İzahlı tərcüməşunaslıq terminləri lügəti

  • İctimai

    bax: realilərin verilməsinin (tərcüməsinin) əsas üsulları.

    Tam oxu »
  • İdiomların tərcüməsi

    idiomların tərcüməsində aşağıdakı hallarla rastlaşırıq: 1) idiomun idiomla tərcümə olunması. Belə tərcümə o təqdirdə mümkündür ki, nə zaman tərc

    Tam oxu »
  • İdiostil (idivüslub)

    mətnin konkret müəllifinə xas olan diskursiv təcrübələri (praktikaları) əhatə edir. İdiostil (üslub) struktur poetikanın, bədii ədəbiyyatın dilinin

    Tam oxu »
  • İfadə

    səslər və söz birləşmələri dil vahidinin xarici (zahiri), (maddi) tərəfi. Bax: həm də ifadə planı.

    Tam oxu »
  • İfadə planı

    1. İşarələrin müəyyən ardıcıllığı. 2. Deyimi, onun mənalarını və onda olan dil vasitələrini müəyyən üslub tərəfindən nəzərdən keçirilməsi, daha doğ

    Tam oxu »
  • İxtisar olunmuş hərfi yazı

    aşağıdakı şəkildə formalaşan yazı sistemi qaydalarından biri: beş və daha çox hərfdən ibarət Azərbaycan türkcəsində sözlərin yazılışı, saitlərin sözu

    Tam oxu »
  • İxtisarlar lüğəti

    mürəkkəb ixtisarlaşmış (eyni zamanda, inisial tipli abreviaturaları) tərkibli adlardan yaranan sözləri özündə əks etdirən lüğət

    Tam oxu »
  • İxtisarların tərcüməsi

    ixtisarların tərcüməsinin əsas üsulu, təbiidir ki, lüğətlərə müraciət etməkdir. Lakin bunu da nəzərə almaq lazımdır ki, xüsusi materiallarda rast

    Tam oxu »
  • İxtisaslaşmamış süni dillər

    təbii dillərə oxşarlığı olan ümumi təyinatlı və beynəlxalq dillərdir ki, onlar insanlar arasında ümumi ünsiyyət prosesi üçün (məsələn, İDO, esper

    Tam oxu »
  • İkidillilik şəraitində informasiyanın yenidən işlənməsi

    1. Bax: Tərcümə. 2.Maşın tərcüməsində insanın daha çox iştirakını tələb edir və buna görə də avtomatlaşdırılmış prosesdir

    Tam oxu »
  • İkinci dəfə tərcümə

    bu, artıq hazır tərcümədir ki, tərcüməçilik kommunikasiyasında aralıq - əlaqələndirici kimi istifadə olunur

    Tam oxu »
  • İkinci dərəcəli metamətn

    törəmə metamətn onun protomətni əsl mətn yox, artıq mövcud olan metamətndir (məsələn, tərcümədən tərcümə)

    Tam oxu »
  • İlkin dil

    ədəbi kommunikat tərcümə olunan dil, orijinalın dilidir. İlkin dildə tərcüməçinin oriyentirləşməsi - hər hansı məna məzmunun, tərcümə dilində leksi

    Tam oxu »
  • İlkin kommunikativ fəaliyyət

    məlumatı göndərənin kommunikativ fəaliyyəti.

    Tam oxu »
  • İlkin kommunikativ situasiya

    onun iştirakçıları, ilkin mətnin göndəricisi, mətni və başqa məlumatı alan tərcüməçi. Tərcüməçi mətnin alıcısı kimi iştirak edir

    Tam oxu »
  • İlkin mətndə tərcüməçinin oriyentir prosesi-sinxron tərcümədə

    bu, heç də natiq nitqinin sadəcə dinlənilməsi yox, həm də tərcümə həllinin seçimi, yaxud axtarışı prosesində məzmuna görə informasiyanın aradan çıxar

    Tam oxu »
  • İlkin mətnin tərcümədə interpretasiyası

    tərcüməçinin gözü ilə digər dilin daşıyıcısını və mədəniyyətini görməsi.

    Tam oxu »
  • İlkin mətnin transformasiyası metodu

    sinxron tərcümənin metodlarından biri olub, formal-işarə səviyyəsində ilkin mətnin hazırlığında leksik, qrammatik transformasiya və nitq kompressiyas

    Tam oxu »
  • İlkin sənədlər

    ilkin informasiyanı özündə saxlayan və onun tərcüməsi üçün nəzərdə tutulmuş bütün nəşr olunası materiallar

    Tam oxu »
  • İllokutiv akt

    lokutiv akta məqsədyönlülüyün verilməsi, kommunikativ məqsədin ifadəsi.

    Tam oxu »
  • İmitativ əlaqə

    metamətndə mətnarası invariantın olduğuna şəhadət verən əlaqə; imitativ əlaqədə metamətn orijinalla müqayisədə öz semantik və üslubi uyğunluğunu - 1

    Tam oxu »
  • İnformasiya bolluğunun maddi-qrafik səviyyəsi

    qavrayışa daha asan olan mətnin aşağı səviyyəsi. O nəinki formal, həm də mətnin məzmunu funksiyasını da yerinə yetirir

    Tam oxu »
  • İnformasiya daşıyıcısı

    hər hansı dil ümumiliyinin nümayəndəsi.

