\ – təbiət, cəmiyyət və təfəkkürün inkişafının ən ümumi qanunları haqqında elm. Alman idealizmində əqlin inkişaf qanunu kimi xarakterizə edilirdi
Qərbdə, xüsusilədə Rusiyada dialektik materializ-min qısaldılmış edilmiş adı. Keçmiş Sovetlər İttifaqında dialektik materializm geniş tədris edilirdi
\ – öyrətmə sənti, təlim elmi. Tərbiyənin təlim ilə bağlı olan fəsli.
\ – Latıncada dictatura sözü qeyri-məhdud hakimiyyətə deyilirdi. Müasir anlamda da dövlətdə hakimiyyəti həyata keçirmə sistemini xarakterizə edən an
\ – insanın idraki və praktiki fəaliyyətinin müəyyən bir obyekt və yaxud hərəkət üzərinə yönəldilməsini və cəmləşdirilməsini təmin edən psixi vəziyy
\ – dilin adı, kökü, yaranma və formalaşması barədə ortaya çıxan məsələləri problem halında tədqiq edən fəlsəfənin bir sahəsidir
\ – iki dəfə, lemma – ehtimal\] – əqli nəticənin elə bir növüdür ki, onun müqəddimə-lərinin sırasına iki: şərti hökm və təqsimi hökm daxil olur; hə
\– ictimai şüurun formalarından biri; bir və ya bir neçə Allahın ―müqəddəslərin‖ – yəni fövqəltəbiiliyin bu və ya digər növünün reallığına inamı ə
\. Dinin ideyalarının özünü və mənasını əsaslandırmağı və açıb ortaya çıxarmağı qarşısına məqsəd qoyan fəlsəfə sahəsi
\. Materiyanın güc ya da qüvvətin bir təzahür forması olduğunu önə sürən fəlsəfə təlimi. Şeylərin mahiyyətinin qeyri-maddi ―qüvvələrdən‖ ibarət,
inad etmək, dirənmək, üzə durmaq. Qədim oğuz dillərindən gəlməkdədir.
bax. Fasiləlik və fasiləsizlik.
\ hissi, bilavasitə, intuitiv olandan fərqli olaraq mücərrəd, vasitəli, məntiqi və əyani olan, həqiqətlərin bilavasitə \ və vasitəli \ həqiqətlərə bö
\ – şüur aktı; predmetlər arasında və yaxud şüurun özünün ünsürləri arasında \ olan objektiv fərqi əks etdirir
\ – ―və ya‖ məntiq bağlayıcısının köməyi ilə iki fikrin birləşməsindən mürəkkəb bir fikir əmələ gətirən məntiqi əməliyyat
düzgün, doğru, dürüst, düz. Dilimizdə çox işlək bir sözdür. Kökü əski türkcəyə dayanır.
\\] – nəzəri və siyasi prinsipləri əldə rəhbər tutan təlim, elmi yaxud fəlsəfi nəzəriyyə, siyasi sistem \
\ – Doqmatizm - ehkamlara, dəyişməz anlayışlara, dəqiq şərtləri nəzərə almayan düsturlara söykənən, həqiqətin konkretlilik prinsipini rədd edən idrak
tam, bütün. Qədim oğuz dillərinə aiddir. Əski Yakutiya türklərində bərəkəti simvolizə edən müqəddəs ruhdur
\ – estetik kateqoriya; Yunan dilində drama – hərəkət deməkdir. İnsan həyatının ziddiyyətlərini və münaqişələrini, insanın onu əhatə edən ictimai və
\ – bir-birindən müstəqil, bir-birilə əlaqəsi çıxmayan yaxud da qarşısında olan iki ideyanın varlığını qəbul edən görüş
yaradıcılıq istedadının ən yüksək dərəcəsi; bu cür istedad yalnız insana xasdır.
