Fəlsəfə terminlərinin izahlı lüğəti

  • DƏQIQ ELMLƏR

    \ – müşahidə edilə bilən ölçü və hesablara əsaslanan elmlər. Əsasən riyaziyyat, fizika və digərləri

    Tam oxu »
  • DƏLİL

    \– Hər hansı bir hökmün və yaxud hökmlər sisteminin həqiqiliyini sübut etmək üçün gətirilən hökm və yaxud hökmlər sistemi; sübut, tutarlı dəlil g

    Tam oxu »
  • DƏYƏR

    \ – İnsanın, istəyən, varlığına ehtiyacı olan, qiymət verən bir varlıq olaraq, obyekt ilə əlaqəsində ortaya çıxaran bir şey

    Tam oxu »
  • DİALEKTİKA

    \ – təbiət, cəmiyyət və təfəkkürün inkişafının ən ümumi qanunları haqqında elm. Alman idealizmində əqlin inkişaf qanunu kimi xarakterizə edilirdi

    Tam oxu »
  • DİAMAT

    Qərbdə, xüsusilədə Rusiyada dialektik materializ-min qısaldılmış edilmiş adı. Keçmiş Sovetlər İttifaqında dialektik materializm geniş tədris edilirdi

    Tam oxu »
  • DİDAKTİKA

    \ – öyrətmə sənti, təlim elmi. Tərbiyənin təlim ilə bağlı olan fəsli.

    Tam oxu »
  • DİKTATURA

    \ – Latıncada dictatura sözü qeyri-məhdud hakimiyyətə deyilirdi. Müasir anlamda da dövlətdə hakimiyyəti həyata keçirmə sistemini xarakterizə edən an

    Tam oxu »
  • DİQQƏT

    \ – insanın idraki və praktiki fəaliyyətinin müəyyən bir obyekt və yaxud hərəkət üzərinə yönəldilməsini və cəmləşdirilməsini təmin edən psixi vəziyy

    Tam oxu »
  • DİL FƏLSƏFƏSI

    \ – dilin adı, kökü, yaranma və formalaşması barədə ortaya çıxan məsələləri problem halında tədqiq edən fəlsəfənin bir sahəsidir

    Tam oxu »
  • DİLEMMA

    \ – iki dəfə, lemma – ehtimal\] – əqli nəticənin elə bir növüdür ki, onun müqəddimə-lərinin sırasına iki: şərti hökm və təqsimi hökm daxil olur; hə

    Tam oxu »
  • DİN

    \– ictimai şüurun formalarından biri; bir və ya bir neçə Allahın ―müqəddəslərin‖ – yəni fövqəltəbiiliyin bu və ya digər növünün reallığına inamı ə

    Tam oxu »
  • DİN FƏLSƏFƏSİ

    \. Dinin ideyalarının özünü və mənasını əsaslandırmağı və açıb ortaya çıxarmağı qarşısına məqsəd qoyan fəlsəfə sahəsi

    Tam oxu »
  • DİNAMİZM

    \. Materiyanın güc ya da qüvvətin bir təzahür forması olduğunu önə sürən fəlsəfə təlimi. Şeylərin mahiyyətinin qeyri-maddi ―qüvvələrdən‖ ibarət,

    Tam oxu »
  • DİRƏNC

    inad etmək, dirənmək, üzə durmaq. Qədim oğuz dillərindən gəlməkdədir.

    Tam oxu »
  • DİSKRETLİK

    bax. Fasiləlik və fasiləsizlik.

