İzahlı tərcüməşunaslıq terminləri lügəti

  • Metalinqvistik funksiya

    1. Kommunikativ aktda istifadə olunan «koda», daha doğrusu, dilə özünü istiqamətləndirmiş funksiya; bu,dil məlumat predmetinə çevrildikdə başlıca fu

    Tam oxu »
  • Metalinqvistska

    dilin məzmun tərəfini ünsiyyətdə olan kollektivin təfəkkür və ictimai həyatla əlaqədə olan xüsusiyyətlərini öyrənən dilçilik sahəsidir

    Tam oxu »
  • Metamətn

    protomətn modeli, əlaqə məhsulu, mətnarası invariantın iki mətn arasında mövcudluq üsulu.

    Tam oxu »
  • Metamətn subyekti

    mətn yaradıcılığı prosesində müəllif strategiyasının ortaya çıxmasına müvafiq olan kommunikativ subyekt və onun aktlararası əlaqələrdə iştirakı

    Tam oxu »
  • Metamətnlərin tipologiyası

    müəllif və oxucu subyektlərinin yaradıcılığında iştirak dərəcəsinə uyğun olaraq müəllif metamətni, kvazimetamətni və oxucu metamətnləri fərqləndiril

    Tam oxu »
  • Metaşeir

    şeir haqqında şeir - ikinci, törəmə poetik mətn. O, ədəbi aktivliyi modelləşdirir (C.S. Xolmsa məxsus termin)

    Tam oxu »
  • Metonimiya

    bir əşyanın adının digər əşyanın (predmetin) yerinə onların arasındakı zahiri və yaxud daxili əlaqəyə görə işlənməsi

    Tam oxu »
  • Metrika ( ölçü)

    1. Şeirşünaslıq nəzəriyyəsi; 2. Şeirşünaslıq sistemi.

    Tam oxu »
  • Məcazi məna

    nitqdə adətən, yaxud təbii referent olmayan predmeti bildirən nitqdə şüurlu istifadə nəticəsində sözün qazandığı məna

    Tam oxu »
  • Məişət-danışıq dili

    bu, elə xalq-danışıq dili deməkdir.

    Tam oxu »
  • Məişət-danışıq koynesi

    üstün dialekt əsasında əmələ gəlmiş ümumi dil, bu, elə xalq-danışıq dili deməkdir.

    Tam oxu »
  • Məkan əlaqəsi

    qarışıq hadisələrlə bütün istiqamətlərdə qarşılıqlı əlaqədə olan uzunluğun məhdudlaşmayan əlaqələri

    Tam oxu »
  • Məkan münasibətləri markerlər

    onların sırasında məkan qoşmaları, «long way off»- «uzaq-uzaq», «ten miles long»- «on mil uzunluğunda», «it’s a day’s trip»- «oraya bir günlük yol v

    Tam oxu »
  • Məktub - nitqin xüsusi janrıdır.

    Çünki ünsiyyətə girənlər arasında kontakt birbaşa yox, bilavasitə, zaman və məkan baxımından distansiyada gedir

    Tam oxu »
  • Məktub (yazı)

    bax: yazışma.

    Tam oxu »
  • Məqsədli dil

    tərcümə dili və onun sistemi; tərcümə olunan dil haqqında məlumat.

    Tam oxu »
  • Məqsədli pedantlıq (hərfgüdmə)

    Bax: pedantlıq məqsədli.

    Tam oxu »
  • Məlumat

    1. İnformasiya daşıyan deyimin kommunikativ tərəfi. 2. Veriliş üçün nəzərdə tutulmuş informasiya. İnformasiya nitq əsərinin məzmunu ilə üst-üstə d

    Tam oxu »
  • Məlumat predmeti

    bax: situasiya.

    Tam oxu »
  • Məlumatın semantik mənası

    yəni onun məna tərəfi.

    Tam oxu »
  • Məna

    1. Semantik məzmundur ki, onun əsasında iki dilin vahidi arasında qanunauyğun müvafiqlik qurulur; tərcümə zamanı invariant məna olur

    Tam oxu »
  • Məna informasiyası

    semantik və situasiya informasiyanın müqayisəsinin nəticəsi olan nitq əsərinin mənası.

    Tam oxu »
  • Məna inkişafı

    1. Tərcümə zamanı lüğət uyğunluğunun məntiqi şəkildə onunla bağlı kontekstuallıqla dəyişilməsi (predmet burada onun əlaməti, proses - predmetlə əlam

    Tam oxu »
  • Məna invariantı

    özünün konkret realizasiyasındakı əsas əlamətləri birləşdirən sema.

    Tam oxu »
  • «Məna-mətn» modeli

    İnsanın nitq fəaliyyətinin modeli, hər hansı mənanı ifadə edən, hər hansı mətnin - onun mənasını özündə saxlayan model

    Tam oxu »
  • Məna təhlili

    ilkin mətnin (orijinalın) qavrayışı zamanı tərcüməçinin mütləq əməliyyatlarından birinə çevrilir; onun burada məqsədi mənanın müəyyənləşməsi və inv

    Tam oxu »
  • Məna təhlili metodu

    onun köməyi ilə tərcümədə məna təhlili həyata keçirilir. Ardıcıl tərcümə zamanı yazıya alınma sistemində - daha böyük informasiya sisteminə malik o

    Tam oxu »
  • Məna yoldaşı

    seçilmə (ayrılma) və yadda saxlamaya əsaslanan nitq əsərindəki məna döyüş nöqtəsi yaddaşı.

