İRAQ

zərf Uzaq, uzaqda. İraq olmaq. İraq durmaq.
– Gül əkdim, şaxta vurdu; Nə yaman vaxtda vurdu; Bimürvət ovçu məni; Yardan iraqda vurdu. (Bayatı).
Mürği-ruhum getməz səndən irağa. Aşıq Ələsgər.

□ İraq düşmək – uzaq düşmək, ayrılmaq, uzaqda olmaq.
[Bahadır] gördü ki, Sonadan xeyli iraq düşübdür. N.Nərimanov.

İraq eləmək – uzaqlaşdırmaq, uzaq eləmək.
Çıxardaq məmləkətdən; Ölkədən iraq eyləyək! Aşıq Ələsgər.

İraq olmaq – uzaq olmaq, uzaq düşmək.
Elə bilsin padşahi-zamandır; Hər kim iraq olur, müxtəsər, səndən. Q.Zakir.
Müddətdi gözümdən olubdu iraq; Əridib ürəyim dərdü qəm, fəraq. Aşıq Ələsgər.
Gözümdən bir an da iraq olmadın; Mən sənə hər yerdə Vətən deyirəm. S.Rüstəm.

// sif. Uzaq.
Uzaq ölkələrə, iraq ellərə; Axışan buludlar, axan buludlar! N.Rəfibəyli.

// İs. mənasında. Uzaq yer.
Yolum oldu iraqlar; Çiynim kəsdi yaraqlar; Ayrılıq məlum oldu; Mən ağlaram, yar ağlar. (Bayatı).

İraq, iraq candan, iraq olsun – uzaq olsun, Allah göstərməsin (qorxulu, zərərli, arzuedilməz bir şey, hadisə haqqında deyilir).
[Gülsüm xala:] Buy, bu nə sözdür deyirsən, a qadasın aldığım, iraq canından, Allah eləməsin ki, Şirin qiyamətə kimi yatsın… E.Sultanov.
[Səriyyə xala:] İraq candan, [uşaqlar] dilənçiyə oxşayırdılar. M.İbrahimov.
[Kiçikxanım:] Allah eləməsin, iraq candan! – deyə onun əlini sıxdı və tələsirmiş kimi ayrılıb getdi. Mir Cəlal.

Sinonimlər (yaxın mənalı sözlər)

  • İRAQ uzaq — aralı — kənar
  • İRAQ iraq bax uzaq

Etimologiya

  • İRAQ “Uzaq” mənasında işlədilmiş (“gözdən uzaq, könüldən iraq” deyirik) bu söz ira (удалиться) feilindən -q şəkilçisini artırmaqla əmələ gəlib
İRADSIZLIQ
İRAQLAŞDIRILMA
OBASTAN VİKİ
Hit (İraq)
Xit (ərəb. هيت‎ — Heet) — İraqın Anbar mühafazasında şəhər. Əhalisi 65,000-dir.
Pşdər (İraq)
Pşdər və ya Pşdar şəhəri, İraq Kürdüstan Bölgəsində, Süleymaniyyə mühafəzəsinin bir mahalidir. Süleymaniyyə şəhərinin şərqində, İran sərhədi yaxınlığında yerləşir.
Qaranaz (İraq)
Qaranaz — İraqın Səlahəddin mühafazasının Tuzxurmatu qəzasının Əmirli nahiyyəsində kənd. Kəndin əhalisini qədim Bayat boyudan törəmiş etnik türkmanlar təşkil edir.
İraq əməliyyatı
İraq əməliyyatı (Böyük Britaniyada İngiltərə-İraq müharibəsi kimi tanınır, ing. Anglo-Iraqi War) — İkinci Dünya müharibəsi zamanı Böyük Britaniya silahlı qüvvələrinin İraq Krallığı qoşunlarına qarşı strateji hərbi əməliyyatı. İngiltərənin Avropa və Şimali Afrikadakı məğlubiyyətlərindən sonra İraqın baş naziri Rəşid Əli əl-Geylani, İraq Baş Qərargahının rəisi Əmin Zəki Süleyman və polkovniklər Salah əd-Din əs-Sabahın rəhbərlik etdiyi almanpərəst millətçi "Qızıl Meydan" qrupu, Mahmud Salman, Fəhmi Səid və Kamil Çabib 1 aprel 1941-ci ildə Böyük Britaniyaya qarşı hərbi çevriliş həyata keçirdilər. Şahzadə Əbd al-İlah və ingilispərəst nazirlər Bağdaddan qaçdılar. Əl-Geylani sui-qəsdçilərin yaratdığı "milli müdafiə" hökumətinə rəhbərlik edirdi. Britaniya hərbi bazaları istisna olmaqla, ölkənin demək olar ki, bütün ərazisi yeni hökumətin nəzarətinə keçdi. Beyməlxalq dəstək qazanmağa çalışan yeni hakimiyyət SSRİ ilə diplomatik əlaqələr qurdu. Aprelin 17-də baş nazir Rəşid Əli əl-Geylani Milli Müdafiə Hökuməti adından Britaniya ilə müharibə olacağı təqdirdə faşist Almaniyasına hərbi yardım üçün müraciət etdi. Üçüncü Reyx İraqın yeni hökumətinə müsbət cavab verdi. Almaniya mayın 7-də Vişi rejimi ilə razılaşaraq Fransanın mandatı olan Suriya vasitəsilə İraqa hərbi texnika göndərməyə başladı.
İraq müharibəsi
İraq müharibəsi — ABŞ və onun müttəfiqlərinin İraqa Səddam Hüseyn rejmini devirmək məqsədilə müdaxiləsi. 1980–1988-ci illər İranla müharibədən sonra iqtisadi cəhətdən zəifləməsinə baxmayaraq, İraq 1990-cı ilin 2 avqustunda qonşu Küveytə qarşı hərbi təcavüzə başlayır. İraq hökuməti sübut etməyə çalışmışdır ki, Osmanlı imperiyası dövründə Küveyt Bəsrə vilayətinin bir hissəsi kimi İraqın tərkibində olmuş sonralar isə zorla ingilis müstəmləkəçiləri tərəfindən Bəsrə vilayətindən qoparılmışdır. BMT-nin Təhlükəsizlik Şurası İraqa zəbt etdiyi ərazidən öz qoşunlarını geri çəkmək üçün 1991-ci ilin 15 yanvarına qədər vaxt vermişdir. Bir gün sonra, daha doğrusu, yanvarın 16-dan 17-nə keçən gecə şərti adı " "Səhrada tufan" " əməliyyatı ilə tərkibi əsasən ABŞ, Böyük Britaniya, Fransa və bəzi ərəb ölkələrinin qoşunlarından ibarət çoxmillətli hərbi qoşun kontingenti Küveytin ərazisinə daxil olub İraqla müharibəyə başlayır və qısa müddət ərzində Küveyt ərazisi İraq qoşunlarından təmizlənir. Bununla "ürəyi soyumayan" BMT-nin Təhlükəsizlik Şurası İraqa qarşı daha sərt tədbirlərə əl atır və müxtəlif sanksiyalar tətbiq etməyə başlayır. Başqa sözlə desək İraqdan hər cür xammal və hazır məhsulun çıxarılmasına ilk növbədə neftin və təbii qazın ixracına, eləcə də ərzaq və dərman məmulatları istisna olmaqla İraqa xammalın, hazır məhsulların, xüsusilə hərb sənayesinə kömək edəcək məmulatların idxalına qadağa qoyulur. 1998-ci ilin dekabrında ABŞ və Böyük Britaniya hərbi hava və hərbi dəniz qüvvəlləri İraqı, ilk növbədə Bağdadı raket atəşinə tutur. ABŞ rəhbərliyindəki müttəfiq qüvvələr 1993, 1996, 1998 və 2001 illərdə İraqa qarşı hava hücumları, sonra tətbiq olunan BMT embarqosu 1996-cı ildə başlayan qida qarşılığı Neft proqramı ilə yumşaldıldı. ABŞ-nin İraqa mümkün ola biləçək hərbi müdaxiləsi haqqında ilkin ehtimallar Kütləvi informasiya vasitələrində 2001-ci il 11 sentyabr hadisələrindən sonra peyda olmağa başladı.
İraq
İraq (ərəb. العراق; kürd. عێراق) və ya rəsmi adı ilə İraq Respublikası (ərəb. جمهوریة العراق; kürd. کۆماری عێراق) — Qərbi Asiyada dövlət. İraq Yaxın Şərqdə dünyanın ən qədim mədəniyyətlərinin beşiyi olmuş Aşağı Mesopotamiya bölgəsində yerləşir. Şimalda Türkiyə, şərqdə İran, cənub-şərqdə Küveyt, cənubda Səudiyyə Ərəbistanı, cənub-qərbdə İordaniya, qərbdə isə Suriya ilə həmsərhəddir. Ölkənin cənub-şərqdə Fars körfəzinə çıxışı vardır. Paytaxtı və ən böyük şəhəri Bağdad, ümumi sahəsi 438,317 kvadrat kilometr, əhalisinin sayı 40 milyon nəfərdən çoxdur. Digər böyük şəhərləri Mosul, Kərbəla, Nəcəf və Ərbildir.
