İzahlı tərcüməşunaslıq terminləri lügəti

  • Açıq auditoriya

    tərcümə zamanı ünsiyyətdə daha tez-tez rast gəlinən final adresat. O əks əlavə (tərcüməçi öz hərəkətlərinə və fəaliyyətinə olan reaksiyanı görür v

    Tam oxu »
  • Affirmativ metamətn

    pozitiv, protomətnə söykənən qeyripolemik metamətn (xülasə, təhkiyə). Affirmativ metamətn mətnlərarası əlaqələrin bütün üsullarını (imitativ, sele

    Tam oxu »
  • Axtarış mexanizmi və tərcümə həllinin seçilməsi

    nəzarət edilən məqsəd, məzmun, sintaktik və leksik səviyyələrdə istifadə olunur. Bütün mexanizm, adətən, məzmun və leksik-sintaktik səviyyə kombinas

    Tam oxu »
  • Alıcı (alan)

    1. Məlumatın ünvanlanmış kommunikativ aktın iştirakçısı; tərcümə prosesində ilkin mətnin alıcısı ilə tərcümə mətninin alıcısı fərqləndirilir

    Tam oxu »
  • Alıcı reaksiyası

    deyimin denotat, konnotativ və praqmatik mənasının alıcı tərəfindən qavranılması.

    Tam oxu »
  • Alqoritmin tərtibi

    işin aşağıdakı mərhələlərini nəzərdə tutur: 1) prinsipial blok-sxemin işlənib hazırlanması; 2) alqoritmin müfəssəl strukturunu əks etdirən mərhələ-mə

    Tam oxu »
  • Ana dili

    insan tərəfindən erkən uşaqlıq dövründə ətrafdakıları, böyükləri təqlid etmək yolu ilə mənimsənilən dil

    Tam oxu »
  • Anlayış

    1. Əşya və hadisələrin sinfi haqqında məntiqi tərəfdən formalaşdırılmış ümumi fikir. 2. Hər hansı şey haqqında təsəv9 vür, məlumat

    Tam oxu »
  • Annotasiyanın strukturu

    aşağıdakı bəndlərdən ibarətdir: 1) predmet rubrikası; 2) mövzu; 3) mənbənin əsas verilmişləri; 4) materialın sıxlaşmış xarakteristikası; 5) ilkin mənb

    Tam oxu »
  • Anoforik əvəzliklər

    mətndə semantik münasibətlərin valentliyi kimi də şərh oluna bilər. Əvəzlik mətndə təkrarı qabardan və fərqləndirən elementlərdən biridir

    Tam oxu »
  • Antonimlər lüğəti

    əks sözlərin antonimik sırasını izahla və onların işlənmə nümunələrini göstərən lüğət.

    Tam oxu »
  • Ara alqoritmik dil

    universal xarakter daşıyan və hər hansı məsələnin təsvirində iştirak edən ikinci nəsil alqoritmik dil; o alqoritmlərin yazısını asanlaşdırır, həll met

    Tam oxu »
  • Ara dil

    1. İkipilləli sinxron tərcümə zamanı bütün tərcüməçilərin həyata keçirdiyi tərcümə və onlara məlum olan dildir ki, adətən, pilot-kabinədən digər

    Tam oxu »
  • Aradan qaldıran əlaqə

    protomətnə kontroverz münasibət özünü onda göstərir ki, mətnin seqmentləri atılır, yaxud bütöv kimi aradan götürülür

    Tam oxu »
  • Aralıq (ortadakı) adresat

    informasiyanı verən və qəbul edən şəxs, daha doğrusu, tərcüməçi, yaxud adresat-əvəzedici.

    Tam oxu »
  • Ardıcıl tərcümə

    1. Dinlənildikdən və bütün məlumat sona çatdıqdan sonra onun bir dildən digər dilə şifahi tərcümə olunması, həmsöhbətin, natiqin, radioməlumatın və

    Tam oxu »
  • Ardıcıl tərcümədə yazı sistemi

    bax: ardıcıl tərcümədə yazı.

    Tam oxu »
  • Ardıcıllıq

    bir-birinin ardınca gələn iki, yaxud bir neçə nitq seqmenti, yaxud nitq vahidi.

    Tam oxu »
  • Arximətn

    əsil, ilkin mətn haqqında mücərrəd təsəvvür, mətnlərarası əlaqələrdəki ilkin (janrın ilk nümunəsi)

    Tam oxu »
  • Arxisema və onun tərcüməsi

    ilkin mənanın poetik mətnin variant vahidləri ilə gercəkləşən planları (Y.M.Lotman); semiofik vahidi

    Tam oxu »
  • Atalar sözü

    1. Obrazlı xarakterli və nəsihətli məna bildirən tamamlanmış deyim. Mətnə daxil edilib tərcümə üçün nəzərdə tutul11 muş atalar sözü tərcümə vahid

    Tam oxu »
  • Ayrıca söz

    kontekst xaricində konkret, müəyyən mənası olmayan və buna görə də tərcüməyə yatmayan nitq-dil vahidi

    Tam oxu »
  • Baş məcmu strukturu

    o nomenklatur model (tədqiqat) korpusunun yaxşı aparılmış inventarizasiyanın, sistemləşdirmənin və təsnifatının ortaya çıxarılmasıdır ki, onun nəticəs

    Tam oxu »
  • Başqa istiqamətə keçirilmə vərdişi

    1. Mətn vahidinin yeni koda (dilə) keçirilməsi üçün avtomatlaşdırılmış əməliyyat axtarışı və onun gerçəkləşdirilməsini həyata keçirmə bacarığı

    Tam oxu »
  • Başlıqaltı

    bax: başlıq.

