Burundi

Burundi Respublikası (kir. Republika y'u Burundi, fr. République du Burundi) — Mərkəzi Afrikada və dənizə sahili olmayan dövlətdir. Ölkənin sərhəd qonşuları şimalda Ruanda, şərqdə və cənubda Tanzaniya və qərbdə böyük bir qismi Tanqanika Gölü ilə olmaqla Konqo Demokratik Respublikasıdır. Paytaxtı Bujumbura şəhəridir. == Adın etimologiyası == Ölkə adı Bantu dilində Rundilerin yaşadığı ölkə mənasını verir. Sözönü olan bu- (bu — Rundi = Rundilerin yaşadığı ölkə = Burundi) şəkilçi fellərin önünə əlavə edilib , bu ön əlavə ölkə adlarında ku, ru hecalarının yanında u təyin halı olaraq əlavə edilir. Rundilerin istifadə dil olan Kirundi də eyni quruluşdan əmələ gəlib ki qarşıya şəkilçi istifadə dil mənasında istifadə olunub, Rundilerin istifadə dil mənasını verir. == Coğrafiya == Ölkənin cəmdə sahib olduğu 1.140 km sərhədin 315 km-i Ruanda , 589 km-i Tanzaniya və 236 km-i Demokratik Konqo Respublikası ilədir. Ölkə ümumiyyətlə dağlıq və yaylalık bir ölkədir.

Burundi krallığı (fr. Royaume du Burundi) və ya Urundi krallığı (fr. Royaume d'Urundi) — Afrika qitəsinin şərq hissəsindəki Böyük göllər regionunda, müasir Burundi Respublikası ərazisində yerləşən tarixi dövlət. Krallıq əhalisinin əksəriyyətinin hutulardan ibarət olmasına baxmayaraq, tutsi etnik qrupunun üzvü olan və "mnami" titulunu daşıyan bir monarx tərəfindən idarə edilirdi. Əsası XVII əsrdə qoyulan krallıq 1890-cı ildə Almaniya Şərqi Afrikasının bir parçası, 1916-cı ildə isə Ruanda-Urundi adı altında Belçika tərəfindən idarə olunan Millətlər Liqasının mandat ərazisi olmuşdur. 1962-ci ildə Burundi krallığı konstitusiyalı monarxiya olaraq öz müstəqilliyini yenidən əldə etmiş, 1966-cı ilin noyabr ayında baş verən dövlət çevrilişi nəticəsində isə monarxiya ləğv olunmuşdur. == Tarixi == Burundi krallığının yaranma tarixi naməlum olsa da, güman edilir ki, krallığın əsası XVII əsrdə — tutsilərin əksəriyyəti təşkil edən hutulara qarşı dominantlıq qazandığı dövrdə qoyulmuşdur. "Mnami" I Ntare (h. 1675–1705) hakimiyyəti dövründə krallığın ərazisi böyümüş, qonşu politiyaların əraziləri zəbt edilmişdir. Monarx tərəfindən idarə olunmasına baxmyaraq, krallıq əhəmiyyətli dərəcədə demərkəzləşdirilmişdi və yerli alt-hakimlər böyük müstəqilliyə malik idi.

Burundi Respublikası (kir. Republika y'u Burundi, fr. République du Burundi) — Mərkəzi Afrikada və dənizə sahili olmayan dövlətdir. Ölkənin sərhəd qonşuları şimalda Ruanda, şərqdə və cənubda Tanzaniya və qərbdə böyük bir qismi Tanqanika Gölü ilə olmaqla Konqo Demokratik Respublikasıdır. Paytaxtı Bujumbura şəhəridir. == Adın etimologiyası == Ölkə adı Bantu dilində Rundilerin yaşadığı ölkə mənasını verir. Sözönü olan bu- (bu — Rundi = Rundilerin yaşadığı ölkə = Burundi) şəkilçi fellərin önünə əlavə edilib , bu ön əlavə ölkə adlarında ku, ru hecalarının yanında u təyin halı olaraq əlavə edilir. Rundilerin istifadə dil olan Kirundi də eyni quruluşdan əmələ gəlib ki qarşıya şəkilçi istifadə dil mənasında istifadə olunub, Rundilerin istifadə dil mənasını verir. == Coğrafiya == Ölkənin cəmdə sahib olduğu 1.140 km sərhədin 315 km-i Ruanda , 589 km-i Tanzaniya və 236 km-i Demokratik Konqo Respublikası ilədir. Ölkə ümumiyyətlə dağlıq və yaylalık bir ölkədir.

Burundi bayrağı — Burundinin Dövlət bayrağı == Tarixi == Burundi bayrağı ilk dəfə 28 iyul 1967-ci ildə qəbul edilmiş, illər içərisində görünüşündə bir neçə dəfə dəyişikliklər gerçəkləşdirilmiş, son olaraq 27 sentyabr 1982-ci ildə edilən en və uzun nisbətidəki dəyişiklik ilə dövrümüzdəki halını alaraq istifadə edilməyə başlanmışdır. Bayraqda hər bir uc küncünə dəyəcək şəkildə ağ zolaqlar yerləşdirilərək x forması əmələ gətirilmişdir. Bu zolaqların nəticəsində yaranan üçbucaqlardan üst və alt bölümdə olan üçbucaqlar qırmızı, bayraq dirəyinə asılan tərəf ilə dalğalanan tərəfdə olan üçbucaqlar isə yaşıl rənglidir. Bayrağın tam ortasında, zolaqların və üçbucaqların üzərində ağ bir çevrə olub, içərisində biri yuxarıda, ikisi isə aşağıda olan üç ədəd yaşıl kənarlı qırmızı rəngli altı guşəli ulduz vardır. Bayraqda olan qırmızı rəng müstəqillik mübarizəsində həyatını itirənləri tərənnüm edərkən, yaşıl rəng inkişafı və ümidi, ağ rəng isə sülhü təmsil edir. Bayraqdakı üç ədəd altı guşəli ulduzlar isə ölkənin milli şüarı olan "Birlik, Əmək, İnkişaf" sözləri ilə yanaşı ölkədə yaşayan üç etnik grupu olan Hutu, Tutsi və Tvaları təmsil edir.