Xasadarlı (İraq)
Xasadarlı — İraqın Səlahəddin mühafazasının Tuzxurmatu qəzasının Süleymanbəy nahiyyəsində kənd. Əhalisinin 90%-dən çoxunu etnik türkmanlar, qalan qismini isə kürdlər təşkil edir.
İraq (dəqiqləşdirmə)
İraq
İraq (dərgi)
İraq (dərgi) — Bağdadda işıq üzü görmüş dərgi. İraq dərgisi 1963-cü il mayın 1-i işıq üzü görmüşdür. Qırx səhifəlik nəşr olsa da, ancaq bir sayı çap edilmişdir. Ramazandan sonra bu dərgi dövlətin ilk rəsmi bəyanatını çap etmiş, qurulmuş ilk nazirlər kabinetinin üzvlərinin foto və tərcümeyi hallarını nəşr etmişdi. Dərgi ancaq türkmən dilində Bağdadda işıq üzü görüb.
İraq (qəzet)
"İraq" (qəzet) — Bağdadda çap edilmiş qəzet. "İraq" qəzeti 1966-cı ildə Bağdadda işıq üzü görmüşdür. Nəşrin təsisçisi və redaktoru Şakir Sabir Zabit, idarə rəhbəri və baş yazarı Haq İsmayıl Bayatlıdır. Qəzetin 42-ci sayında Həsən Huseyn Əl Yas baş yazar olub. İlk sayı 1966-cı il mayın 21-də, son sayı isə 1967-ci il oktyabrın 21-də işıq üzü görüb. Qəzet 66 saydan sonra bağlanıb. Türkcə-ərəbcə olan nəşrin bir qismi 8, bir qismi 4 səhifəlik dərc edilib.
İraq Konstitusiyası
İraq Konsititusiyası (ərəb. دستور العراق‎)—İraqın əsas qanunu. İlk konsititusiyası 1925-ci ildə nəşr edilib.2005-ci ildə yenidən qüvvəyə minib. Konstitusiya monarxiyası quran İraqın ilk konstitusiyası 1925-ci ildə bir İngilis hərbi işğalı altında qüvvəyə mindi və 1958 inqilabı bir respublika qurana qədər qüvvədə qaldı. Aralıq konstitusiyalar 1958, 1964, 1968 və 1970-ci illərdə qəbul edildi, Keçid İnzibati Qanunu qəbul edilənə qədər de-yure qüvvədə qaldı. 1990-cı ildə bir konstitusiya layihəsi hazırlandı, lakin Körfəz müharibəsinin başlaması səbəbindən heç vaxt yayılmadı. Mövcud konstitusiya 15 oktyabr 2005-ci ildə keçirilmiş bir referendumla təsdiqləndi. Konstitusiya, 2005-ci ildə İraq Konstitusiya Layihə Komitəsi üzvləri tərəfindən İraq Dövlətinə keçid dövrü üçün İdarəetmə Qanunu ("TAL") əvəz etmək üçün hazırlanmışdır.). TAL, İraq Müharibəsindən sonra və İraqın ABŞ və Koalisiya qüvvələri tərəfindən işğalından sonra Koalisiya Müvəqqəti Təşkilatı tərəfindən seçilmiş, təyin olunmuş bir qurum olan İraq İdarəetmə Şurası tərəfindən 2003-cü ilin dekabrından 2004-cü ilin martına qədər hazırlanmışdır. Referendumdan əvvəl edilən bir kompromis şərtilə, yeni konstitusiyaya uyğun olaraq seçiləcək ilk parlamentin konstitusiyaya düzəliş edilməsini və ya edilməməsini təyin etmək üçün Konstitusiya Baxış Komitəsi yaratması qəbul edildi.
İraq Kürdüstanı
Kürdüstan Bölgəsi (ərəb. حكومة إقليم كردستان‎) — İraqın şimalında muxtar vilayət. İnzibati cəhətdən ərazisinə İraqın 3 mühafazası - Süleymaniyə, Ərbil və Dohuk mühafazaları daxildir. Əhalisi 2022-cü il etibari ilə 7,800,300 ərazisi 41.047 km², inzibati mərkəzi Ərbil şəhəridir. Birinci Dünya müharibəsi zamanı Birləşmiş Krallıq və Fransa Qərbi Asiyanı Says–Piko sazişinə əsasən bölmüşdür. Sevr müqaviləsi və Lozanna müqaviləsi onu əvəz etmiş, müasir bir Qərbi Asiya və Türkiyə Respublikası qurmuşdur. Millətlər Liqası Fransaya Suriya və Livanda, Birləşmiş Krallığa isə Fələstin və İraqda mandatlar bağışlamışdır. Osmanlı imperiyasının Ərəbistan yarımadasındakı hissələri axırda, Səudiyyə Ərəbistanı və Yəmən tərəfindən alınmışdı. 1 dekabr 1918-ci il tarixində Süleymaniyyə şəhərində keçirilən yığıncaqda ingilis polkovnik Arnold Vilson ilə kürd tayfa başçıları Birləşmiş Krallığa təklif verdilər, hansı ki, Birləşmiş Krallıq protektoratı olacaq birləşmiş və müstəqil bir kürd dövlətinin təsis edilməsi ilə bağlı idi. 1919-cu ildən 1922-ci ilə qədər nüfuzlu kürd öndəri Şeyx Mahmud Bərzənci kürd hökuməti qurmuş və Böyük Britaniya hakimiyyətinə qarşı iki dənə üsyan qaldırmışdır.
İraq Respublikası
İraq (ərəb. العراق; kürd. عێراق) və ya rəsmi adı ilə İraq Respublikası (ərəb. جمهوریة العراق; kürd. کۆماری عێراق) — Qərbi Asiyada dövlət. İraq Yaxın Şərqdə dünyanın ən qədim mədəniyyətlərinin beşiyi olmuş Aşağı Mesopotamiya bölgəsində yerləşir. Şimalda Türkiyə, şərqdə İran, cənub-şərqdə Küveyt, cənubda Səudiyyə Ərəbistanı, cənub-qərbdə İordaniya, qərbdə isə Suriya ilə həmsərhəddir. Ölkənin cənub-şərqdə Fars körfəzinə çıxışı vardır. Paytaxtı və ən böyük şəhəri Bağdad, ümumi sahəsi 438,317 kvadrat kilometr, əhalisinin sayı 40 milyon nəfərdən çoxdur. Digər böyük şəhərləri Mosul, Kərbəla, Nəcəf və Ərbildir.
İraq Sultanlığı
İraq Səlcuqlu dövləti (1157-1194) – Sultan Səncərin ölümündən sonra İraq Ərəb və İraq Əcəm (Qərbi İraq) idarə edən Böyük Səlcuqluların qalığıdır. Səlcuq Dövlətinin süqutundan sonra bugünkü İraqın hamısı və Suriyanın bəzi hissəsi üzərində qurulmuş olan Türk dövlətinin adıdır. Böyük Səlcuq Sultanı Məhəmməd Təpər 18 Aprel 1118-ci ildə ölüncə, oğulları taxt üzərində mübarizəyə başladılar və sonradan əmiləri Səncərin tabeliyinə girdilər. Səncər də Təpərın uşaqlarını İraq və Azərbaycana məlik olaraq təyin etdi. 1157-ci ildə Səncərin ölümü ilə Böyük Səlcuq Dövlətinin tarixə qarışmasıyla tamamilə müstəqil oldular və Şah adını daşımağa başladılar.
İraq Səlcuqiləri
İraq Səlcuqlu dövləti (1157-1194) – Sultan Səncərin ölümündən sonra İraq Ərəb və İraq Əcəm (Qərbi İraq) idarə edən Böyük Səlcuqluların qalığıdır. Səlcuq Dövlətinin süqutundan sonra bugünkü İraqın hamısı və Suriyanın bəzi hissəsi üzərində qurulmuş olan Türk dövlətinin adıdır. Böyük Səlcuq Sultanı Məhəmməd Təpər 18 Aprel 1118-ci ildə ölüncə, oğulları taxt üzərində mübarizəyə başladılar və sonradan əmiləri Səncərin tabeliyinə girdilər. Səncər də Təpərın uşaqlarını İraq və Azərbaycana məlik olaraq təyin etdi. 1157-ci ildə Səncərin ölümü ilə Böyük Səlcuq Dövlətinin tarixə qarışmasıyla tamamilə müstəqil oldular və Şah adını daşımağa başladılar.
