MİF

[ yun. mythos]
1. Allahlar, əfsanəvi qəhrəmanlar, dünyanın və həyatın əmələ gəlməsi haqqında qədim xalq rəvayətləri; əsatir.
2. məc. Fantastik, əfsanəvi, xəyali, əsli olmayan şey haqqında. Həqiqət deyil, mifdir.

Sinonimlər (yaxın mənalı sözlər)

  • MİF mif bax əfsanə
MİDİYALI
MİFİK
OBASTAN VİKİ
Alajen (mif)
Alajen (tal. Olajen) — Talış mifologiyasında iri döşlü, saçı önə tökülmüş qadın personajı.Alajen cəmiyyət tərəfindən rədd edilən və zərər verə bilən qadındır. Zərdüştlükdən sonra İslamın gəlişi personajın xüsusiyyətlərinə və xarakterinə birbaşa təsir göstərmiş və daha çox "qadın cin" kimi məşhurlaşdırmağa başlamışdır.Ümumilikdə ədəbiyyatda və əfsanələrdə, Alajen xüsusilə yeni doğuş edən qadınlara, doğuşdan sonrakı ilk altı gün ərzində onları təqib edərək, özlərinə və dünyaya gətirdiyi uşaqlara zərər vurmağa çalışan təhlükləli qadın hesab olunur. Məşhur rus etnoqraf Çursin Qriqori Filipoviç öz əsərlərində Alajendən bəhs edib və onun haqqında araşdırmalar edib. == Etimologiya == == Mifoloji təsvir == Talış mifologiyasında Alajen vəhşi, iri bədənlidir. Uzun qara və qırmızı rəngdə saçı var və çox vaxt önə tökülmüş formadadır. İri gözləri və iri döşləri var. İri döşlərini öndən arxaya doğru çiyinlərinə atıb gəzir. Alajen doğuş zamanı bir qadına zərər verə onu qorxuda bilər və ya vura, döyə bilər. Eyni zamanda yeni doğulmuş uşağa zərər verə, onu qaçıra və ya öldürə də bilər.
Mif
Mif (q.yun. μῦθος — dastan, ənənə) — təbiət hadisələrinin, kortəbii qüvvələrin, səma cisimlərinin insanların xəyalında, təsəvvür və düşüncələrində müəyyən bir şəkilə salınması, gah insanlara, gah da tanrılara bənzər təsvir olunmasıdır. Mif şifahi xalq ədəbiyyatının ən qədim janrlarından biri hesab olunur. Bu janrı ibtidai insanların ibtidai təsəvvür və anlayışları yaratmışdır. == Xüsusiyyətləri == Miflər daha çox bəşəriyyətin "uşaqlıq dövründə" yaranmışdır. Mif inkişaf etmiş, mərhələlər keçmiş, ən əski fəlsəfənin predmeti onunla şərtlənmişdir. Bədii yaradıcılıqda mif motivlərindən tez-tez istifadə olunmuşdur. A.F.Losev mifoloji düşüncənin aşağıdakı başlıca xüsusiyyətlərini müəyyənləşdirmişdir: "Mif — ümumi ideya ilə ən adi hissi obrazın birbaşa maddi eyniyyətidir. Mücərrəd təfəkkürün yalnız gerçəkliyi əks etdirən hər cür düzümü — mifologiya üçün bütün hissi keyfiyyətləri ilə, canlı varlıqlar, yaxud cansız əşyalar şəklində, gerçəkliyin özüdür".Demək olar ki, bütün xalqların mifləri tipoloji baxımdan eyni silsilələrin mövcudluğu ilə səciyyələnir: Kosmoqonik (kosmolojo) miflər. Entoqonik miflər.
