni şəbnəm kimi. Qövsi

    Tam oxu »
  • XURT

    xurt düşmək – bihuş olub sərilmək. Qız xörəyi hazırlayıb bihuşdarını da daxil elədi içinə, gətdi ortalığa

    Tam oxu »
  • XURUŞ

    is. [fars.] Plovla yeyilmək üçün ayrıca bişirilib hazırlanan ət, toyuq, kişmiş və s.-dən ibarət yemək; qara

    Tam oxu »
  • XUŞGƏBAR

    is. [fars.] Quru meyvə. Xuşgəbar dükanı. – İldə neçə dəfə böyük karvanlar Hacı Səlim Sərdarovun xuşgəbar yüklərini Xorasandan Türküstana gətirirdilər

    Tam oxu »
  • XUŞGƏBARÇI

    is. kohn. Xuşgəbar satan adam. Bakıda iri ticarətlə məşğul olan düyüçülər, xuşgəbarçılar, ipəkçilər, xalçaçılar, qaraneftçilər də az deyildi

    Tam oxu »
  • XUŞGƏBARFÜRUŞ

    [fars.] köhn. bax xuşgəbarçı. Mirzə Nəsib … Xəlilin anasını xatircəm edib yola saldı və Xəlili özü ilə götürüb öz dostu Ağa Hüseyn xuşgəbarfüruşun yan

    Tam oxu »