İraq azərbaycanlıları
Türkmanlar və ya İraq türkmanları — İraqın şimalında yaşayan türk etnosu. Ad oxşarlığına baxmayaraq türkmanlar Orta Asiya türklərinə, Türkmənistanda yaşayan türkmənlərə deyil, Azərbaycan türklərinə, Anadolu türklərinə yaxın olub, oğuz türklərinin qərbi qolundandırlar. Yaşadıqları ərazilərdə isə ilk dəfə Səlcuqların ilk axınları zamanından xeyli əvvəllər məskunlaşmışdılar. Daha sonralar isə Səfəvi hökmdarları ən qədim Azərbaycan tayfalarından biri olan türkmanların yaşayışlarının daha da möhkəmləndirilməsini təmin etmişlər. Ərəb İraqı tarix boyunca bir çox mədəniyyətə beşiklik etmişdir. İraqda türk ünsürünün tarixi eramızdan əvvələki dövrlərə dayansa da tam olaraq indi İraqda etnik qruplar içərisində üçüncü ən çoxsaylı toplum olan türklərin əcdadlarının bu torpaqlara gəlişi 673-cü ilə təsadüf etməkdədir. Qeyd edilən tarixdə Əməvi sülaləsinin (661–750) əmirlərindən biri olan İraqi Ərəb vilayətinin hakimi Übeydullah bin Ziyad 4,000 türk əsilli süvarini bölgənin təhlükəsizliyi məqsədiylə Bəsrə şəhərinə yerləşdirmişdir. Əməvi sülaləsinin xəlifəliyinin bütün dövrlərində və Abbasilər sülaləsinin (750–1258) xəlifəliyinin ilk dövrlərində (750–945) türk əsilli əhali İraqın əsasən mərkəz və cənub hissələrinə yerləşir və bölgənin silahlı qüvvəsinin önəmli hissəsini təşkil edirdilər. 932-ci ildə indiki İranın qərbində Cəbəl bölgəsində əsas hökümdarı şahənşah titulu daşıyan şiə dövləti olan Büveyhilər yarandı. Büveyhilər sülaləsinin nümayəndlərinin müxtəlif bölgələrdə hakimiyyəti 932-ci ildən 1062-ci ilədək davam etmişdir.
İraq bayrağı
İraq bayrağı — İraqın Dövlət bayrağı İraqın dövlət bayrağı 3 bərabər üfüqi zolaqdan ibarətdir: qırmızı, ağ və qara. Ağ zolağın üzərində yaşıl rəngdə "Allahu Əkbər" ifadəsi yazılıb. Bayrağın eninin uzunluğuna nisbəti 2:3-dür. Bayraqdakı qırmızı rəng İslamın düşmənlərinə qarşı mübarizəni; ağ rəng ərəb xalqının alicənablığını, comərdliyini, birliyini, qələbəsini; qara rəng isə ərəb xalqının böyük keçmişə malik olduğunu tərənnüm edir. Digər bir versiyaya görə, qırmızı rəng ərəblərin İslamdan öncəki rəmzi olub.
İraq coğrafiyası
İraq, (ərəbcə «Əl-Cumhuriyyət əl-İrakiyyə») Cənub-Qərbi Asiyada Dəclə və Fərat çaylarının orta və aşağı axınında yerləşmişdir. Əlverişli iqtisadi və siyasi-coğrafi mövqeyi olan ərazisindən beynəlxalq əhəmiyyətli quru və hava yolları keçir. İraq şimaldan cənuba təqribən 1000, qərbdən şərqə 700 km məsafədə uzanır. Quru sərhədlərinin uzunluğu 3300 km-dir. Ucqar cənub-şərqdə 50 km məsafədə İran körfəzinə çıxışı var. Ölkə şimalda Türkiyə, şimal-qərbdə Suriya, İordaniya, cənub-qərbdə Səudiyyə Ərəbistanı və Küveytlə, şərqdə isə İranla həmsərhəddir. Türkiyə, Küveyt və İran ilə sərhədi sabit deyil, münaqişə ocağıdır. Göstərilən sərhədlər daxilində İraqın sahəsi 437 min kv. km-dir. Bu göstəriciyə görə dünya ölkələri arasında 57-ci, Yaxın və Orta Şərq ölkələri içərisində isə 5-ci yeri tutur.
İraq dinarı
İraq dinarı (ərəb. دينار عراقي‎) ya da qısaca dinar (ərəb. دينار‎), İraqda istifadə olunan pul vahididir. 1931–1932-ci illərdə 1, 2, 4, 10, 20, 50 və 200 nominallı ilk İraq sikkələri dövriyyəyə buraxılmışdır. Gümüşdən 20, 50 və 200 fils pul cırdı. 1953-cü ildə gümüşdən zərb olunan 100 nominallı dəyəri olan sikkələr dövriyyəyə daxil edilmişdir. 1959-cu ildə İraq Respublikasının qurulduqdan sonra 1, 5, 10, 25, 50 və 100 sikkə sikkələr dövriyyəyə girdi. 1967-ci ildə yeni tipli sikkələr 5, 10, 25, 50 və 100 fillinq nominallaşdırılmışdır. 1970-ci ildən etibarən 250 nominallı nikel sikkələri, 1971-ci ildən etibarən 500 nominallı sikkələr istifadəyə verilmişdir. Bundan əlavə, 1980-ci ildən etibarən 1 dinar dəyərində nikel sikkələri dövriyyəyə buraxıldı.
İraq gerbi
İraq gerbi — İraq Respublikasının rəsmi gerbi 2008-ci ildə təsdiq olunub İraq Haşimilər Krallığının gerbləri qonşu İordaniya Haşimilər Krallığının gerbləri ilə bəzi oxşarlıqları paylaşırdı. İraq Haşimilər Krallığının monarxiyasını simvolizə edən qızıl tac, zirvəsinin altından çıxan və yaqut və zümrüdləri xatırladan bir relyef dizaynı ilə bazaya bağlanmış beş tağdan ibarətdir. Tac yuxarı hissədə Haşimit pankartını təmsil edən bir nizə ucu ilə bəzədilmişdir. Tac kral Haşimit taxtını təmsil edən çardağın üzərinə qoyulur. Ağ ipəklə örtülmüş qırmızı rəngli məxmər çubuq, fədakarlıq və saflığı bildirir. Çamaşır qızıl ipliklərin bir hissəsinə bükülmüş və ağ ipək astarlı aşkar etmək üçün hər iki tərəfə qızıl rəngli kordonlarla toplanmışdır. İki ulduz hər iki tərəfdəki mərkəzi qalxanın üstündədir. Hər bir ulduz İştar və Şamaşı təmsil edir. Qalxanın yırtıcı tərəfdarı Babil Aslanıdır, pis tərəfdarı ərəb atıdır, hər ikisi də şah gücünün ənənəvi simvollarıdır. Mərkəzdəki qalxan Mesopotamiyanın ərazisini əks etdirir.
Şimali İraq
Kürdüstan Bölgəsi (ərəb. حكومة إقليم كردستان‎) — İraqın şimalında muxtar vilayət. İnzibati cəhətdən ərazisinə İraqın 3 mühafazası - Süleymaniyə, Ərbil və Dohuk mühafazaları daxildir. Əhalisi 2022-cü il etibari ilə 7,800,300 ərazisi 41.047 km², inzibati mərkəzi Ərbil şəhəridir. Birinci Dünya müharibəsi zamanı Birləşmiş Krallıq və Fransa Qərbi Asiyanı Says–Piko sazişinə əsasən bölmüşdür. Sevr müqaviləsi və Lozanna müqaviləsi onu əvəz etmiş, müasir bir Qərbi Asiya və Türkiyə Respublikası qurmuşdur. Millətlər Liqası Fransaya Suriya və Livanda, Birləşmiş Krallığa isə Fələstin və İraqda mandatlar bağışlamışdır. Osmanlı imperiyasının Ərəbistan yarımadasındakı hissələri axırda, Səudiyyə Ərəbistanı və Yəmən tərəfindən alınmışdı. 1 dekabr 1918-ci il tarixində Süleymaniyyə şəhərində keçirilən yığıncaqda ingilis polkovnik Arnold Vilson ilə kürd tayfa başçıları Birləşmiş Krallığa təklif verdilər, hansı ki, Birləşmiş Krallıq protektoratı olacaq birləşmiş və müstəqil bir kürd dövlətinin təsis edilməsi ilə bağlı idi. 1919-cu ildən 1922-ci ilə qədər nüfuzlu kürd öndəri Şeyx Mahmud Bərzənci kürd hökuməti qurmuş və Böyük Britaniya hakimiyyətinə qarşı iki dənə üsyan qaldırmışdır.