Mif Mol
Mif Mol - cazmen == Həyatı == 1898-ci ildə Nyu-Yorkda anadan olmuş İrvinq Milfred Mol stilistika baxımından Kid Orinin tam əksi idi. Onlar hər ikisi diksilend formatında ifa etsələr də, Orinin ifa üslubu bir qədər çılğın və kobud təsir bağışlayırdı, Molun üslubu isə səsin daha parlaq olması ilə seçilən, texniki cəhətdən daha mükəmməl ifa idi. Bundan əlavə, Ori qlissando və "diş qıcırtma" priyomlarındgan gen-bol istifadə etdiyi halda Mol bu priyomlardan imtina edirdi. Molun diksilend caz orkestri ilə ilk kontaktı başlananda Edvin Eddi Edvards burada çox populyar bir ifasını yazdırmışdı. Yeni səsin sehrinə düşmüş Mol bu orkestrin Nyu-Yorkdakı çıxışlarını daim izləyirdi. Az sonra o özü də bu orkestrin ifasında eşitdiklərini təqlid etməyə başladı. Nyu-Yorkdakı bir qrup başqa musiqiçi ilə birlikdə Mol müxtəlif adlar altında yüzlərlə melodiyanı "Memfis beş" və "Ladın qara tuzları" adı ilə yazdırmışdır. Sonuncu melodiyanın belə adlanması qaradərili əhali üçün marketinq mülahizələri ilə bağlı idi. Mol bir sıra başqa orkestrlərlə, o cümlədən Çarli Rendallın və Eyb Limanın kollektivləri ilə işləyəndən sonra 1925-ci ildə Red Nikolsun kornetçiləri ilə uzunmüddətli əməkdaşlığa başlayır. Beş il davam etmiş bu əməkdaşlığın bəhrəsi olaraq, "Red Nikols və onun Beş pennisi" və "Mif Mol və onun balaca mollerləri" kimi müxtəlif adlar daşıyan çoxsaylı yeni qruplar yaranmışdı.
Çömçəxatun (mif)
Çömçəxatun (türk. Çümçe gelin) — Azərbaycan və Anadolu türklərində mifoloji qəhrəman. Bu qəhrəmanla bağlı olaraq Azərbaycanda ən çox yağış yağmayanda, bayramqabağı günlərdə, eləcə də digər vaxtlarda əsasən uşaq və gənclər arasında, geniş şəkildə oynanılan qədim mərasim tipli oyun vardır. == Əfsanəsi == Gözəl və mömin bir qız olan Çömçəxatunun hörməti Allah qatında hamıdan üstün idi. Ona qut verilmişdi və Allahdan nə istəsə gerçək olurdu.Quraqlıq ilində bütün heyvanlar kəsilib, insanlar qırılmaq mərhələsinə çatanda bir təpəyə çıxır, üzünü göyə tutub yağış üçün dua edir. Allah onun duasını eşidib yağış yağdırır. Ancaq Çömçəxatun yağışın altından getmir, axırda çox islanır və yamyaşıl bir ağaca çevrilir. Bu hadisədən sonra Çömçəxatun xalq arasında müqəddəs hesab edilir və il quraq keçəndə onun adına mərasimlər təşkil edilir. == Adətlər == Bu oyunda çömçəgəzdirən gənclər arasından seçilir. O, tanınmamaq üçün köhnə paltar geyinir, xurcununa yaşıl ot və güllərlə bəzədilmiş taxta çömçə qoyur və ata minir.
