fiqhi hökmlər verən ilahiyyatçıdır. Müftilər şəriətin müxtəlif məsələlərinin həlli yollarını bilməli və istənilən problem haqqında fətva verə bilmə qa
hicrətin səkkizinci ilindən başlayaraq müsəlmanların Məkkəni fəth etmələrinə qədər, bütpərəstlərin ağır təqiblərindən qurtulmaq üçün Həbəşistana, sonr
peyğəmbərdən və onun əhli-beytindən rəvayət olunmuş hədisləri mənimsəyən və onların metodologiyasını quran İslam alimləridirlər
Məhəmməd peyğəmbərin sağlığında yaşamış, ancaq onu görməmiş müsəlmanlardır. Mühədrəmlər səhabə hesab olunmurlar
bax: XARİ-CİLƏR.
dəyişdirilmiş, orijinalı olmayan deməkdir. İnsanlar tərəfindən təhrif edilmiş müqəddəs kitablar belə adlanır
müsəlman cəmiyyətində İslamın əxlaq qaydalarına müsəlmanların riayət edib-etməmələrinə nəzarət edən şəxslər olmuşdurlar
müsəlmanlar tərəfindən qeyd edilən beş gecədir. Müsəlmanlar tərəfindən aşağıdakı bu gecələr qeyd edirlir: 1
dərin dini bilikləri olmayan müsəlmandır. İslam ilahiyyatına görə yüksək dini biliklər almadan, elmlərlə məşğul olmadan heç bir şəxs dini hökmlər çıxa
Mədinədə Məhəmməd peyğəmbərə və onun apardığı siyasətə qarşı gizli müxalifət yaratmış qrupun nümayəndələri idilər
üzdə özlərini müsəlman kimi göstərən, əslində isə dinsiz və ya ikiüzlü olan insanlardır. Münafiqlərin bir neçə xüsusiyyətləri Quran ayələrində açıqlan
Quranın ayələri, Məhəmməd peyğəmbərin hədisləri, müctəhidlərin icması tərəfindən yasaqlanmış şeylər və əməllərdir
bax: NAKİR VƏ MÜNKƏR.
inancı insan əməllərindən ayıran dini təlimin ardıcıllarıdırlar. Mürciilərə görə insanın gördüyü əməllər və qazandığı günahlar, onun inancı ilə bağlı
sufilikdə şeyxin rəhbərliyi ilə mənəvi yolçuluğa çıxan insandır. Bəzi sufi alimlərinə görə mənəviyyat yolçuluğunda mürid öz iradəsini itirir
bax: ŞEYX.
İslamı tərk edib, başqa din və ya inancları qəbul edənlərdir. Bunu edən insanın müsəlman olarkən etdiyi bütün yaxşı əməllərin savabı silinir
(3/625-ci ildə həlak olmuşdur) – Məhəmməd peyğəmbərin ən tanınmış səhabələrindən biri idi. Onun Mədinədə İslamın yayılmasında böyük rolu olmuşdur
yolçu, yolda olan adamdır. Üç gün sürəsində piyada addımlarla öz yaşayış yerindən aralanan adam müsafir adlanır
(13/634-cü ildə həlak olmuşdur) – Ərəbistanın yalançı peyğəmbərlərindən biri olmudur. Yəmmamədə yaşayan Hənifə qəbiləsindən idi
Misirdə müsəlman islahatçısı Həsən Bənna tərəfindən yaradılmış ictimai-siyasi hərəkatdır. Həsən Bənna Universiteti bitirdikdən sonra Misirin İsmailiyy
(204/821 – 261/875) – görkəmli İslam hədis alimi və fəqihi olmuşdur. O, Nişapurda doğulmuş və orada da vəfat etmişdir
lüğətdə “sevilən şey” mənasını verən bu söz Məhəmməd peyğəmbərin hərdənbir etmiş olduğu əməlləri ifadə edir
ismaili təriqətlərindən birinin ardıcıllarıdırlar. Fatimi xəlifəsi Müstənsirin oğlü Müstəlini imam saymış ismaili təriqətidir
müsəlmanlardan sığınacaq istəyən insanlardır. Cinayət törətməyən, zülmdən qaçan müsəlmanlara sığınacağın verilməsi və onların qorunması savab əməllərd
bax: MÜCƏSSİMİLƏR.
bax: BÜTPƏRƏSTƏR.