İraq Kürdistanı
Kürdüstan Bölgəsi (ərəb. حكومة إقليم كردستان‎) — İraqın şimalında muxtar vilayət. İnzibati cəhətdən ərazisinə İraqın 3 mühafazası - Süleymaniyə, Ərbil və Dohuk mühafazaları daxildir. Əhalisi 2022-cü il etibari ilə 7,800,300 ərazisi 41.047 km², inzibati mərkəzi Ərbil şəhəridir. Birinci Dünya müharibəsi zamanı Birləşmiş Krallıq və Fransa Qərbi Asiyanı Says–Piko sazişinə əsasən bölmüşdür. Sevr müqaviləsi və Lozanna müqaviləsi onu əvəz etmiş, müasir bir Qərbi Asiya və Türkiyə Respublikası qurmuşdur. Millətlər Liqası Fransaya Suriya və Livanda, Birləşmiş Krallığa isə Fələstin və İraqda mandatlar bağışlamışdır. Osmanlı imperiyasının Ərəbistan yarımadasındakı hissələri axırda, Səudiyyə Ərəbistanı və Yəmən tərəfindən alınmışdı. 1 dekabr 1918-ci il tarixində Süleymaniyyə şəhərində keçirilən yığıncaqda ingilis polkovnik Arnold Vilson ilə kürd tayfa başçıları Birləşmiş Krallığa təklif verdilər, hansı ki, Birləşmiş Krallıq protektoratı olacaq birləşmiş və müstəqil bir kürd dövlətinin təsis edilməsi ilə bağlı idi. 1919-cu ildən 1922-ci ilə qədər nüfuzlu kürd öndəri Şeyx Mahmud Bərzənci kürd hökuməti qurmuş və Böyük Britaniya hakimiyyətinə qarşı iki dənə üsyan qaldırmışdır.
Bəşir (İraq)
Bəşir (ərəb. قرية بشير, Bašīr‎, türk. Beşir) İraqın Kərkük mühafəzəsinə tabe olan kənddir. Əhalisi şiə təriqətli müsəlman türkmənlərdən ibarətdir. Kənd 2014-cü ilin iyununda İŞİD tərəfindən ələ keçirilib. 1 may 2016-cı ildə İraq qüvvələri tərəfindən geri alınıb.
Qaratəpə (İraq)
Qaratəpə (ərəb. قرة تبة‎, türk. Karatepe) İraqın Diyalə mühafəzəsində şəhər. Əhalisi əsasən şiə təriqətli müsəlman türkmənlərdən ibarətdir. Kifridən cənubda yerləşir. Şəhərin adı Türk mənşəlidir. == Tarix == 1820-ci ildə Klaudi Riç Qara Təpəyə baş çəkərək onu türkmənlərin məskunlaşdığı bir kənd kimi təsvir edir. 1805-ci ildə 700 evi var idi amma kəndin əhalisi hökumət zülmündən buranı tərk etdiyi üçün, buradakı evlərin sayı 75-ə düşmüşdür. Ceyms Bukingem 1820-ci illərdə Qaratəpəyə baş çəkmiş və onu türkmənlərin məskunlaşdığı kənd kimi təsvir etmişdir. O, kəndin əhalisini 1000 nəfər və sahəsini Kifrinin yarısı qədər qiymətləndirmişdir.
Əmirli (İraq)
Əmirli (ərəb. آمرلي‎, türk. Emirli) — İraqın Səlahəddin mühafəzəsində şəhər. Əhalisi əsasən şiə təriqətli müsəlman türkmənlərdən ibarətdir. Şəhər İran sərhədindən təxminən 100 kilometr aralı yerləşir. Əkinçilik bölgəsinin mərkəzidir. == Tarix == === 2007-ci ildə bombalama === 7iyun2007-ci ildə İŞİD tərəfindən Əmirli bazarında törədilən partlayış nəticəsində 165 nəfər həlak olmuş, 350 nəfər yaralanmışdır. === 2014-cü ildə İŞİD tərəfindən mühasirəyə alınması === Şəhər və onun 20,000-ə yaxın şiə müsəlman türkmən əhalisi 2014-cü ilin iyun ayından başlayaraq İŞİD tərəfindən mühasirəyə alınıb. Ərzaq, su və təchizat tükənmək üzrə idi. BMT nümayəndəsi bildirib ki, "Əmirlidə insanların vəziyyəti çıxılmazdır və vətəndaşların mümkün qətliamının qarşısını almaq üçün təcili tədbirlərin görülməsi tələb edilir".
Fələstin–İraq münasibətləri
İraq–Fələstin münasibətləri — İraq və Qəzzə zolağı, İordan çayının qərb sahili daxil olmaqla qismən tanınmış Fələstin dövləti arasında ikitərəfli diplomatik münasibətlər. == Tarixi == İraqlılar və fələstinlilər arasındakı münasibətlər tarixən yaxındır və XX əsrin ikinci yarısında Fələstin Azadlıq Təşkilatı (FAT) İraqın hakim Baas Partiyası tərəfindən dəstəkləndi. FAT Körfəz müharibəsi zamanı İraqa kömək etdi. Fələstin Dövlətinin Bağdadda bir səfirliyi və Ərbildə bir konsulluğu var, ancaq İraqın Fələstində səfirliyi yoxdur. 1948-ci ildə İraq İsrailə müharibə elan etdi və o vaxtdan bəri iki dövlət arasındakı münasibətlər düşmən olaraq qalır. İraq Fələstinin İsrailə qarşı mübarizəsini qətiyyətlə dəstəkləyir. 1967-ci ildə İraq yenidən İsrailə qarşı müharibəyə girdi və 1973-cü ildə Yom Kippur müharibəsi zamanı iraqlılar Suriya silahlı qüvvələrinin tərəfində israillilərə qarşı vuruşdular. Səddam Hüseyn ərəb ölkələrində anti-İsrail mövqeyi və bir sıra Fələstin partizan təşkilatlarının dəstəyinə görə böyük hörmətə malik idi. İkinci Əl-Əqsa İntifadası zamanı İraq israillilərlə döyüşdə həlak olan fələstinli ailələrə (intiharçılara) maddi yardım göstərdi. 1981-ci ildə İsrail Osirak nüvə reaktoruna hücum etdi.
Gürcüstan–İraq münasibətləri
Gürcüstan–İraq münasibətləri — Gürcüstan Respublikası və İraq arasındakı mövcud ikitərəfli münasibətlər. Hər iki ölkə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının üzvüdür. İraqın Tiflisdə səfirliyinin olması diqqət çəkir. Bununla belə Gürcüstanın Bağdadda səfirliyi yoxdur. İraqın hazırda Gürcüstandakı səfiri Hüseyn Abbas Hüseyn Taandır. İraq Gürcüstanın Abxaziya və Cənubi Osetiya məsələlərində ərazi bütövlüyünü dəstəkləyir. == Əməkdaşlıq və qarşılıqlı əlaqə == 2013-cü ildə Gürcüstan və İraq arasında bir hava yolu açılır və İraq Hava Yollarının Tiflisə həftədə iki uçuş həyata keçirdiyi bildirilir. Elə həmin il İraqın Tiflisdəki səfiri Gürcüstanın Xarici İşlər Naziri ilə görüşür və burada iki ölkə arasında əməkdaşlığın, əlaqələrin genişləndirilməsi məsələlərini müzakirə edirlər. Gürcüstan Xarici İşlər Naziri İraqa sabitliyin sürətlə bərpasını arzuladı. == Gürcüstanın İraq müharibəsindəki rolu == 2003-cü ilin avqust ayında Gürcüstan, ABŞ-nin rəhbərlik etdiyi beynəlxalq koalisiyanın bir hissəsi olaraq İraqdakı müharibəyə qatılır.
II Feysal (İraq kralı)
II Feysəl (ərəb. الملك فيصل الثاني‎ əl-Məlik Feysəl əs-Sani; tam adı: Feysəl bin Qazi bin Feysəl bin Hüseyn bin Əli; 2 may 1935[…], Bağdad – 14 iyul 1958[…]) — İraq krallığının sonuncu kralı. == Həyatı == II Feysəl uzun adı ilə Feysəl bin Qazi bin Feysəl bin Hüseyn bin Əli 2 may 1935-ci ildə Bağdadda, İraq krallığında anadan olub. Atası I Qazi 2-ci arvadının oğlunun adını Mustafa qoymaq istəsə də, sonra fikrini dəyişib öz atasının, Feysəlın adını qoydu. Sünni kral ailəsində doğulan Feysəl atası ilə çox vaxt keçirməyi sevərdi. Hər zaman texnikaya həvəsi olan oğul böyüyüb mühəndis olmaq istəsə də, sonralar atasının vəfat etməsi(4 may 1939) ilə 4 yaşında kral (regent) olur. Daha sonra suriya qadınla evlənib. Daha sonra Pakistanlı, əfqan və ərəb hətta fars əsilli qadınlarla evlənib:Pakistanlı əfqan və ərəb qadınlarından 4 uşağı olub: 2 -si qız, 2-si oğlan. Fars əsilli arvadı sonralar vəfat edib. II Feysəl 14 iyul 1958-ci ildə Bağdadda, İraq Respublikasında vəfat edib.