Günəşin övladları (mif)
Günəşin övladları — azərbaycanlıların mifologiyasında təbiət cisimləri ilə bağlı anlayış. Qaynağı Azərbaycan ritual nəğmələridir. == Ritual nəğmələrində təsviri == === Birinci versiya === Kainatın yaradıcısı və idarəçisi olan Günəşin həddin artıq övladları, nəvə və nəticələri var. Qış aylarında o, yaratdığı dünyanı övladlarına tapşıraraq kəhər atın üzərində səyahətə çıxır, kainatı gəzib-dolaşır. Gün Atanın övladlarından Qış, Duman və Bulud (Keçəl qız) onun istəklisi Şüanı (Saçlı qızı) əsir edib, təndirə salırlar.Qış, Duman və Bulud Saçlı qızın törəmələri və Gün Atanın istəkli nəvələri olan insanlardan üz döndərir, onları Soyuğun, Şaxtanın və Qarın ixtiyarına buraxırlar. Qış, Duman və Bulud meşələri, çəmənləri, dağları işğal edir, canlılara əziyyət verirlər. Günəşin dağların ardında yoxa çıxdığını görən insanlar fikirləşirlər ki, o, xəstələndiyinə görə evində yatır, buna görə də ətrafı Qara bürüyüb. İnsanlar Qışın azğınlığını dayandırmaq üçün Yel Babanı Günəşin yanına göndərirlər. Günəş geri qayıtdıqdan sonra Saçlı qızı əsirlikdə olduğu təndirdən xilas edir, naxələf övladlarını cəzalandırır. Qış yer üzündən qovulur, Duman qayalara, Bulud isə dağlara göndərilir.
Mif (film, 2005)
Mif (ing. The Myth, kantonca:神話) – 2005-ci ildə macəra-döyüş janrında çəkilən filmdir. Filmdə Ceki Çan çəkilmişdir. Filmin ssenarisi Tsin sülaləsi üzərində qurulub.. == Məzmun == Arxeoloq Cek bir daşın arxasındadır. İnanca görə, bu daş cazibəni aradan qaldırır. Cekin fərqli bir həyatı da vardır. Yuxularında Çin Xanədanının baş generalı Menq-Yi olaraq Ok-Su adlı şahzadəyə aşiqdir. Arxeoloji araşdırmaları əsnasında bu şahzadənin rəsmi ilə qarşılaşan Cekin yuxuları və gerçək həyatı artıq bir nöqtədə kəsişmişdir. Ceki yuxularındakı şahzadənin özünə göstərdiyi şəlaləni gerçək həyatda tapır.
Sizif haqqında mif
Sizif haqqında mif (fr. Le Mythe de Sisyphe) — fransız yazıçı Alber Kamünün kitab həcmindəki fəlsəfi essesi. Essenin orijinalı 1942-ci ildə, Castin O'Brayen tərəfindən tərcümə edilmiş ingiliscə versiyası isə ilk dəfə 1955-ci ildə çap olunur. Sorn Kyerkeqor, Artur Şopenhauer, Fridrix Nitsşe kimi filosoflardan təsirlənən Kamü özünün absurd fəlsəfəsini irəli sürür. Absurdizm insanın "öz həyatına məna qatmaq" kimi ən təməl ehtiyacına kainatın "yersiz sükut"la qarşılıq verməsidir. Kamü insan həyatının absurdluğunu yunan mifologiyasındakı Sizif obrazının vəziyyətinə bənzədir. Belə ki, tanrılar onu iri bir daş parçasını dağ ilə üzüyuxarı qaldırmaqla cəzalandırırlar və o, daşın sonda yenə də aşağıya yuvarlanacağını bildiyi halda, bu mənasız tapşırığı ömrünün sonuna qədər yerinə yetirməyə məhkumdur. Esse ilə Kamünün Yad romanı (1942), Anlaşılmazlıq (1942) və Kaliqula (1944) tamaşaları, xüsusilə də Üsyan (1951) essesi ilə arasında müəyyən oxşarlıqlar nəzərə çarpır. == Tarixi == Kamü esse üzərində işləməyə 1940-ci ildə Fransanın işğal olunduğu, yəni milyonlarla insanın alman ordusundan qaçdığı dövrdə başlayır. Essedə yazılanların bu hadisə ilə birbaşa demək olar heç bir əlaqəsi olmasa da, gözü qarşısında baş verənlər Kamüyə absurdu anlamağa daha çox kömək edir.