Burundi frankı (Fransızca: franc burundais; ISO 4217: BIF) - Burundidə istifadə edilən rəsmî pul vahididir. 1 Burundi frankı 100 sentimoya bərabərdir. Ancaq müstəqillik illərindən bu yana sentimo dövriyyəyə buraxılmır. Burundi frankı Burundi Mərkəzi Bankı tərəfindən dövriyyəyə buraxılır. 6 sentyabr 2016 tarixinə aid məzənnəyə görə, 1 Burundi frankı = 0.000595760 ABŞ dolları.

Burundi Bwacu (azərb. Bizim Burundi‎) — Burundi dövlət himni. == Himnin sözləri == === Kirundi dilində (tonlar ilə) === Burŭndi Bwâcu, Burŭndi buhĭre, Shīnga icúmu mu mashīnga, Gaba intăhe y'úbugabo ku bugīngo. Warápfunywe ntiwapfûye, Waráhabīshijwe ntiwahababuka, Uhagurukana, uhagurukana, uhagurukana, ubugabo urîkukira. Komerwa amáshi n'ámakūngu, Hābwa impŭndu n'âbâwe, Isāmírane mu mashīnga, isāmírane mu mashīnga. Burŭndi bwâcu, rági ry'ábasôkúru, Ramutswa intăhe n'íbihúgu, Ufatánije ishaka n’ubúhizi; Vuza impŭndu wĭgānzūye uwakúgānza uwakúgānza. Burŭndi bwâcu, nkóramútima kurí twëse, Tugutūye amabóko, umutima n'úbuzima, Imâna yakúduhāye ikudútūngire. Horana ubúmwe n'ábagabo n'ítĕkāne. Sāgwa n'úrwĕze, sāgwa n'ámahóro mēzá. === Fransız dilinə tərcümə === Cher Burundi, ô doux pays, Prends place dans le concert des nations.

Burundinin ən böyük məskun edilmiş məntəqələrinin siyahısı. World Gazeteer internet-saytının,məlumatlarına görə Burundidə sayla 17 şəhər 5 000-dən çox insan var == Burundi şəhərlərinin siyahısı == == İstinadlar == Vikianbarda Burundi şəhərləri ilə əlaqəli mediafayllar var.

Azərbaycan–Burundi münasibətləri — Azərbaycan Respublikası ilə Burundi Respublikası arasındakı mövcud ikitərəfli əlaqələr. == Diplomatik əlaqələr == İki ölkə arasında diplomatik əlaqələr 1995-cü ilin mart ayının 2-də qurulmuşdur.

Burundinin ən böyük məskun edilmiş məntəqələrinin siyahısı. World Gazeteer internet-saytının,məlumatlarına görə Burundidə sayla 17 şəhər 5 000-dən çox insan var == Burundi şəhərlərinin siyahısı == == İstinadlar == Vikianbarda Burundi şəhərləri ilə əlaqəli mediafayllar var.

Bidens burundiensis (lat. Bidens burundiensis) — bitkilər aləminin astraçiçəklilər dəstəsinin mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinin yatıqqanqal cinsinə aid bitki növü.

Burundidə ilk koronavirus xəstəsi 1 aprel 2020-ci ildə aşkarlanıb. == Hadisələrin gedişatı == Burundinin Səhiyyə naziri Thadée Ndikumana 2020-ci il aprelin 1-də Ruanda və Dubaydan geri qayıdan iki Burundi vətəndaşının infeksiyaya yoluxduğunu elan etdi. Beləliklə, COVID-19 infeksiyası Burundiyə də keçmiş oldu. Aprelin 2-si aparılan testlərdə isə 26 yaşlı bir qadında da virus aşkarlandı. Həmin gün aparılmış daha 22 testin nəticəsi isə neqativ çıxdı. == Müdafiə tədbirləri == Martın 12-də Burundi hökuməti virus infeksiyası olan ölkələrdən gələnlərə 14 günlük karantin tətbiq etməyə başlamışdı.

Burundidə ilk koronavirus xəstəsi 1 aprel 2020-ci ildə aşkarlanıb. == Hadisələrin gedişatı == Burundinin Səhiyyə naziri Thadée Ndikumana 2020-ci il aprelin 1-də Ruanda və Dubaydan geri qayıdan iki Burundi vətəndaşının infeksiyaya yoluxduğunu elan etdi. Beləliklə, COVID-19 infeksiyası Burundiyə də keçmiş oldu. Aprelin 2-si aparılan testlərdə isə 26 yaşlı bir qadında da virus aşkarlandı. Həmin gün aparılmış daha 22 testin nəticəsi isə neqativ çıxdı. == Müdafiə tədbirləri == Martın 12-də Burundi hökuməti virus infeksiyası olan ölkələrdən gələnlərə 14 günlük karantin tətbiq etməyə başlamışdı.