Maskalı beşlər: İraq (film, 2006)
Maskalı beşlər: İraq — Murad Aslanın rejissoru olduğu, 2006-cı ildə çəkilən Türkiyə komediya filmi. == Mövzu == Kərkük-Yumurtalıq Neft Boru xətti işləmir. ABŞ ordusu İrak neftini ayrı xətlə öz xeyrinə daşıyır. Bu məsələ beş türk gəncini düşündürür. Bu xətti bərpa etsinlər, əvəzində İstanbulun ən yaxşı məhəllələrində benzindoldurma məntəqəsi açsınlar. Sən saydığını say...
Milli Birlik Cəbhəsi (İraq)
Milli Birlik Cəbhəsi (ərəb. جبهة الاتحاد الوطني‎‎, translit. Cəbhət əl-İttihad əl-Vətəni) — ilk dəfə 1954-cü ildə qurulan və 1956-cı ildə BƏƏS Partiyası, İraq Kommunist Partiyası, İraq İstiqlal Partiyası, Milli Demokrat Partiyası və daha sonra Kürdüstan Demokrat Partiyası koalisiyası olaraq yenidən qurulan bir İraq milliyətçi siyasi ittifaqı. İttifaq Misir və Suriyadakı hökumətləri, Əlcəzair azadlıq hərəkatı kimi dünyadakı müxtəlif ərəb milliyətçisi və azadlıqpərvər hərəkatları dəstəkləmişdir. Partiya ərəb milliyətçiləri ilə İraq kommunistləri arasında yaşanan bölünmədən sonra Əbdülkərim Qasımın rəhbərlik etdiyi 1958-ci il İraq inqilabından sonra parçalanmış və ləğv edilmişdir.
Məmlük sülaləsi (İraq)
İraq Məmlük sülaləsi (ərəb: مماليك العراق) 18 və 19-cu əsrlərdə İraqda hökmranlıq edən bir sülalə idi. Osmanlı İmperiyasında Məmlük dövləti yıxıldı, əsir alınanlar özgür buraxıldı. Sülalədən bəzilər Osmanlı məktəblərində təhsil aldılar və sonra hərbi və inzibati vəzifələrə təyin edildilər. Məmlüklər, 1704-cü ildən 1831-ci ilə qədər Osmanlı İraqını idarə etmişlər. Osmanlı hakimiyyəti 1831-ci ildə Məmlük sülaləsinin hakimiyyətini ləğv etdi və bölgəni bir ayrı sülaləyə bağladı. Ancaq Bağdaddakı bir çox inzibati orqan, Məmlük sülaləsindən oluşmuşdu. Məmlüklər I Dünya Müharibəsinə qədər İraqda suveren bir siyasi qüvvə olaraq qaldı.
Qurdlar Vadisi: İraq (film, 2006)
Mənbə Filmin hekayəsi gerçək bir hadisə olan "Torba hadisəsi"nə işarə ilə başlayır… 4 iyul 2003 tarixində Şimali İraqda yerləşmiş on bir xüsusi təyinatlı türk əsgərinin qeyri-rəsmi, yarı-gizli qərargahına müttəfiq Amerikan birlikləri gəlir. Türk qrupu bunu müttəfiqlərinin adi ziyarətlərindən biri zənn edir… Lakin bu səfər vəziyyət fərqlidir. Dəyişən şəraitdə Amerika bölgədə "son sözü" söyləyən tək güc olmaq hədəfindədir. Onlara görə regionda artıq türklərə yer yoxdur… O gün on bir əsgər başlarına torba keçirilərək camaatın gözlərinin qarşısında əsgərlik qürurları heçə sayılaraq ölkədən xarici edilirlər… Filmdə hər şey bura qədər gerçəkləri anladır… Gerçəklər üstünə qurulan hekayədə Süleyman Aslan o on bir əsgərdən biridir. Vaxtilə alçaldılaraq təslim olmağı qüruruna yedirə bilməyən baş leytenant Süleyman geridə bir məktub qoyub intihar edir… Məktub Polad Aləmdara yazılmışdır… Polad Ələmdar çox xüsusi olaraq yetişdirilmiş türk kəşfiyyatçısıdır. Dövlət adına çalışan gizli bir xidmətin ölkə daxili və xarici bir çox əməliyyatına qatılmışdır… Həyatda həmişə vəzifələri üçün yaşayan Polad Ələmdar vəzifəsi uğruna intihar edən yoldaşının vəsiyyətinə qeydsiz qala bilmir… O artıq adamları ilə birlikdə Şimali İraqdadır, lazım olsa ölmək üçün… Şimali İraqda onları fərqli bir vəziyyət gözləyir. Onlar türk əsgərlərinə utancı yaşadan adamın arxasınca idilər, amma gördükləri inanılası kimi deyildi. İraqda insanların dəyərləri, şəxsiyyətləri, keçmişləri heçə sayılırdı. Qurulmaq istənən yeni nizam insanlara qəbul edilə bilməz bir dəyişməni sırıyırdı… Bu qəbul edilə bilməz insanlıq cinayətlərinin görünən üzü torba hadisəsinin də baş aktyoru Sem Uilyam Marşal adındakı amerikan xüsusi qüvvə komandiridir. Sem U. Marşal planını reallaşdırmaq üçün bölgədəki hər kəsin birləşdiyi ərəb toyuna hücum edir.
Qurdlar Vadisi İraq
Mənbə Filmin hekayəsi gerçək bir hadisə olan "Torba hadisəsi"nə işarə ilə başlayır… 4 iyul 2003 tarixində Şimali İraqda yerləşmiş on bir xüsusi təyinatlı türk əsgərinin qeyri-rəsmi, yarı-gizli qərargahına müttəfiq Amerikan birlikləri gəlir. Türk qrupu bunu müttəfiqlərinin adi ziyarətlərindən biri zənn edir… Lakin bu səfər vəziyyət fərqlidir. Dəyişən şəraitdə Amerika bölgədə "son sözü" söyləyən tək güc olmaq hədəfindədir. Onlara görə regionda artıq türklərə yer yoxdur… O gün on bir əsgər başlarına torba keçirilərək camaatın gözlərinin qarşısında əsgərlik qürurları heçə sayılaraq ölkədən xarici edilirlər… Filmdə hər şey bura qədər gerçəkləri anladır… Gerçəklər üstünə qurulan hekayədə Süleyman Aslan o on bir əsgərdən biridir. Vaxtilə alçaldılaraq təslim olmağı qüruruna yedirə bilməyən baş leytenant Süleyman geridə bir məktub qoyub intihar edir… Məktub Polad Aləmdara yazılmışdır… Polad Ələmdar çox xüsusi olaraq yetişdirilmiş türk kəşfiyyatçısıdır. Dövlət adına çalışan gizli bir xidmətin ölkə daxili və xarici bir çox əməliyyatına qatılmışdır… Həyatda həmişə vəzifələri üçün yaşayan Polad Ələmdar vəzifəsi uğruna intihar edən yoldaşının vəsiyyətinə qeydsiz qala bilmir… O artıq adamları ilə birlikdə Şimali İraqdadır, lazım olsa ölmək üçün… Şimali İraqda onları fərqli bir vəziyyət gözləyir. Onlar türk əsgərlərinə utancı yaşadan adamın arxasınca idilər, amma gördükləri inanılası kimi deyildi. İraqda insanların dəyərləri, şəxsiyyətləri, keçmişləri heçə sayılırdı. Qurulmaq istənən yeni nizam insanlara qəbul edilə bilməz bir dəyişməni sırıyırdı… Bu qəbul edilə bilməz insanlıq cinayətlərinin görünən üzü torba hadisəsinin də baş aktyoru Sem Uilyam Marşal adındakı amerikan xüsusi qüvvə komandiridir. Sem U. Marşal planını reallaşdırmaq üçün bölgədəki hər kəsin birləşdiyi ərəb toyuna hücum edir.