    Tam oxu »
  • DİSKURSİV

    \ hissi, bilavasitə, intuitiv olandan fərqli olaraq mücərrəd, vasitəli, məntiqi və əyani olan, həqiqətlərin bilavasitə \ və vasitəli \ həqiqətlərə bö

    Tam oxu »
  • DİSTİNKSİYA

    \ – şüur aktı; predmetlər arasında və yaxud şüurun özünün ünsürləri arasında \ olan objektiv fərqi əks etdirir

    Tam oxu »
  • DİZYUNKSİYA

    \ – ―və ya‖ məntiq bağlayıcısının köməyi ilə iki fikrin birləşməsindən mürəkkəb bir fikir əmələ gətirən məntiqi əməliyyat

    Tam oxu »
  • DOĞRU

    düzgün, doğru, dürüst, düz. Dilimizdə çox işlək bir sözdür. Kökü əski türkcəyə dayanır.

    Tam oxu »
  • DOKTRİNA

    \\] – nəzəri və siyasi prinsipləri əldə rəhbər tutan təlim, elmi yaxud fəlsəfi nəzəriyyə, siyasi sistem \

    Tam oxu »
  • DOQMATIZM

    \ – Doqmatizm - ehkamlara, dəyişməz anlayışlara, dəqiq şərtləri nəzərə almayan düsturlara söykənən, həqiqətin konkretlilik prinsipini rədd edən idrak

    Tam oxu »
  • DOLUN

    tam, bütün. Qədim oğuz dillərinə aiddir. Əski Yakutiya türklərində bərəkəti simvolizə edən müqəddəs ruhdur

    Tam oxu »
  • DRAMATİZM

    \ – estetik kateqoriya; Yunan dilində drama – hərəkət deməkdir. İnsan həyatının ziddiyyətlərini və münaqişələrini, insanın onu əhatə edən ictimai və

    Tam oxu »
  • DUALİZM

    \ – bir-birindən müstəqil, bir-birilə əlaqəsi çıxmayan yaxud da qarşısında olan iki ideyanın varlığını qəbul edən görüş

    Tam oxu »
  • DUHA

    yaradıcılıq istedadının ən yüksək dərəcəsi; bu cür istedad yalnız insana xasdır.

    Tam oxu »
  • DUYĞU

    \. Ani və istəklə bərabər duyğu hissi, həzz və ağrını hiss edə bilmə kimi ortaya çıxaran üçüncü əsas orqana verilən addır

    Tam oxu »
  • DÜNYA

    \. 1. Bir-biri ilə qanuni əlaqəsi olan, bir sistemlə müəyyənləşmiş tək-tək şeylərin və hadisələrin hamısı

    Tam oxu »
  • DÜŞÜNCƏ

    \ – Düşünmə qabiliyətinin özü, yaxud düşünmənin məhsulu, düşünülən şey. Bəzən ideya və prin-siplərə də deyilir

    Tam oxu »
  • ELEMENT

    \ – ümumi olaraq bir kombinasiyanın ən adı bir parçası. Məntiqdə bir sinifə, yaxud da hər şeyə bağlı olan bölünməz əsas hissələr

    Tam oxu »
  • ELM ƏL-YƏQİN

    bax: yəqin. Şübhə duymadan bir şeyi, möhkəm və qatı olaraq bilmək. (Yəqin: mərifəti və zəkanı və misalının fövqündə olan elmin sifətidir

    Tam oxu »
  • ƏBƏDİYYƏT

    \– aləmin mövcudluğu zamanı, materi-yanın yaradılmazlığı və məhvedilməzliyi, onun substansial sonsuz uzunluğu, sürəkliliyidir

    Tam oxu »
  • ƏCƏMİ

    qeyri-ərəb mənşəli olan. Yaranması etibarı ilə Xilafət dövrünə təsadüf edən bu kəlmə, Xilafətin tabeçiliyində yaşayan və ərəb olmayan çoxlu xalqlara

    Tam oxu »
  • ƏCR

    \ – əvəz, mükafat deməkdir. Əcr, insanların bu dünyada çəkdikləri əzablara, işlədikləri xeyir əməllərə və etdiyi ibadətlərə əvəz olaraq axirət düny

    Tam oxu »
  • ƏDALƏT

    \- əxlaqi-hüquqi və sosial-siyasi şüur kateqoriyası, insanın şəksiz hüquqları barədə tarixən dəyişən təsəvvürlərdə bağlı lazımlıq anlayış

