İnsanın sümük sisteminə bazu (çiyin-dirsək arası), bud (diz-çanaqlıq arası), baldır (diz-ayaq arası) və bilək (dirsək-əl arası) sümükləri daxildir. Bilək sözü bağlaq (müqayisə et: bələk) kimi olub, “bağlama” anlamı ilə əlaqədardır. Xalq arasında baldır sümüyü də “ayaq biləyi” adlanır. Deməli, elə baldır sözü də “bağlama” mənasını əks etdirir (ayaq barmaqlarının bağlandığı yerdir). Bəzən bilək, baldır sözlərini beş kəlməsi ilə də əlaqələndirirlər. Məncə, birinci variant daha inandırıcıdır. Başqa mülahizə də mümkündür: baldır sözü qədim qaynaqlarda “çıxıntı” kimi açıqlanıb. İkinci mənası “qohum”, “qol-qanad” deməkdir. Üçüncü mənası “ərin kiçik baldızı” anlamı ilə bağlıdır (bu, “qol-qanad” deməkdir). Bəs niyə təkcə kiçik baldızı baldırla əlaqələndiriblər? Görünür, onun boyca kiçikliyi (“mənim baldırım boydasan” deyirik), balaca olması baldırla müqayisə olunub. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Baldır əzələsi
Baldırın ikibaşlı əzələsi ya Baldır əzələsi (lat. musculus gastrocnemius) insan baldırının arxa səthində iki başdan ibarət əzələ. Baldırın üçbaşlı əzələsinin hissəsi olan kambalayabənzər əzələnin (lat. m. soleus) üzərində yerləşərək birlikdə Axilles vətəri vasitəsilə daban sümüyünə birləşir.
Baldırın ikibaşlı əzələsi iki içəri və bayır güclü və ətli əzələ başlarından təşkil olunmuşdur. Daha qüvvətli içəri başcıq (lat. caput mediale) bud sümüyünün lat. condylus medialis üzərindəki qabarcıqdan, bayır başcığı isə (lat. caput laterale) simmetrik olaraq amma birqədər aşağıdan lat.
Adi baldırğan
Adi baldırğan (lat. Heracleum sphondylium) — bitkilər aləminin çətirçiçəklilər dəstəsinin çətirkimilər fəsiləsinin baldırğan cinsinə aid bitki növü.
== Sinonimləri ==
Heracleum alpinum subsp. benearnense Rouy & E.G.Camus
Heracleum alpinum subsp. pyrenaicum (Lam.) Rouy & E.G. Camus
Heracleum alpinum var. pyrenaicum (Lam.) Pers.
Heracleum austriacum var. elegans Crantz
Heracleum ceretanum Sennen
Heracleum granatense Boiss.
Heracleum longifolium Jacq.
Heracleum montanum Schleich.
Albov baldırğanı
Albov baldırğanı (lat. Heracleum albovii) — bitkilər aləminin çətirçiçəklilər dəstəsinin çətirkimilər fəsiləsinin baldırğan cinsinə aid bitki növü. IUCN Qırmızı Siyahısına görə növün kateqoriyası və statusu "Nəsli kəsilməyə həssas olanlar" kateqoriyasına aiddir - VU D2. Azərbaycanın nadir növüdür.
== Qısa morfoloji təsviri ==
Çoxillik ot bitkisidir. Yarpaqları yumurtavaidir, ikər-lələklidir, hər iki üzü bozumtul tükcüklüdür, kənarları sərt dişciklidir. Çətir şüaları 20-25 ədəddir, tükcüklüdür, müxtəlifdir. Çiçəkləri sarımtıl-ağ rəngdədir, az böyümüşdür. Meyvəsi ellipsvari, çılpaqdır, uzunluğu 6–7 mm-dir.
== Bioloji, ekoloji və fitosenoloji xüsusiyyətləri ==
Çiçəkləmə iyul-avqust, meyvəvermə avqust-sentyabr aylarına təsadüf edir.
Baldırlı (Urmiya)
Baldırlı (fars. بالدرلو) - İranın Qərbi Azərbaycan ostanının Urmiya şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd.Bu kənd Urmiya şəhərindən 15 kilometr şərqdə və Urmiya gölündən 3 kilometr qərbdə yerləşib.
== Əhalisi ==
2006-cı il məlumatına görə kənddə 404 nəfər yaşayır (111 ailə). İranın sonuncu verdiyi məlumatlıarda kənd əhalisi 513 nəfərdir. Kənd monoetnik azərbaycanlı olan kənddir. Kənddə əsasən alma və üzüm yetişdirilir.
Baldırğan
Baldırğan (lat. Heracleum) — bitkilər aləminin çətirçiçəklilər dəstəsinin çətirkimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.
== Növləri ==
60-dan çox növü məlumdur.
=== Azərbaycanın dərman bitkiləri ===
Saqqalcıqlı baldırğan (Heracleum barbatum Ledeb.)
İriçiçək baldırğan (Heracleum grandiflorum Stev.
Baldırğanlı
Baldırğanlı — Azərbaycan Respublikasının Laçın rayonu Mığıdərə kənd inzibati ərazi dairəsində kənd.