Qərmətilərin İraqa yürüşü
Qərmətilərin İraqa yürüşü — Bəhreyn qərmətilərinin Abbasilər xilafətinin paytaxt bölgəsi İraqa 927-ci ilin payızında başlayan və 928-ci ilin yayına qədər davam edən genişmiqyaslı basqını. Bu yürüş əvvəlki illərdə həcc karvanlarına edilən bir sıra dağıdıcı basqınlar, eləcə də Bəsrə və Kufənin yağmalanmasından sonra yaranan gərginliyin kulminasiya nöqtəsi idi. Bu basqınlar qərmətilərə müqavimət göstərməkdə aciz qalan Abbasi hökumətindəki ümumi siyasi nasazlıq fonunda baş vermiş, Bağdadda siyasi gərginliyi artırmış və vəzir ibn Fəratın edamına səbəb olmuşdur. 927-ci ilin oktyabr və ya noyabr ayında qərmətilərin rəhbəri Əbu Tahir Cənnəbi İraqa yürüş etmək üçün tərkibi 2,300 nəfərdən çox olmayan bir qüvvəyə rəhbərlik etmişdir. Qərmətilər dekabrda Kufəni tutmuş və Azərbaycanın əsir götürülən yarımmuxtar əmiri Yusif ibn Əbu Sac xeyli böyük ordusunu məğlub etmişdilər. Qərmətilər daha sonra şimaldan Fərat çayı boyunca Bağdada doğru hərəkət etməyə başlamış, nəticədə paytaxtda burada geniş çaxnaşma baş tutmuşdur. Təhlükəyə qarşı çıxmaq üçün 40 mindən çox qoşun toplanmış, lakin Abbasi sərkərdələri Munis Müzəffər və Əbülheycə Həmdani döyüşdən yayınmış, əvəzində Bağdad yaxınlığındakı körpüləri və kanalları dağıdaraq qərmatilərin irəliləməsinə mane olmuşdular. Baş verən daşqın nəticəsində qərmatilər 7 yanvar 928-ci il tarixində Bağdad yaxınlıqlarında irəliləməyə son qoymuş, daha sonra Fəratın digər tayına çəkilərək Şimali Mesopotamiyaya doğru hərəkət etmiş, burada bölgəni yağmalamış və sakinləri əsir götürmüşdülər. Müqavimətlə qarşılaşmayan qərmətilər 928-ci ilin yayında Bəhreynə qayıtmışlar. Yürüş Kufədə qərməti simpatizanları olan Bəqliyyə üsyanına səbəb olmuşdur, lakin bu üsyan Abbasi qüvvələri tərəfindən yatırılmışdır.
Qətərin İraq səfirliyi
Qətərin İraq səfirliyi — Qətərin İraqndakı diplomatik nümayəndəliyidir. Paytaxtda - Bağdad şəhərində yerləşir. Qətərin İraqdakı fövqəladə və səlahiyyətli səfiri 2015-ci ildən Zayed əl-Hayaridir Qətərin İraqdakı səfirliyi Səddam Hüseynin Küveytə hərbi müdaxiləsinə cavab olaraq 1990-cı ildə bağlanmışdır. Yalnız bundan 25 il sonra 2015-ci ildə fəaliyyəti yenidən bərpa olunmuş və bu müddət ərzində ilk dəfə olaraq Qətər əmiri şeyx Təmim bin Həməd Əl-Saninin fərmanı ilə Zayed əl-Hayarini ölkənin İraqdakı səfiri təyin olunmuşdur.
II Feysəl (İraq kralı)
II Feysəl (ərəb. الملك فيصل الثاني‎ əl-Məlik Feysəl əs-Sani; tam adı: Feysəl bin Qazi bin Feysəl bin Hüseyn bin Əli; 2 may 1935[…], Bağdad – 14 iyul 1958[…]) — İraq krallığının sonuncu kralı. == Həyatı == II Feysəl uzun adı ilə Feysəl bin Qazi bin Feysəl bin Hüseyn bin Əli 2 may 1935-ci ildə Bağdadda, İraq krallığında anadan olub. Atası I Qazi 2-ci arvadının oğlunun adını Mustafa qoymaq istəsə də, sonra fikrini dəyişib öz atasının, Feysəlın adını qoydu. Sünni kral ailəsində doğulan Feysəl atası ilə çox vaxt keçirməyi sevərdi. Hər zaman texnikaya həvəsi olan oğul böyüyüb mühəndis olmaq istəsə də, sonralar atasının vəfat etməsi(4 may 1939) ilə 4 yaşında kral (regent) olur. Daha sonra suriya qadınla evlənib. Daha sonra Pakistanlı, əfqan və ərəb hətta fars əsilli qadınlarla evlənib:Pakistanlı əfqan və ərəb qadınlarından 4 uşağı olub: 2 -si qız, 2-si oğlan. Fars əsilli arvadı sonralar vəfat edib. II Feysəl 14 iyul 1958-ci ildə Bağdadda, İraq Respublikasında vəfat edib.
Qurdlar Vadisi: İraq
Mənbə Filmin hekayəsi gerçək bir hadisə olan "Torba hadisəsi"nə işarə ilə başlayır… 4 iyul 2003 tarixində Şimali İraqda yerləşmiş on bir xüsusi təyinatlı türk əsgərinin qeyri-rəsmi, yarı-gizli qərargahına müttəfiq Amerikan birlikləri gəlir. Türk qrupu bunu müttəfiqlərinin adi ziyarətlərindən biri zənn edir… Lakin bu səfər vəziyyət fərqlidir. Dəyişən şəraitdə Amerika bölgədə "son sözü" söyləyən tək güc olmaq hədəfindədir. Onlara görə regionda artıq türklərə yer yoxdur… O gün on bir əsgər başlarına torba keçirilərək camaatın gözlərinin qarşısında əsgərlik qürurları heçə sayılaraq ölkədən xarici edilirlər… Filmdə hər şey bura qədər gerçəkləri anladır… Gerçəklər üstünə qurulan hekayədə Süleyman Aslan o on bir əsgərdən biridir. Vaxtilə alçaldılaraq təslim olmağı qüruruna yedirə bilməyən baş leytenant Süleyman geridə bir məktub qoyub intihar edir… Məktub Polad Aləmdara yazılmışdır… Polad Ələmdar çox xüsusi olaraq yetişdirilmiş türk kəşfiyyatçısıdır. Dövlət adına çalışan gizli bir xidmətin ölkə daxili və xarici bir çox əməliyyatına qatılmışdır… Həyatda həmişə vəzifələri üçün yaşayan Polad Ələmdar vəzifəsi uğruna intihar edən yoldaşının vəsiyyətinə qeydsiz qala bilmir… O artıq adamları ilə birlikdə Şimali İraqdadır, lazım olsa ölmək üçün… Şimali İraqda onları fərqli bir vəziyyət gözləyir. Onlar türk əsgərlərinə utancı yaşadan adamın arxasınca idilər, amma gördükləri inanılası kimi deyildi. İraqda insanların dəyərləri, şəxsiyyətləri, keçmişləri heçə sayılırdı. Qurulmaq istənən yeni nizam insanlara qəbul edilə bilməz bir dəyişməni sırıyırdı… Bu qəbul edilə bilməz insanlıq cinayətlərinin görünən üzü torba hadisəsinin də baş aktyoru Sem Uilyam Marşal adındakı amerikan xüsusi qüvvə komandiridir. Sem U. Marşal planını reallaşdırmaq üçün bölgədəki hər kəsin birləşdiyi ərəb toyuna hücum edir.
İran–İraq müharibəsi
İran-İraq müharibəsi (İranda "Müqəddəs müdafiə" (دفاع مقدس, Defae-moqaddas), İraqda isə "Səddam Qədisiyəsi" (قادسيّة صدّام, Qədisiyyat Səddam) adı ilə tanınır) — İran və İraq arasında strateji cəhətdən vacib olan Fars körfəzi və Şəttül-Ərəb çayı üzərində üstünlüyü ələ keçirmək uğrunda 1980–1988-ci illəri əhatə edən müharibə. Müharibə hər iki tərəf üçün uğursuz olmuş, çoxlu sayda insan və maddi itkilərlə nəticələnmişdir. Müharibə 22 sentyabr 1980-ci ildə İraq ordusunun İranın Xuzistan əyalətinə hücum etməsi ilə başlamışdır. Müharibənin ilk dövründə iraqlıların qazandığı uğurların qarşısı tezliklə İran ordusu tərəfindən alınmış və 1982-ci ilin iyun ayınadək İran öz işğal olunmuş torpaqlarını İraqdan geri ala bilmişdir. Bundan sonrakı 6 ildə İran daha çox hücum əməliyyatları həyata keçirməyə başlamışdır. Müharibə 20 avqust 1988-ci ildə bağlanmış atəşkəslə başa çatmış və hər iki dövlət öz sərhədlərini müharibədən əvvəlki vəziyyətə qaytarmışdır. İki dövlət arasındakı vəziyyət 1959-cu ildə İraqda baş verən üsyandan və İraqın SENTO təşkilatından çıxmasından sonra daha da gərginləşir. 1975-ci il martın 6-da OPEK-in Əlcəzairdə keçirilən konfransında İran şahı Məhəmməd Rza Pəhləvi və İraqın baş naziri Səddam Hüseyn arasında Şəttül-Ərəb (Ərvəndrud) çayının yatağı boyunca İran-İraq sərhədinin müəyyənləşdirilməsi barədə müqavilə imzalandı. Dəclə və Fərat çaylarının qovuşmasından yaranan Şəttül-Ərəb çayı böyük neft yataqları ilə zəngindir. İraq bu çayın iri liman şəhərləri Xürrəmşəhr və Abadanın yerləşdiyi şərq sahillərinə iddia edirdi.
