FÜNUN

"Gəncineyi-fünun" — Cənubi Azərbaycanda nəşr olunmuş jurnallardan biri. == Tarixi == H.Tağızadə, M.Şəbüstəri, H.Ədalətlə birgə Cənubi Azərbaycanda dövrün tanınmış şəxsiyyətlərindən biri Məhəmmədəli Tərbiyət tərəfindən çap olunmuşdur. 1902-ci ildə Təbrizdə nəşr olunan "Gəncineyi-fünun" tək Cənubi Azərbaycanda deyil, həmçinin bütün İranda ilk elmi-ədəbi jurnal hesab olunur. Məhəmmədəli Tərbiyət 1921-1925-ci illərdə Cənubi Azərbaycanın maarif naziri vəzifəsini daşıdığı zaman, ölkəyə maarif və mədəniyyətin qorunmasına böyük qayğı göstərir. Həmin illərdə Təbrizdə "Gəncineyi-fünun" jurnalının nəşrini bərpa edir. == Fəaliyyəti == Bu mətbu orqan publisistik dillə ölkənin ictimai-siyasi vəziyyətini açıb göstərir, xalqı müstəmləkəçilərə və istibdada qarşı mübarizəyə səsləyir, ölkədə islahatlar keçirilməsinə, qabaqcıl ideyaların yayılmasına səy göstərirdi. Jurnalda nəşr olunan yazılar dörd mövzu ətrafında birləşirdi: Elm və texnika ilə bağlı yeniliklər. İncəsənətdən, tarix və ədəbiyyatdan bəhs edən "İncəsənət bələdçisi". Bu rubrikanı Məhəmmədəli Tərbiyət hazırlayırdı. "Qədim mədəniyyətlər, sivilizasiyalar".

Sərvət-i Fünun ədəbiyyatı — Sərvət-i Fünun ədəbiyyatı və ya cəmiyyət tərəfindən xatırlanmaq üçün istifadə edilən ədəbi ədəbiyyat, II. Əbdülhəmidin hakimiyyəti dövründə Qərbin təsiri altında dövri Servet-i Fünün ətrafında toplaşan sənətkarlar tərəfindən yaradılan bir ədəbi hərəkatdır. Servet-i Fünün, 1860-cı ildən bəri davam edən Şərq-Qərb mübarizəsinin dəqiq nəticəsini - Qərb ədəbiyyatının xeyrinə müəyyən edən Türk ədəbiyyatının son mərhələsidir. Həqiqətən gərgin və çox dinamik olan bu isti mərhələnin sonunda Türk ədəbiyyatı hər iki zehniyyət, mövzu və texniki baxımdan tamamilə Avropa idi. [1] 1895-ci ilin sonlarında Malumat jurnalının baş redaktoru Mehmet Tahir Əfəndi ilə Recaizade Mahmud Əkrəm arasındakı qafiyə haqqında mübahisə Recaizade tərəfindən Malumat hekayəsinin icazəsiz dərc edilməsi ilə böyüdü. Bu böyüyən mübahisələr qarşısında Recaizade, tələbəsi Əhməd İhsan tərəfindən nəşr olunan və jurnalın baş redaktoru olduğu Servet-i Fünûn jurnalından istifadə etmək qərarına gəldi. Bu təyinatla Servet-i Fünûn jurnalı ədəbi bir jurnal oldu və 5 il ərzində aktiv olduğu dövrdə Türk ədəbiyyatı zamanın, simvolizmin və parnazizmin əsas cərəyanlarının təsiri altında yeni bir üsluba qədəm qoydu. [2] 16 oktyabr 1901-ci ildə Fransanın 1789 rejimini qiymətləndirən Hüseyin Cahit Yalçın tərəfindən Fransız dilindən tərcümə edilmiş "Ədəbiyyat və Qanun" başlıqlı məqalə dövrün senzura komitəsi tərəfindən etiraz edildi və jurnal 6 həftəlik tətil verildi. Bağlanış Servet-i Fünün şairləri arasında mövcud olan gərginliyi artırdı və ədəbi mühit jurnaldan tamamilə uzaqlaşdırıldı. Jurnal cümlənin sonunda Əhməd İhsanın imtiyazı altında yenidən görünməyə başlasa da, ədəbi şəxsiyyətini tamamilə itirdi və elmi jurnal oldu. == Servet-i Fünün Ədəbiyyatının Doğuşu == === Abes Muktebes Müzakirəsi === Divan ədəbiyyatında ərəb əlifbasındakı hər iki ayəni təkrarlamaqla qafiyə əmələ gəlir.