İsa-Musa quşu (mif)
İsa-Musa quşu və ya İsaq-Musaq quşu— meşə bayquşcuğu ilə bağlı azərbaycanlılarda yayılmış mif. Mifin anadil quşları və Yapalaq quşu üçün versiyaları da vardır. == Mifi == İsa və Musa adında iki qardaş çöldə öküzlərini (və ya inəklərini) otararkən yuxuya gedirlər və oyananda heyvanlarını tapa bilmirlər. Əzazil ağalarının (və ya ögey analarının) qorxusundan Allaha yalvarıb quşa çevrilmələrini istəyirlər. Arzuları yerinə yetir və quş şəklinə keçərək öküzləri axtarmağa başlayırlar. O zamandan bəri qardaşlar çöllərdə öküzləri axtarır və bir-birlərinə deyirlər: "– İsa, tapdın? – Musa, yox.– Musa, tapdın? – İsa, yox."Əli Vəliyev bu mifin əsasında yazdığı "İsa-Musa quşu" hekayəsini belə bitirir: Digər bir rəvayətə görə quşlar İsa və Musa peyğəmbəri axtarırlar. Hava qaralandan səhər açılana kimi onlar İsa və Musa deyib çağırırlar. Süleyman Rəhimov "Şamo" romanında qeyd edir ki, xalq arasında quşların bir-birini axtardığı düşünülür.
Milli mif və simvolların markalanması
Milli mif və simvolların markalanması(MMSM) — xalqın mif və simvollarının markalanmasına və marketinqinə yönəlmiş araşdırma sahəsidir. Tədqiqat marketinq, mədəniyyətlərarası ünsiyyət, sosiologiya, ictimaiyyətlə əlaqələr və semiotika nəzəriyyələrini birləşdirir. Bu nəzəriyyəyə görə milli (və ya kollektiv-qrup) daxili mif və simvollar haqqında bilgi millətlər arasında mədəni əlaqələrin inkişafına səbəb ola bilər. Bu sahə 2000-ci ildən tədqiq olunmağa başlanmışdır. 2009-cu ildən isə müstəqil tədqiqat sahəsinə çevrilmişdir. MMSM prinsipləri milli marka ilə əlaqədar olmasına baxmayaraq, ondan fərqlənir. Əsas fərq bundan ibarətdir ki, milli markalaşma ilk növbədə müsbət iqtisadi nəticə əldə etmək üçün millətin qlobal imicini artırır, MMSM isə daxili milli mif və simvolların arxasında dayanan mənaları açıqlamaq və nümayiş etdirməklə məşğuldur. Başqa sözlə, milli marka xarici milli şəxsiyyətin satılması və ya təbliğidir, MMSM isə öz vətəndaşlarının inancını gücləndirmək və ya xalqlar arasında beynəlxalq münasibətləri yaxşılaşdırmaq üçün daxili kimliyi ortaya qoyur. Nəzəriyyəyə görə, hər bir milli mif və simvolun beynəlxalq səviyyədə anlaşılmazlığı artıra biləcək gizli mənaları vardır. MMSM nümunələri arasında dəyişən valyuta simvolları, milli marş və siyasi kampaniya reklamları var.