\. Ani və istəklə bərabər duyğu hissi, həzz və ağrını hiss edə bilmə kimi ortaya çıxaran üçüncü əsas orqana verilən addır
\. 1. Bir-biri ilə qanuni əlaqəsi olan, bir sistemlə müəyyənləşmiş tək-tək şeylərin və hadisələrin hamısı
\ – Düşünmə qabiliyətinin özü, yaxud düşünmənin məhsulu, düşünülən şey. Bəzən ideya və prin-siplərə də deyilir
\ – ümumi olaraq bir kombinasiyanın ən adı bir parçası. Məntiqdə bir sinifə, yaxud da hər şeyə bağlı olan bölünməz əsas hissələr
bax: yəqin. Şübhə duymadan bir şeyi, möhkəm və qatı olaraq bilmək. (Yəqin: mərifəti və zəkanı və misalının fövqündə olan elmin sifətidir
\– aləmin mövcudluğu zamanı, materi-yanın yaradılmazlığı və məhvedilməzliyi, onun substansial sonsuz uzunluğu, sürəkliliyidir
qeyri-ərəb mənşəli olan. Yaranması etibarı ilə Xilafət dövrünə təsadüf edən bu kəlmə, Xilafətin tabeçiliyində yaşayan və ərəb olmayan çoxlu xalqlara
\ – əvəz, mükafat deməkdir. Əcr, insanların bu dünyada çəkdikləri əzablara, işlədikləri xeyir əməllərə və etdiyi ibadətlərə əvəz olaraq axirət düny
\- əxlaqi-hüquqi və sosial-siyasi şüur kateqoriyası, insanın şəksiz hüquqları barədə tarixən dəyişən təsəvvürlərdə bağlı lazımlıq anlayış
\ – ədəb, əxlaq. Ədəb-ərkan qaydaları, şəxsin bütün hərəkət və sözlərində tərbiyəli davranışları. Təsəvvüfdə isə müridə şeyxinin məsləhət gördüyu
\ – Özünün həyat fəaliyyətini müəyyən sosial birliklərin: bütövlükdə bəşəriyyətin, ölkələr qrupunun, ayrı-ayrı ölkələrin, həmin ölkələr daxilində
\ - əhdləşmə, vədələşmə, müqavilə.
doqma \\] – bütün vəziyyətlərdə dəyişməyən, həqiqətin pozulmazlığı üçün qəbul edilmiş müddəa, anlayış
i Ruhiyyə – ruha aid olan hal və xüsusiyyətlər. Bu termin bəzən məcaz olaraq da işlədilməkdədir. Misal üçün, əhval-i ruhiyyəm çox pisdir, gələ bilm
ərəbcədən hərfi tərcümədə ―hallar‖ deməkdir. Hal sözünün cəmidir.
\ - Şiə məzhəblərin-dən biri; yalnız hədislərə yəni şiə imamlarının dedikləri sözlərə və bunlar haqqındakı rəvayətlərə istinad etməyi tələb edən ənənə
\ - əxilərin dini-fəlsəfi təlimi. Əxi sözünün hərfi mənası dilimizdə ―qardaş‖ deməkdir. Azərbaycan dilinə qardaşlıq kimi də tərcümə olunur
\- ictimai şüur formalarından biri. \. 1. Müəyyən bir zaman ərzində məlum ictimai qrup, yaxud insan kütləsi tərəfindən mənimsənilən, şəxslərin bir-
\ – bir-birilərinin formal ziddi olmayıb, əslində mahiyyətcə ona qarşı olan məfhumlar.
\– ziddiyyətin inkişaf pillələrindən birini ifadə və əks etdirən kateqoriya. Ziddiyyət, uyğunsuzluq, məntiqsizlik
İxvan \– İslamiyyətdə \ şeyx həsən əl-Bənnanın yaratdığı \ ―Müsəlman Qardaşlar‖ cəmiyyəti adlı dini-siyasi təşkilatın üzvlərinin adı
\ – şiəliyə mənsub dini-fəlsəfi təlim. Əliallahilik isə \- şiəlik təriqətidir. Orta əsrlərdə İranda, Azərb
\ – insanın məqsədyönlü fəaliyyətinin adıdır. Bir şeyin yaradılması və ya çıxarılması üçün xərclənən bədən və baş gücü, yaxud uzun və yorucu, diq
i saleh – saleh əməllər, xeyirli işlər, əksəriyyətlə dini – fəlsəfi terminologiyaya aid olub, bir şəxsin dinin hökmlərinin əksinə olmayaraq gördüyü
əski türkcədə bir neçə məna verirdi. 1-Can, ruh, həyat 2- Ağac tikmək üçün açılan çuxur 3- meşə ağacı
Nəbilər, peyğəmbərlər deməkdir. Nəbi sözünün cəmidir. Nəbi sözü nəbəə \ felindən əmələ gəlmiş və xəbər vermək deməkdir
(أ ظَاس ) – Mədinə camaatına ənsar deyilirdi. Hərfi mənası ―kömək edənlər‖, ―dəstək olanlar‖ deməkdir, nasir sözündən törəmişdir
\ – İnsanın mənəvi və ruhani yetkinliyi, istəyin əxlaqi yaxşılığa yönəlməsi. Fəlsəfə tarixində ərdəmə və ərdəmliyə müxtəlif mövqelərdən münasibət bi