== Tarixi ==
Laçın rayonunun Mığıdərə inzibati ərazi vahidində olan kənd Həkəri çayının sahilində, Qarabağ silsiləsinin ətəyindədir. Kəndi XX əsrin əvvəllərində haqverdiuşağı nəsli Baldırğanlı adlanan sahədə salmışdır. Oykonim "baldırğan bitkisinin zəngin olduğu yer" deməkdir. 1918-ci ilədək Ermənistanda eyniadlı kənd olmuşdur.
1992-ci ildə Ermənistan Silahlı Qüvvələri tərəfindən işğal edilib. 2020-ci ildə İkinci Qarabağ müharibəsi sonunda imzalanmış atəşkəs bəyanatına əsasən 1 dekabr 2020-ci ildə Azərbaycan Silahlı Qüvvələri tərəfindən işğaldan azad olunub.
== İqtisadiyyatı ==
Əsas təsərrüfatı heyvandarlıq idi.
== Əhalisi ==
2006-cı ilin statstikasına görə kəndin əhali sayı 60 nəfər olmuşdur.
Baldırın ikibaşlı əzələsi
Baldırın ikibaşlı əzələsi ya Baldır əzələsi (lat. musculus gastrocnemius) insan baldırının arxa səthində iki başdan ibarət əzələ. Baldırın üçbaşlı əzələsinin hissəsi olan kambalayabənzər əzələnin (lat. m. soleus) üzərində yerləşərək birlikdə Axilles vətəri vasitəsilə daban sümüyünə birləşir.
Baldırın ikibaşlı əzələsi iki içəri və bayır güclü və ətli əzələ başlarından təşkil olunmuşdur. Daha qüvvətli içəri başcıq (lat. caput mediale) bud sümüyünün lat. condylus medialis üzərindəki qabarcıqdan, bayır başcığı isə (lat. caput laterale) simmetrik olaraq amma birqədər aşağıdan lat.
Baldırıqara
Adiant; Baldırıqara (lat. Adiantum) - pteriskimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.
== Etimologiya ==
Latın adı yunan dilindən (αδιαινειν) nəmlənməyən mənasını verir. Belə ki, bitkinin üzərinə düşən su dərhal axıb tökülür və beləliklə o quru qalır.
== Yayılması ==
Əsasən tropik cinsdir. Növ müxtəlifliyinə görə iki əsas bölgədə yayılıb — Cənubi Amerikanın And dağları və Şərqi Asiyada (xüsusilə Çin florası 39 növü əhatə edir)
Bu cinsin növləri rütubətli torpaqlarda bitir və qayalıqlar və şəlalələrin kənarları üçün xarakterikdir.
== Növləri ==
== İstinadlar ==
Adiant:The Plant List saytında takson barədə məlumat.
Qədəhvari baldırıqara
Qədəhvari baldırıqara (lat. Adiantum pedatum) - adiant cinsinə aid bitki növü.
Saqqalcıqlı baldırğan
Saqqalcıqlı baldırğan (lat. Heracleum barbatum) — bitkilər aləminin çətirçiçəklilər dəstəsinin çətirkimilər fəsiləsinin baldırğan cinsinə aid bitki növü.
Sibir baldırğanı
Sibir baldırğanı (lat. Heracleum sibiricum) — bitkilər aləminin çətirçiçəklilər dəstəsinin çətirkimilər fəsiləsinin baldırğan cinsinə aid bitki növü.
Sosnovski baldırğanı
Hündürlüyü 1-1,5 m-ə qədər, gövdəsi dərin şırımlı, pərdəyəoxşar tükcüklərlə örtülmüş olan ikiillik və ya çoxillik hündür iri ot bitkisidir.
== Yarpaq ==
Aşağı yarpaqları iridir, saplaq üzərində üçər bölünmüş seqmentlərlədir, nadir hallarda lələkvari bölünmüş 2 cüt seqmentlərin; yan seqmentləri yumurtaşəkillidir, kənarları qeyri-bərabərdir, 3-5 bölümlü yumurtavari iti dişli paylara kəsilmişdir, son seqmentləri dəyirmidir, 3 müstəqil yumurtavari bölümlü kəsilmiş dişli payları vardır; yuxarı yarpaqları qını genişləndiyinə görə kiçilmişdir. Yarpaqlar üst tərəfdən çılpaq, alt tərəfdən az yumşaq tükcüklərlə örtülmüşdür.
== Çiçək ==
Çətiri çoxşüalıdır, iridir. Sarğı yarpaqları və qın xətvari-sapşəkillidir, çətircikdən qısadır. Çiçəkləri ağ rənglidir, çətirdəki kənar çiçəklər böyümüşdür.
== Meyvə ==
Əksinəyumurtaşəkilli və yaxud ellipsvari olub, uzunluğu (7) 10–13 mm, eni 6–9 mm, arxa hissədə seyrək uzun tüklü, kənarları adətən qısa tikanabənzər tüklərlə örtülmüşdür.
== Çiçəkləməsi ==
İyul-Avqust
== Meyvə verməsi ==
Avqust-Sentyabr
== Azərbaycanda yayılması ==
BQ (Quba), BQ
şərq. BQ qərb. Orta və yuxarı meşə zolaqlarında.