müəyyən bir müddətdə tərəflərin razılığı ilə bağlanılmış evlilik anlaşması və ya müvəqqəti kəbindir. Tərəflər arasında qeyd edilən müddət bitdikdə kəb
təfsirçilər üçün mənaları aydın olmayan və suallar doğuran batini mənalı Quran ayələridir. Mütəşabih ayələr haqqında Quranda (3: 7) məlumat verilir
bir-biri ilə tanış olmayan çox saylı ravilərin eşitdikləri, gördükləri və ötürdükləri xəbərləridir. Onlar İslam ilahiyyatında ən etibarlı hədislər hes
(117/736-cı ildə vəfat etmişdir) – tabiundan olan ən tanınmış hədis ravilərindən biri olmuşdur. Onun soyu Nişapurdan, Deyləm və ya Kabildən olmuşdur
vacib olmayan, ancaq qılındığı təqdirdə savab qazandıran namazlardır. Müsəlmanlar inanırlar ki, vacib namazlardan öncə və ya sonra nafilə namazlar qıl
vacib olmayan, ancaq icra edildikdə savab qazandıran ibadətlərdir. Bu ibadətlər zamanı möminlər Allah rizasını qazandıqlarına inanırlar
müəyyən səbəblərdən həccə gedə bilməyən mal varlığı yerində olan müsəlmanın yerinə Məkkəyə göndərilən şəxsdir
qəbirdə həyatda etdiyi əməllərə görə insanı ilk sorğuya çəkən mələklərdir. Rəvayətlərə görə qəbirdə ilk axirət sınaqları başlayır
müəyyən olunmuş qaydalarla icra edilən günlük ibadətdir. İslam dininin şərtlərindən biridir. Namazların qılınmasının haqqında Quranda bir neçə ayə var
ilin aylarının yerlərini dəyişməkdir. Bütpərəst ərəblərin adətinə görə “haram” aylarda savaşların aparılması qadağan edilmişdir
aydın olan, təfsir edilməyə və heç bir şərhə ehtiyacı olmayan Quran ayələridir. İlahiyyatçılar İslamda bu kimi ayələrin hökmlərini qanun sayır və onla
İranda XIII/XIV əsrdə yaranmış sufi təriqətlərindən birinin adıdır. Öncə sünni, sonra isə şiə yönlü olmuş təriqətdir
Nəcaşi bütpərəstlərin ağır təqibləri ilə üzləşən müsəlmanlara öz ölkəsində sığınacaq vermişdir. O, müsəlmanlarla görüşüb, Məhəmmədin peyğəmbərliyi və
yaşadıqları cəmiyyətə yeni şəriət gətirməyən, ancaq özlərindən əvvəlki rəsulların gətirdiyi dini təbliğ edən peyğəmbərlər olmuşdurlar
insan və ya heyvan ifrazatıdır. Nəcasətə nəyin aid olması məsələsində məzhəblərin fərqli görüşləri vardır
Məhəmməd peyğəmbərin dövründə yaşamış Həbəşistan kralı idi. Rəvayətlərə görə o, öncə xristian olmuş, sonra isə İslam mənbələrinə görə İslamı qəbul etm
xarici təriqətinin ifrat qollarından birinin davamçıları olmuşdurlar. Təriqətin yaranması Nəcd ibn Üveymir adlı bir adamla bağlıdır
bax: KÜBRAVİLƏR
Ərəbistan yarımadasının cənubunda yerləşən şəhərdir. Məhəmməd peyğəmbərin zamanında oranın əhalisi xristian olmuşdur
İsrafilin sur borusuna üfürməsidir. Müqəddəs kitablara görə İsrafil sur’a iki dəfə üfürəcəkdir. Birinci üfürməsində dünyada bütün müsəlmanlar məhv ola
insanın mahiyyəti, onun “Mən”idir. Bu sözlə insanların ruhundan gələn istək və niyyətləri ifadə edilir
Məhəmməd peyğəmbərin varislərinin işləri ilə məşğul olan müsəlmanlar idilər. Məhəmməd peyğəmbərin soyu onun qızı Fatimə və Əli ibn Əbu Talibin evliliy
sufilikdə təriqət şeyxinin təkkədəki yardımçısı, onun işlərini aparan insandır. Ən bacarıqlı, mənəvi inkişaf etmiş müridlər nəkib ola bilərlər