    Tam oxu »
  • Mənfi nitq situasiyası

    kommunikasiyaya mane olan və fon informasiyanın mənbəyi olan nitq situasiyasının bir hissəsi.

    Tam oxu »
  • Məntiqi münasibətlər markeri

    məntiqi münasibətlər modifikasiya olunmuş zərflərin köməyi ilə markirə edilir (sentence adverbs), «moreover - bundan başqa», «therefore - bunun üçü

    Tam oxu »
  • Mərhələ blok-sxem

    verilmişlərin həndəsi fiqurlar (yaxud bloklar) şəklində işlənib hazırlandığı hər bir mərhələdəki proses alqoritmin struktur coğrafi təsvirinin izahı

    Tam oxu »
  • Mətn əlaqəliliyi

    deyim müddətində mətnin müxtəlif tərəflərini çevirməklə və bir predmetdən digərinə «ehmalca» keçməklə «mühakimə predmeti» mətni saxlaya bilmə bacar

    Tam oxu »
  • Mətn ontologiyası

    sosial, fəlsəfi, psixoloji və digər gerçəklik elementlərinin mətnə transformasiya prosesləri kimi (yəni gerçəkliyin inikası kimi) qoşulmasıdır

    Tam oxu »
  • Mətn sadəliyi və mürəkkəbliyi

    semantik əlaqələrin və komponentlərin münasibətlərinin sıxlığının kommunikativ məqsədyönlülüyü dərəcəsindən asılıdır

    Tam oxu »
  • Mətn səviyyəsində tərcümə

    ayrı-ayrı sözlər, söz birləşmələri, cümlələr səviyyəsində (bəziləri istisna olunmaqla), uyğunluq tapılmadıqda tərcümə vahidi mətn səviyyəsində seçil

    Tam oxu »
  • Mətn tərcüməsi

    orijinal mətnində bir bütöv kimi tam tərcümənin tərcümə prosesinə çevrilməsi.

    Tam oxu »
  • Mətnaltı

    1. Bu, dilin sisteminə daxil olan və bu predmet, daha doğrusu, gerçəkliyin müəyyən sahəsinin zəruri təsviri üçün leksik kateqoriyaların minimal yığ

    Tam oxu »
  • Mətnarası əlaqəyə qabaqcadan hazırlıq

    mətnarası invariantın mövcudluğu. Əlaqə nəticəsində yeni mətndə invariantın realizasiyasında işarə olan hərəkətlər (yerdəyişmə) yaranır

    Tam oxu »
  • Mətndənkənar ontologiya

    mətndə obyektiv gerçəkliyin, reallığın əksi.

    Tam oxu »
  • Mətnə söykənməklə sinxron tərcümə

    bax: əvvəlcədən tərcümə olunmuş mətnin sinxron oxunuşu.

    Tam oxu »
  • Mətnin başlanğıc və son markerləri

    once upon a time (azərbaycanca müqayisə et: biri vardı-biri yoxdu) və they lived happily ever after (azərbaycanca - onlar, bax, beləcə şad və xoşbəxt

    Tam oxu »
  • Mətnin başlıqlarının tərcüməsi

    yeni kəşflərin patentləri və informasiyanın sistemli kataloqunun tərtib edilməsində istifadə olunan texniki tərcümə növüdür ki, burada kəşfin mahiy

    Tam oxu »
  • Mətnin birgə yazılışı

    kommunikativ fəaliyyətlərin hərəkətə və əməliyyatlara bölünməsində, onların əlaqəsində özünü göstərir

    Tam oxu »
  • Mətnin əlamətləri

    bax: mətnin ümumi əlamətləri.

    Tam oxu »
  • Mətnin əvvəlinin və sonunun markerləşdirilməsi

    once upon a time (müqayisə et: Azərbaycan türkcəsində: biri vardı, biri yoxdu) və they lived happily ever after (müqayisə et: Azəri türkcəsində: o

    Tam oxu »
  • Mətnin makro üslubu

    mətndə cümlədən başlamış yüksək semantik səviyyələr qatı (təbəqəsi); cümləüstü formalardan (hipersintaksis) başlamış bütöv mətnə qədər

    Tam oxu »
  • Mətnin məna qruplaşması

    müxtəlif kommunikativ dəyərli informasiya daşıyan vahidlərin mətndə fərqləndirilməsi.

    Tam oxu »
  • Mətnin məzmunu

    1. Dil vahidlərinin daxili (anlayış, məna) tərəfidir ki, ona görə (daxili tərəfə görə) zahiri (səs, qrafik və s

    Tam oxu »
  • Mətnin mikroüslubu

    mətnin dil səviyyələrinin aşağı üslubi təşkili - fonemdən cümləyə qədər.

    Tam oxu »
  • Mətnin özbaşına formalaşdırılması

    ayrı-ayrı leksik vahidlərin və eləcə də bütöv cümlələrin və anlayışların əvvəlcədən şərtlənmiş rəqəm, hərf, yaxud qarışıq indekslərlə, xüsusi və xi

    Tam oxu »