666 (mifologiya)
Vəhşi heyvanın rəqəmi, həmçinin heyvan rəqəmi, iblis rəqəmi və ya vəhşi heyvana məxsus say (q.yun. Ἀριθμὸς τοῦ θηρίου, Arithmós toû thēríou) — Vəhy Kitabının 13-cü fəsli, 18-ci ayəsində Vəhşi heyvan əlaqələndirilən rəqəm. Əhdi-cədidin əksər əlyazmalarında və Bibliyanın tərcümələrində vəhşi heyvanın rəqəmi altı yüz altmış altı və ya "χξϛ" (yunan rəqəmlərində "χ" 600, "ξ" 60 və "ϛ" 6-nı təmsil edir) təşkil edir. Vəhy Kitabının qorunub saxlanmış ən qədim əlyazması olan 115-ci papirus, eləcə də "Codex Ephraemi Rescriptus" kimi digər qədim mənbələrdə vəhşi heyvanın rəqəmi "χιϛ" və ya "χιϲ", yəni ərəb rəqəmləri ilə 616 (χιϛ) kimi verilmişdir. Yunanca mətnin "Novum Testamentum Graece" kimi tənqidi nəşrləri variant kimi "χιϛ"ni qeyd edir. == İnterpretasiya == Korneli Tasitin qeydləri və sonrakı dövrün xristian ənənəsinə görə, Neron 64-cü ildə şəhərin bir hissəsini məhv edən və Roma əhalisini iqtisadi cəhətdən çökdürən Böyük Roma yanğınına görə xristianları günahlandırmışdır. Entoni A. Barrett yazmışdır ki ki, "böyük arxeoloji səylər son vaxtlar yanğın üçün yeni dəlillər ortaya çıxarıb, lakin onu kimin başlatdığını göstərə bilmir". Tasitin "Annallar"ında qeyd edilmişdir: Tasitin bu qeydləri Neronun Böyük Roma yanğınına görə xristianları günahlandırmasını təsdiqləyən yeganə müstəqil dəlildir və ümumiyyətlə həqiqəti əks etdirdiyinə inanılır. Tasitin müasiri olmuş Svetoni müəllifi olduğu Neronun bioqrafiyasının XVI fəslində yazmışdır ki, "yeni və şeytani xurafata inananların sinfi olan xristianlara cəza verilmişdir". Buna baxmayaraq, o, cəzanın səbəbini göstərməmişdir.
Adrasteya (mifologiya)
Adrasteya (q.yun. Ἀδράστεια, «qabağıalınmaz») — qədim yunan mifologiyasında qisas ilahəsi. Nemesid ilə eyniləşdirilir. Həmçinin, Zevsi yetişdirən nimfanın adıdır. Kirrakda (Fokida) Adrasteyanın heykəli vardı.
Afina (mifologiya)
Afina (yun. Ἀθηνᾶ), Afina Pallada (yun. Παλλὰς Ἀθηνᾶ) - qədim yunan mifologiyasında hərb və zəfər ilahəsi, eləcə də müdriklik, bilik, incəsənət və sənətkarlıq ilahəsi idi. Afina şəhərinin himayədarı hesab edilirdi. Atributları bayquş (Minerva), dəbilqə, nizə və ilan idi. == Yunanıstanın Paytaxtı == Yunanıstanın paytaxtı Afina yunan ilahələrindən biri olan Afinanın şərəfinə adlandırılmışdır. Əfsanəyə görə, bu şəhərə dəniz ilahı Poseydon da öz adını vermək istəyirdi. Belə olduqda ilahların hakimliyi ilə yarış təşkil olundu. Afina və Poseydon şəhərə sahiblik etmək üçün öz qüdrətlərini göstərməli idilər. Əvvəlcə Poseydon gəldi və akropola – şəhərin ən yüksək yerinə öz üç dişli nizəsini sancdı.
Alekto (mifologiya)
Alekto — (q.yun. Ἀληκτώ q.yun. Ἀληκτώ Ἀληκτώ də Ἀλληκτώ — bağışlamaz, amansız, barışmaz, və heç vaxt istirahət etməyən) Yunan mifologiyasında intiqam ilahəsi, Ereblə Nyuktanın üç qızından biridir (Furi ya Erini) (və ya "nigahsız gecənin qızı") və Uranın axtalanmasından fışqıran qan damlalarından dünyaya gəlib . Meger və Tisifon bacılarıdır . Onu Virgildəki Gera da çağırır . == Müasir mədəniyyətə təsiri == 1901-ci ildə kəşf edilən Saturn peykindəki Dion krateri asteroid Alecto (465) Alektonun şərəfinə adlandırılıb. Harry Potter haqqındakı film və kitablar seriyasının qadın personajlarından biri Alekto adını daşıyır..