    Tam oxu »
  • ƏDƏB

    \ – ədəb, əxlaq. Ədəb-ərkan qaydaları, şəxsin bütün hərəkət və sözlərində tərbiyəli davranışları. Təsəvvüfdə isə müridə şeyxinin məsləhət gördüyu

    Tam oxu »
  • ƏHALİ

    \ – Özünün həyat fəaliyyətini müəyyən sosial birliklərin: bütövlükdə bəşəriyyətin, ölkələr qrupunun, ayrı-ayrı ölkələrin, həmin ölkələr daxilində

    Tam oxu »
  • ƏHD

    \ - əhdləşmə, vədələşmə, müqavilə.

    Tam oxu »
  • ƏHKAM

    doqma \\] – bütün vəziyyətlərdə dəyişməyən, həqiqətin pozulmazlığı üçün qəbul edilmiş müddəa, anlayış

    Tam oxu »
  • ƏHVAL

    i Ruhiyyə – ruha aid olan hal və xüsusiyyətlər. Bu termin bəzən məcaz olaraq da işlədilməkdədir. Misal üçün, əhval-i ruhiyyəm çox pisdir, gələ bilm

    Tam oxu »
  • ƏHVAL

    ərəbcədən hərfi tərcümədə ―hallar‖ deməkdir. Hal sözünün cəmidir.

    Tam oxu »
  • ƏXBƏRİLİK

    \ - Şiə məzhəblərin-dən biri; yalnız hədislərə yəni şiə imamlarının dedikləri sözlərə və bunlar haqqındakı rəvayətlərə istinad etməyi tələb edən ənənə

    Tam oxu »
  • ƏXİLİK

    \ - əxilərin dini-fəlsəfi təlimi. Əxi sözünün hərfi mənası dilimizdə ―qardaş‖ deməkdir. Azərbaycan dilinə qardaşlıq kimi də tərcümə olunur

    Tam oxu »
  • ƏXLAQ

    \- ictimai şüur formalarından biri. \. 1. Müəyyən bir zaman ərzində məlum ictimai qrup, yaxud insan kütləsi tərəfindən mənimsənilən, şəxslərin bir-

    Tam oxu »
  • ƏKS

    \ – bir-birilərinin formal ziddi olmayıb, əslində mahiyyətcə ona qarşı olan məfhumlar.

    Tam oxu »
  • ƏKSLİK

    \– ziddiyyətin inkişaf pillələrindən birini ifadə və əks etdirən kateqoriya. Ziddiyyət, uyğunsuzluq, məntiqsizlik

    Tam oxu »
  • ƏL

    İxvan \– İslamiyyətdə \ şeyx həsən əl-Bənnanın yaratdığı \ ―Müsəlman Qardaşlar‖ cəmiyyəti adlı dini-siyasi təşkilatın üzvlərinin adı

    Tam oxu »
  • ƏLƏVİLİK

    \ – şiəliyə mənsub dini-fəlsəfi təlim. Əliallahilik isə \- şiəlik təriqətidir. Orta əsrlərdə İranda, Azərb

    Tam oxu »
  • ƏMƏK

    \ – insanın məqsədyönlü fəaliyyətinin adıdır. Bir şeyin yaradılması və ya çıxarılması üçün xərclənən bədən və baş gücü, yaxud uzun və yorucu, diq

    Tam oxu »
  • ƏMƏL

    i saleh – saleh əməllər, xeyirli işlər, əksəriyyətlə dini – fəlsəfi terminologiyaya aid olub, bir şəxsin dinin hökmlərinin əksinə olmayaraq gördüyü

    Tam oxu »
  • ƏMƏN

    əski türkcədə bir neçə məna verirdi. 1-Can, ruh, həyat 2- Ağac tikmək üçün açılan çuxur 3- meşə ağacı

    Tam oxu »