İraq-türkman folkloru
İraq-Türkman folkloru — İraqda toplu halında yaşayan türkmanların şifahi xalq ədəbiyyatı. İraq türkmanları tarixin müxtəlif dövrlərində Azərbaycan ərazisindən köçərək qədim Messopatamiya, indiki İraq ərazisinin şimalında məskunlaşan türkmənşəlli xalqdır. İraq-türkman folkloru tarixin müxtəlif dövrlərində Azərbaycan ərazisindən köçərək İraqın şimalında, əsasən, Kərkük, Ərbil, Daquq, Tuzxurmatu vilayətində toplu halda yaşayan, azərbaycanca danışan xalqın şifahi xalq ədəbiyyatıdır., , , . Müxtəlif mənbələrdə Azərbaycanda və İraqda yaşayan türkmənşəlli xalq türkman kimi qeyd olunur, , , , , . İraq-türkman şifahi xalq yaradıcılığını hərtərəfli olaraq sistemli şəkildə ilk dəfə Əməkdar elm xadimi Qəzənfər Paşayev tədqiqata cəlb etmişdir İraq-türkman folklor nümunələri mənzum və mənsur olaraq iki qrupa bölünür. Türkman xalq ədəbiyyatının mənzum örnəkləri musiqi havalarının dilidir. Mənsur örnəklərə isə nağıllar, atalar sözü və məsəllər, tapmacalar, dastanlar aid edilir. İraq-türkman folklorunun janrları şərti olaraq 3 qrupa - Mərasim folkloru, Lirik janrlar, Epik janrlar bölünür Xalqın düşüncə və həyat tərzini əhatə edən mərasim folkloru ilkin janrlar, xalq mərasim və nəğmələri olaraq iki hissəyə bölünür. İraq-türkman folklorunda ilkin janr örnəkləri müxtəlif illərdə çap olunmuşdur , , , . Aşağıdakı janrlar aiddir.
İraq müharibəsi (2003–2011)
İraq müharibəsi — ABŞ və onun müttəfiqlərinin İraqa Səddam Hüseyn rejmini devirmək məqsədilə müdaxiləsi. 1980–1988-ci illər İranla müharibədən sonra iqtisadi cəhətdən zəifləməsinə baxmayaraq, İraq 1990-cı ilin 2 avqustunda qonşu Küveytə qarşı hərbi təcavüzə başlayır. İraq hökuməti sübut etməyə çalışmışdır ki, Osmanlı imperiyası dövründə Küveyt Bəsrə vilayətinin bir hissəsi kimi İraqın tərkibində olmuş sonralar isə zorla ingilis müstəmləkəçiləri tərəfindən Bəsrə vilayətindən qoparılmışdır. BMT-nin Təhlükəsizlik Şurası İraqa zəbt etdiyi ərazidən öz qoşunlarını geri çəkmək üçün 1991-ci ilin 15 yanvarına qədər vaxt vermişdir. Bir gün sonra, daha doğrusu, yanvarın 16-dan 17-nə keçən gecə şərti adı " "Səhrada tufan" " əməliyyatı ilə tərkibi əsasən ABŞ, Böyük Britaniya, Fransa və bəzi ərəb ölkələrinin qoşunlarından ibarət çoxmillətli hərbi qoşun kontingenti Küveytin ərazisinə daxil olub İraqla müharibəyə başlayır və qısa müddət ərzində Küveyt ərazisi İraq qoşunlarından təmizlənir. Bununla "ürəyi soyumayan" BMT-nin Təhlükəsizlik Şurası İraqa qarşı daha sərt tədbirlərə əl atır və müxtəlif sanksiyalar tətbiq etməyə başlayır. Başqa sözlə desək İraqdan hər cür xammal və hazır məhsulun çıxarılmasına ilk növbədə neftin və təbii qazın ixracına, eləcə də ərzaq və dərman məmulatları istisna olmaqla İraqa xammalın, hazır məhsulların, xüsusilə hərb sənayesinə kömək edəcək məmulatların idxalına qadağa qoyulur. 1998-ci ilin dekabrında ABŞ və Böyük Britaniya hərbi hava və hərbi dəniz qüvvəlləri İraqı, ilk növbədə Bağdadı raket atəşinə tutur. ABŞ rəhbərliyindəki müttəfiq qüvvələr 1993, 1996, 1998 və 2001 illərdə İraqa qarşı hava hücumları, sonra tətbiq olunan BMT embarqosu 1996-cı ildə başlayan qida qarşılığı Neft proqramı ilə yumşaldıldı. ABŞ-nin İraqa mümkün ola biləçək hərbi müdaxiləsi haqqında ilkin ehtimallar Kütləvi informasiya vasitələrində 2001-ci il 11 sentyabr hadisələrindən sonra peyda olmağa başladı.
ABŞ-nin İraq və Suriyada aviazərbələri (fevral, 2024)
2024-cü ildə ABŞ-nin İraq və Suriyada aviazərbələri — 2 fevral 2024-cü ildən başlayaraq Birləşmiş Ştatlar Hərbi Hava Qüvvələri tərəfindən həyata keçirilən, İraq və Suriyada yerləşən İranın İnqilab Keşikçiləri və İranın dəstəklədiyi milis qruplarını hədəf alan bir sıra aviazərbələr. Hücum "İraqda İslam Müqaviməti" tərəfindən bir həftə əvvəl İordaniyadakı ABŞ əsgərlərini hədəf alan və üç ABŞ hərbçisinin ölümünə səbəb olan PUA hücumuna cavab olaraq həyata keçirilmişdir. == Zəmin == 7 oktyabr 2023-cü ildə HƏMAS–İsrail müharibəsinin başlamasından bəri İran tərəfindən dəstəklənən milis qrupları İraq, İordaniya və Suriyada yerləşən ABŞ bazalarına 170-dən çox hücum həyata keçirmişdir. Bu hücumlar onlarla hərbçinin yaralanması ilə nəticələnmişdir. 28 yanvar 2024-cü ildə "İraqda İslam Müqaviməti" tərəfindən həyata keçirilən "Shahed 136" PUA-sı ilə həyata keçirilən hücumda İordaniyada yerləşən ABŞ bazası olan 22-ci Qüllədə 3 ABŞ əsgəri həlak olmuş və 47 nəfər yaralanmışdır.
ABŞ və müttəfiqlərinin İraqa müdaxiləsi (2003)
ABŞ və onun müttəfiqləri tərəfindən İraqa müdaxilə, rəsmi olaraq "İraqın azadlığı" əməliyyatı” — ABŞ və müttəfiqlərinin Səddam Hüseyn rejimini devirmək üçün 2003-cü ildə İraqa qarşı həyata keçirdikləri hərbi əməliyyat. İraq ordusuna qarşı "şok və titrəyiş" doktrinasına əsaslanan hərbi əməliyyatlar martın 20-də başladı və aprelin 9-da Amerika qoşunlarının İraqın paytaxtı Bağdadı tutması ilə başa çatdı. Mayın 1-də ABŞ prezidenti Corc Buş (kiçik) aktiv hərbi əməliyyatların başa çatdığını elan etdi. Hərbi əməliyyatların başlanmasının rəsmi səbəbi kimi Birləşmiş Ştatlar rejimin beynəlxalq terrorizmlə, xüsusən də "Əl-Qaidə" hərəkatı ilə əlaqəsi, eləcə də kütləvi qırğın silahlarının axtarışı və məhv edilməsi olduğunu bildirmişdi. 2004-cü ilin oktyabrında aparılan yoxlamalar İraqda kütləvi qırğın silahlarının mövcudluğunu aşkar etməmişdir. Səddam Hüseyn ABŞ-yə qarşı terror hücumları planlaşdırmışdı. Belə ki, 1991-ci ildən əvvəl istehsal edilmiş kimyəvi silah mərmiləri və onların istehsalı üçün zavodlar müharibədən sonra tapılmışdı, hansı ki Səddam Hüseyn onları 1991-ci ildən sonra ləğv etməli idi. İşğalın məqsədlərindən birinin İraq neftinə nəzarəti ələ keçirmək olduğu da irəli sürülür . Əməliyyat BMT tərəfindən bəyənilməyib və beynəlxalq ictimaiyyətin narazılığına səbəb olub . == Zəmin == İşğal ərəfəsində ABŞ-nin rəsmi mövqeyi belə idi ki, İraq kütləvi qırğın silahları hazırlayır (xüsusən, İraqın alüminium borular alması uranın zənginləşdirilməsi və atom silahı üçün sentrifuqların hazırlanmasına sübut kimi təqdim olunurdu) və İraqı güc yolu ilə tərksilah etmək lazımdır.