Alp (Türk mifologiyası)
Alp - türk və altay əfsanələrində və nağıllarında ümumi olaraq cəngavər mənasını verən söz. Alıp və ya Alpagut (Alpavut) da deyilir. == Məna == Döyüşçü, igid adam, cəsur, cəsarətli, qorxmaz mənalarını saxlayar. Orduya lazım olduğunda qatılan yarı milisləri də ifadə edər. Xaqanın yanında olduqları yerə görə fərqli adlarla xatırlanarlar. Dağların çox yüksək yamaçlarıdan yetişən bir bitkiyə "Alp ulduzu" adı verilməsi təsadüf olmayıb, bu adın ucalıq ehtiva edən möhtərəmliyi ilə əlaqəlidir. Alplar, xaqanın yanında olduqları yerə görə fərqli adlarla xatırlanarlar. Coro (Sağ yanında olan) Yoro (Sol yanında olan)Bundan başqa; Alpəren, döyüşçü dərviş deməkdir. Tanrının əmrinə uyaraq onun uğrunda döyüşər. Döyüşlərdə dəqiqliklə uyğun gəldikləri insani qaydaları vardır.
Altındağ (mifologiya)
Altındağ — türk, altay və monqol mifologiyalarında müqəddəs dağ. "Qızıl dağ" mənasını verir. Müxtəlif türk dillərində Altantav, Altantağ, Altuntah, Altantak və Altaytav olaraq da deyilər. Monqol Altanavla və ya Altanula olaraq bilinir. Bozdağ (Boztav, Pustak, Pustag) və Tazdağ (Tastav, Taztağ, Dazdağ) sözləri yenə bu dağı xarakterizə etmək üçün və ya eyni mənalı olaraq istifadə edilər. == Xüsusiyyətləri == Altay dağlarının simvolləşmiş formasıdır. Səmada tapılar. Türk yurdunun və dövlətinin genişliyini nəzər alıcılığını təmsil edir. Burada doqquz Tanrı yaşayır. Zirvesinde isə Altan Xan vardır.
Amur (mifologiya)
Amur — Qədim Roma mifologiyasında məhəbbət tanrısı. == İstinadlar == Mifologiya ilə əlaqədar olan bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.
Andromeda (mifologiya)
Andromeda (qədim yun. Andromede) — qədim yunan mifologiyasında Efiopiya padşahı Kefeyin qızı olmuşdur. Əhalinin tələbi ilə atası onu dəniz əjdahasına qurban vermiş, igid Persey Andromedanı azad edərək onunla evlənmişdi. Andromeda surəti incəsənətdə (Rubensin "Persey və Andromeda" tablosu və s.) öz əksini tapmışdır. == İstinadlar == Mifologiya ilə əlaqədar olan bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.
Apollon (mifologiya)
Apollon (yun. Ἀπόλλων; lat. Apollo mənası işıq; şüa) yunan mifologiyasında ikinci nəsil tanrısı, Zevsin və Letonun oğlu, Artemidanın əkiz tayı — qardaşı. 12 Olimp tanrısından biridir. İşıq, kəhanət, şeir və musiqi tanrısı, oxçuların hamisidir. O həm də həkimliyin tanrısıdır. Həkimliyi insanlara o öyrətmişdir. Yoluxucu xəstəlikləri o göndərir və o sağaldır. Simvolları dəfnə, yay, lira, delfin və qarğadır. Apollon biseksualdır.