    Tam oxu »
  • İnformasiyanın digər məktəbləri

    bu, mütəxəssisdən zəruri məlumatların alınması imkanı və əldə edilmiş təcrübədən istifadədir. İnsanın öz təcrübəsi isə nəinki onun praktik işi nəti

    Tam oxu »
  • İnformasiyanın xüsusi mənbələri

    elmi, texniki, xüsusi ədəbiyyat, xüsusi lüğətlər, xüsusi ensiklopediyalar, soraq kitabları informasiya mənbələri sayılır

    Tam oxu »
  • İnformasiyanın işçi mənbələri

    bu, elə tərcüməçinin informasiya mənbələridir; bax: tərcüməçinin informasiyasının ümumi mənbələri, tərcüməçinin informasiyasının xüsusi mənbələri

    Tam oxu »
  • İnsan yaddaşında semantik sahənin yaranması

    müvafiq sahədə sərbəst ünsiyyətin mühüm şərtidir.

    Tam oxu »
  • İntensional metamətn

    müəllif subyektinin (orijinala söykənən qeyri-intensional metamətndən fərqli olaraq) orijinala münasibətini ifadə edən metamətn

    Tam oxu »
  • İstehsalat dialekti

    peşəkar dialekt növü olmaqla, istehsalatın bu sahəsində məşğul olan adamları birləşdirir.

    Tam oxu »
  • İşarə olunan

    dil vahidinin daxili (semantik), yaxud məzmun tərəfinin real dünyanın fikir predmetində, şüurda, predmetlərdə keyfiyyət və proseslərin inikası, əks

    Tam oxu »
  • İşarənin dərki mənası

    bax: işarənin referensial mənası.

    Tam oxu »
  • İşarənin praqmatik mənası

    konkret işarədən istifadə edən işarə və insan arasında münasibət.

    Tam oxu »
  • İşarənin-predmet məntiqi mənası

    işarənin referensial mənası.

    Tam oxu »
  • İşarənin referensial mənası

    konkret işarə ilə bildirilən Əşya ilə predmet arasında münasibət, əlaqə.

    Tam oxu »
  • İşçi dillər

    bu, danışıqlarda, konfranslarda, konqreslərdə, simpoziumlarda və s. rəsmi ünsiyyət dilləridir.

    Tam oxu »
  • İzafi informasiya

    uyğunsuzluqlar informasiyası nəzəriyyəsində tərcümə mətninin müqayisəli öyrənilməsində bölünən və tərcümə mətinində olan və ilkin mətndə olmayan m

    Tam oxu »
  • İzahedici tərcümə

    1. Adətən adların transkripsiyası ilə müşayiət olunan tərcümə (elmi jurnalların və s.). 2. Sözün özünün yerinə onun izahını verən tərcümə

    Tam oxu »
  • İzahedici tərcümə

    tərcümə olunan söz, yaxud söz birləşməsinin mənasının sərbəst şəkildə verilməsi (tərcüməsi). Müqayisə et: anlayışın məntiqi inkişafı

    Tam oxu »
  • Janr norması

    Janrın norması, yaxud konvensiyasında fərqlər bir dil, bir mədəniyyət çərçivəsindən kənara çıxdıqda daha aydın görünür

    Tam oxu »
  • Janr yerdəyişməsi

    mətnin bir xüsusi ədəbi janr kimi konstitutiv əlamətlərinin dəyişməsi zamanı gedən tematik yerdəyişmə nəticəsi

    Tam oxu »
  • Kalambur

    danışıqda müəyyən məqsədlə eyni sözün müxtəlif mənalarının qarşılaşmasından və ya səs tərkibinə görə yaxın sözlərin sıralanmasından ibarət söz oyun

    Tam oxu »
  • Kalka

    başqa dilə məxsus söz və ya ifadələrin sırf hərfi tərcüməsindən yaranan tərcümə.

    Tam oxu »
  • Kalkalaşdırma

    kalkalaşdırma zamanı əcnəbi dilə məxsus söz və ifadənin mənası və strukturu əxz edilir. Bu da başqa dillərin və ya dilin leksik-semantik, leksik-seman

    Tam oxu »
  • Kalkalaşmayan situasiya (vəziyyət)

    Morfoloji, sintaktik və semantik səviyyələrdə qarşılışdırılan bir, yaxud bir neçə elementlər seqmenti kimi xarakterizə olunan tərcümə situasiyası

    Tam oxu »
  • Keçirmə

    1. Bu tərcümənin elə bir mərhələsidir ki, orada tərcüməçi ilkin məlumatda olanın nüvəsinə yaxın uyğunluq tapa bilir

    Tam oxu »
  • Keyfiyyətsiz tərcümə

    bu, o zaman baş verir ki, tərcüməçi öz peşəkar fəaliyyətinə lazımınca yanaşmır, hazırlaşmır, yaxud heç də zəruri fərdi - bədii qabiliyyətini öz fəali

    Tam oxu »
  • Kiçik sistemaltları (dilin yarımsistemləri)

    bütöv, sonuncu və bəzi hallarda formal məhdudlaşdırılmış sistemaltılar. Nisbətən aydın parametrlərlə ifadə olunan kiçik funksional sistemaltılar (yar

    Tam oxu »
  • Kino/video materiallarının tərcüməsi

    işin məqsəd və xarakterindən (auditoriya üçün, dublyaj, səsləndirmə və s. üçün tərcümə) asılı olmaqla, o özündə sinxron, ardıcıl və yazılı tərcu

    Tam oxu »
  • Klişe

    kitab nəşrindən götürülmüş ifadələrin pejorativ mənada işlədilməsi. Bunları bəzən streotip ifadələr də adlandırırlar

    Tam oxu »
  • Koqnitiv dilçilik

    informasiyanın transformasiyasında və kodlaşdırılmasında rol oynayan işarələr sistemi kimi dil bu istiqamətin mərkəzində durur

    Tam oxu »