İran-İraq müharibəsində ermənilərin iştirakı
İran–İraq müharibəsində ermənilərin iştirakı (fars. ارمنی‌ها در جنگ ایران و عراق‎; erm. Հայերը Իրանա-իրաքյան պատերազմում) — 1980–1988-ci illərdə baş vermiş İran-İraq müharibəsi dövründə əsasən İran tərəfdən iştirak etmiş ermənilərin sözügedən müharibədəki fəaliyyətini əks etdirməkdədir. İran erməniləri İranda yaşayan ikinci ən böyük qeyri-müsəlman icmadır. Ölkədə yaşayan 400 minlik bəhai icmasından sonra sayları təxminən 70–100 min arasında dəyişən iran erməniləri əsasən ölkənin mərkəzi ostanlarında və xüsusi ilə Tehran şəhərində yaşamaqdadırlar. 1980-ci ildə Səddam Hüseyn rəhbərliyindəki İraqın İranda baş vermiş İran İslam İnqilabından sonra İrana hücum etməsi və səkkiz davam edən müharibə İranda 188 min əsgər və mülkü şəxsin ölümü ilə nəticələnmişdir. Həlak olan şəxslər arasında ölkənin əksəriyyətini təşkil edən müsəlmanlardan əlavə qeyri-müsəlman icmaların nümayəndələri də vardı. 1980-ci ilin sentyabr ayında İraqın İrana hücumu ilə başlayan və səkkiz il davam edən İran-İraq müharibəsi ölkədə yüz minlərlə insanın cəbhələrə səfərbər edilməsi və bir o qədərdə şəxsin könüllü olaraq döyüşlərə qatılması ilə nəticələnmişdir. İranda sonuncu şah Məhəmməd Rza Pəhləvinin hakimiyyətinə qarşı başladılan İran İslam İnqilabı zamanı ölkənin erməni, zərdüşt və assuriyalı icmaları əvvəlcə tərəfsiz mövqe tutmağa çalışsalar da, zamanla üstünlüyün inqilabçıların əlinə keçdiyini görüb onlara yaxın maraqlardan çıxış etməyə başlamışdılar. 1981-ci ildə İsfahan şəhərində yerləşən erməni məhəlləsi Yeni Culfadakı kilsənin baş rahibi, eyni zamanda iran ermənilərinin mənəvi dini rəhbəri hesab olunan Koriyon Papyan öz çıxışlarında İranın müdafiəsi məqsədilə düşmənə qarşı mübarizə aparmağın əhəmiyyətindən danışmağa başlamış və zamanla İranı sözügedən müharibədə dəstəkləyən əsas qeyri-müsəlman dini icma rəhbərlərindən birinə çevrilmişdir.
İraq-Şam İslam Dövləti
İŞİD və ya tam adı ilə İraq Şam İslam Dövləti, həmçinin 2014-cü ildən etibarən İslam Dövləti (İD), — Əsasən İraq və Suriya ərazisində fəaliyyət göstərən silahlı terrorçu qruplaşma, 3 yanvar 2014-cü il tarixində dövlət kimi müstəqilliyini, 29 iyun 2014-cü il tarixində isə yeni xilafət yarandığını elan etmişdir. 2019-cu ildə isə süqutu elan edilmişdir. İŞİD indiyə qədər heç bir dövlət tərəfindən dövlət kimi tanınmamışdır. Aşağıdakı ölkələr və beynəlxalq təşkilatlar İraq Şam İslam Dövləti terror qruplaşması hesab edir İran ABŞ Rusiya Türkiyə Livan Səudiyyə Ərəbistanı İndoneziya İtaliya Almaniya Polşa Danimarka Yunanıstan Estoniya Bolqarıstan Fransa Birləşmiş Krallıq Niderland Xorvatiya Çexiya Sloveniya Albaniya Kanada Avstraliya BƏƏ Bəhreyn Qətər Filippin Malayziya Bosniya və Herseqovina İordaniya Gürcüstan Azərbaycan İraq müharibəsinin başlamasından qısa bir müddət sonra "Camaat əl-Tövhid vəl-Cihad" adı ilə qurulan qruplaşma 2004-cü ilin oktyabrında Əl-Qaidəyə bağlılığını elan edərək "Tanzim Kaidat el-Cihad fi Bilad el-Rafidayn" (daha çox "İraq Əl-Qaidəsi" adı ilə tanınır) adını götürdü. 2006-cı ilin yanvar ayında "Ceyş ət-Taifa Əl-Mənsur", "Ceyş Əhli-Sünnə vəl-Camaa", "Ceyş əl-fatihin", "Cund əs-Səhabə" kimi kiçik qruplarla birləşən qruplaşma "Mücahidun Şura Konseyi" adını aldı. İraq müharibəsinin qızğın dövründə Anbar, Ninəvə, Diyalə, Babil, Kərkük və Səlahəddin bölgələrində aktivlik göstərən qruplaşma üzvləri 2006-cı ilin 15 oktyabr tarixində paytaxtı Baquba şəhəri olan "İraq İslam Dövləti" adlı dövlət elan etdi. Bu tarixdən etibarən "Mücahidun Şura Konseyi" adı altında toplaşan qruplaşmaların keçirdiyi əməliyyatlar "İraq İslam Dövləti" adıyla keçirilməyə başladı. 2006-cı ildə ABŞ kəşfiyyatının hazırladığı hesabatda təşkilatın üzvlərinin sayının 1000-dən yuxarı olduğu bildirilirdi. 2011-ci ildən etibarən ABŞ ordusunun İraqdan çıxmasından sonra təşkilat üzvlərinin sayının 2 dəfədən çox artdığı haqqında məlumatlar var idi. 15 oktyabr 2014-cü ildə terror təşkilatı İŞİD Bağdad yaxınlığındakı Kubaisanı ələ keçirmiş, əl-Anbar və Fəllucanı mühasirəyə almışdır.
İraqda beynəlxalq koalisiya qüvvələri
İraqda beynəlxalq koalisiyası (orijinalda: ing. "Coalition of the willing") — Amerika Birləşmiş Ştatların təşəbbüsü ilə yaradılmış və ABŞ-ın 2003-cü ildə İraqa müdaxiləsini (İraq müharibəsi) həm siyasi, həm də silahlı qüvvələr ilə dəstəkləyən dövlətlərin alyansı. Koalisiyanın adı C. Buşun İraqın da daxil olduğu "şər oxu" ifadəsinin əksidir. Koalisiyaya daxil olan dövlətlərin dəqiq sayı məlum deyil — bəziləri bunu ictimailəşdirmək istəmir, bəziləri bunu inkar edir. 2004-cü il prezident seçkiləri ərəfəsində teledebat zamanı Buşun rəqibi Con Kerri deyib ki, Buş administrasiyası İraq müharibəsindən əvvəl yalnız iki ölkənin — Böyük Britaniya və Avstraliyanın dəstəyini ala bilərək geniş beynəlxalq koalisiya yarada bilmir. Buna cavab olaraq Buş "Siz Polşanı unutmusunuz" ifadəsini səsləndirdi, bu da Kerrinin arqumentini təkzib etmək əvəzinə, əslində təsdiqlədi. ABŞ-ın məlumatına, koalisiyanın yaradılması zamanı onun tərkibinə 49 dövlət daxil idi: Avstraliya, Azərbaycan, Albaniya, Anqola, Əfqanıstan, Bolqarıstan, Birləşmiş Krallıq, Macarıstan , Honduras, Gürcüstan, Danimarka, Dominikan Respublikası, İslandiya, İspaniya, İtaliya, Qazaxıstan, Kolumbiya, Kosta Rika, Cənubi Koreya, Küveyt, Latviya, Lithull adaları, Mikroneziya, Monqolustan, Hollandiya, Nikaraqua, Palau, Panama, Polşa, Portuqaliya, Ruanda, Rumıniya, El Salvador, Şimali Makedoniya, Sinqapur, Slovakiya, Solomon adaları, ABŞ, Tonqa, Türkiyə, Uqanda, Uqanda, Ukrayna, Filippin Respublikası, Estoniya, Efiopiya, Yaponiya .

Digər lüğətlərdə