Araxna (mifologiya)
Araxna (yun. Αράχνη - hörümçək deməkdir) - yunan mifologiyasında boyaqçı Lidiya şəhərindən olan İdmonun qızı, sənətkarı toxucu. Rəvayətə görə Afinadan toxuma və tikmə öyrənmiş Araxna özünü öyərək bunun heç də belə olmadığını söyləyir və ilahə Afinanı yarışa çağırır. İlahə Afina ona bu ağılsız hərəkətdən çəkinməyi təklif edir. lakin Araxna inadından dönmür. Yarış baş tutur: Afina tikməsində Poseydon üzərindəki qələbəsini, Araxna isə tikməsində Zevsin əməllərinə aid bir səhnəni həkk etdirir. Afina Araxnanın işini qiymətləndirsə də tikmədə təsvir olunmuş səhnənin tanrılara qarşı hörmətsizlik kimi qiymətləndirərək, fıstıq çubuğu ilə onun təpəsinə vurur. Bədbəxt Araxna bu alçatmağa dözməyərək özünü asır. Afina onu ilgəkdən azad edərək deyir: - Yaşa, amma sən ömürüboyu asılaraq toxuyacaqsan, və bu cəzanı bütün nəslin çəkəcək. Afina sehirli ot şirəsini Araxnaya sürtür, dərhal onun bədəni büzülərək hörümçəyə çevrilmiş olur.
Asar (mifologiya)
Asar (bolqarca: Acu, boşnakca: Æsiri, rusca: Асы, azərbaycanca: Asar) — türk, monqol və Tibet mifologiyalarında Tanrıların vətəni. Azar olaraq da deyilir. Tanrıların yaşadığı göy üzü deməkdir. Eyni söz ilah anlamına da gəlir. Azəri adının buradan törədiyini irəli sürən şəxslər də vardır. Tibet və monqol mətnlərində də yer alan, hətta Skandinaviya mifologiyasında belə bənzər sözlə “Aesir” formasında Tanrılar topluluğunu ifadə edən ortaq ünsürdür. Asarı sözü də tibetcədə səmavi Tanrıları ifadə etməkdə istifadə eidlir. Monqolcada asar çadır deməkdir. Türklərdə göyün böyük çadır olaraq qəbul edilməsi fikrinin bir başqa örnəyidir. Çoxtanrılı dinlərin demək olar ki, hamısında Tanrılar topluluğunun insanlardan uzaq bir yerdə (çox zaman göylərdəki dağda) yaşadığı inancı geniş yayılmışdır.
Asena (mifologiya)
Asena və ya Aşina – türk mifologiyasında önəmli rol oynayan əfsanəvi dişi qurdun dünyaya gətirdiyi on qız uşağından biri.Bəzi yerlərdə Asenanın dişi qurdun adı olduğu düşünülməkdədir. Ziya Göyalp 1922-ci ildə Diyarbəkirdə nəşr edilmiş Kiçik Məcmua jurnalında yayımlanan "Türk dövlətinin təkamülü" adlı məqaləsində "bu da çinlilərə görə (Asena=Qurd) mənasındadır" deməkdədir. Göytürk xaqanlığının qədim hökmdarlarının mənsub olduğu Aşina, Zena, Asen və ya Şunnu adı verilən sülalə əfsanəyə görə bu dişi qurddan törəmişdir. Əsli Açina kəlməsindən gəlməkdədir. == Əfsanənin tapıntılara görə ən qədim forması == Antik Çin qaynaqlarında Tüküe xalqının törəyişini anladan Asena əfsanəsinin fərqli formalarına rast gəlinilir. Tapılan ən qədim forması belədir: Bununla yanaşı, əfsanənin başqa formaları vardır. Daha qədim zamanlardan qalan, sonradan genişləndirilmiş, daha əhatəli ya da daha qəsa olan formaları da vardır.