    Tam oxu »
  • Beynəlxalq dil

    1. Süni köməkçi dildir ki, beynəlxalq ünsiyyət vasitəsi kimi təklif olunur; 2. Dünyanın xeyli ölkələrinin xalqları üçün beynəlxalq ünsiyyət vasi

    Tam oxu »
  • Bədii ədəbiyyat tərcüməsi

    bax: bədii tərcümə.

    Tam oxu »
  • Bədii ədəbiyyatın tərcüməsi

    burada tərcümə obrazlı-emosional məqamların verilməsində maksimal dərəcədə adekvat olmalıdır. Məhz belə tərcümədə müəllifin əhval-ruhiyyəsi və hiss

    Tam oxu »
  • Bərabər uzunluqlu avtomatlaşmış maşın lüğəti

    bu, lüğət (leksik) vahidləri, lüğət vahidlərinin uzunluğu üzrə sahmanlanmış, daha doğrusu, hər bir leksik vahiddə sözformalarının sayı nəzərdə tutu

    Tam oxu »
  • Bilavasitə tərcümə

    orijinalla birbaşa tərcümə manipulyasiyası əsasında realizə olunan tərcümə.

    Tam oxu »
  • Bilavasitə təşkil edənlər

    bu, iki elementdir ki, onlardan bilavasitə daha yüksək səviyyəli (daha böyük xətti uzunluğa malik) vahid əmələ gəlmişdir

    Tam oxu »
  • Bildirən

    fərqləndirilən obyektə görə leksik vahid, söz.

    Tam oxu »
  • Bilinqvizm mexanizmi

    formalaşmış vərdişə görə bir dildən digərinə keçmə bacarığıdır ki, onun həyata keçirilməsi həm ilkin, həm də tərcümə dilində nitqi eşidib qəbul etmə

    Tam oxu »
  • Birbaşa məna

    məcazi mənadan fərqli olaraq sözün xüsusi mənada olan mahiyyəti deməkdir.

    Tam oxu »
  • Birbaşa sinxron tərcümə

    xarici (ana) dilində çıxış edən birbaşa sinxron tərcümədə natiqin nitqidir ki, bilavasitə bütün tərcümə kabinələrinə verilir və o andaca müvafiq

    Tam oxu »
  • Birbaşa tərcümə

    orijinaldan birbaşa aparılan tərcümə.

    Tam oxu »
  • Birbaşa transformasiya

    transformasion modeldə nüvə cümlələrinin səthi strukturlara dəyişməsi işarəsi ilə göstərilir. Sözün birbaşa mənası bu elə sözün əşyavi-məntiqi mən

    Tam oxu »
  • Birdilli xüsusi lüğət

    bu, elə xüsusi ensiklopedik lüğətdir ki, onun məqalələrində müxtəlif sözlərin quruluşu təsvir olunur, xüsusi terminlər izah edilir, müxtəlif iste

    Tam oxu »
  • Birdilli lüğət

    1. Sözlərin sırasını müəyyən ardıcıllıqla (adətən, əlifba sırasına görə), eyni dildə sözlərin, anlayışların, yaxud predmetlərin izahını, təriflərin,

    Tam oxu »
  • Birdilli situasiya

    1. Kommunikativ fəaliyyət eyni işarə sisteminin kodu altında gedən (həyata keçirilən) situasiya. 2. İnformasiyanın işlənib hazırlanmasını elə şəraitdə

    Tam oxu »
  • Birdillik

    bir dil ilə məhdudlaşma.

    Tam oxu »
  • Birtərəfli tərcümə

    bir istiqamətdə A1 dilindən A2 dilinə çevrilən tərcümə.

    Tam oxu »
  • Buraxılma və əlavə

    qrammatik və eləcə də leksik transformasiyalar əlavə sözlərin, yaxud hər hansı elementlərin buraxılmasını tələb edir

    Tam oxu »
  • Cins

    1. Növləri birləşdirən qrup. 2. Müəyyən hal şəkilçisini xarakterizə edən leksik-qrammatik ad kateqoriyası, uzlaşma xüsu- siyyətləri və onların kişi,

    Tam oxu »
  • Cümlə səviyyəsində tərcümə

    adətən spesifik rəngə məxsus olan və tərcümə zamanı yox olan frazeoloji vahidlərin (atalar sözü, zərb-məsəllər, idiomatik ifadələr, xalq nitqi və s

    Tam oxu »
  • Cümləbəcümlə tərcümə

    bir cümlənin digərinin ardınca ardıcıl tərcümə prosesi.

    Tam oxu »
  • Cümlənin səthi quruluşu

    1. Bu, cümlənin ünsiyyət prosesində nitqdə əldə etdiyi konkret formasıdır. 2. Bu, cümlənin leksiksintaktik təşkilidir ki, burada cümlə üzvləri he

    Tam oxu »
  • Cümlənin sintaktik strukturu

    Cümlənin sintaktik quruluşu.

    Tam oxu »
  • Cümləüstü bütövlük

    ən aşağısı iki yanaşı cümlədir ki, burada bu cümlələr eyni üsullu ifadə, eyni tipli və eyni istiqamətli olmaqla, onlara struktur məna korrelyasiya

    Tam oxu »
  • Çağırış siqnalı

    bədahətən (özündən asılı olmayan) formalaşdırma elementi; radiostansiyanın şərti işarəsidir ki, buna görə radioəlaqə yaratdıqda və danışıq aparanda o

    Tam oxu »