Asteriya (mifologiya)
Asteriya (yun. Ἀστερία – ulduzlu) yunan mifologiyasında titan ulduz ilahəsi, titan Koy və Febanın qızı, Persin arvadı və Heketanın anası. Bir dəfə tanrı Zevs Asteriyaya vurularaq onun könlünü qartal cildində almağa calışmışdır, canını qurtarmaq üçün Asteriya cəld bildirçin cildinə girərək özünü dənizə atır. Onun adına Asteriya (sonralar şəhər Delos adlandırılmışdır) şəhəri adlandırılmışdır. Higinə görə guya ondan imtina etdiyi üçün Zevs onu bildirçinə çevirərək dənizə atmışdır. Nəticədə bildirçin adası – Ortigiya meydana gəlmişdir. Digər bir rəvazətə görə Zevs ona yiyələnmiş və Asteriya ondan Heketanı dönyaya gətirmiş, sonra Zevs onu Persə ərə vermişdir. Bir rəvayətdə isə onun Poseydon tərəfindən təqib edildiyi göstərilir. Başqa bir rəvazətə görə Asteriyanı göydən düşmüş bir ulduza bənzədirlər. == İstinadlar == == Mənbə == Греческая Мифология, Катерина Серви, EKDOTİKE ATHENON, Афины 2007 ISBN 960-213-378-3, ISBN 978-960-213-378-1 Софиа Сули, Греческая Мифология, Издателство Михалис Тубис А.О., 1995 ISBN 960-540-118-5 Panaghiotis Christou, Katharini Papastamatis, Griechische Mythologie, 2008 ISBN 978-88-476-2283-8 Paul Mazon, introduction à la Théogonie d’Hésiode, Les Belles Lettres, coll.
Astrey (mifologiya)
Astrey (yun. Ἀστραῖος; lat. Astraeus) yunan mifologiyasında bir personaj, Hesiod "Teoqoniyasına" və Psevdo-Apollodora görə ikinci nəsil titan, Krios və Evribiyanın oğlu. Higin onu Geya və Tartarın oğlu – nəhəng hesab edir. Titan ilahə Eosun əri, dörd külək tanrısının: Evr (cənub-şərq küləyi), Zefir (qərb küləyi), Not (cənub küləyi), Boreyin (şimal küləyi) atası. == İstinadlar == == Mənbə == Hans von Geisau: Astraios. In: Pauly-Wissowa#Der Kleine Pauly (KlP)|Der Kleine Pauly. Lexikon der Antike in fünf Bänden. Band 1, München 1964, Sp. 660.
At (Türk mifologiyası)
At; türk, monqol və altay xalq mədəniyyətində, xalq inancında və mifologiyalarında müqəddəs heyvandır. Yunt (Yont, Yond) və ya Yabu (Yabı, Yabak, Yafak) ya da Yılkı (Yılxı, Cılkı) olaraq deyildiyi Türk dilləri də vardır. Monqollar Adu (Aduğ, Adagu) və ya Mor (Morın) deyərlər. Dırnaqlı, dörd ayaqlı, məməli yük heyvanıdır. == Türk mədəniyyətində at == Türklərdə çox böyük əhəmiyyəti vardır. Sahiblərilə birlikdə silkələnib daz (keçəl) bir ata çevrilən atlar vardır. Beləcə bir anda gücləri artır. Danışa bilən, uca bilən atlar vardır nağıllarda. Koroğlunun Qıratı vardır və sudan çıxıb gəlmişdir. Qırx gün günəş görməyən bir ahırda islah edilmişdir.
Atlama (mifologiya)
Atlama — Mifoloji bir termin olaraq fövqəladə səfər deməkdir. Ümumi olaraq sıçrayaraq bir maneəni aşma, ayaqların yerdən kəsilməsiylə birlikdə başqa bir yerə olma deməkdir. Lakin xüsusilə Türk nağıllarında və mifologiyasında iştirak edən söylencelerde başqa aləmlərə keçmək, ölçü dəyişdirmək mənasında istifadə edilər. Yeraltına atlama yolu ilə gedilər. Atlamada bu dünya ilə digər dünya arasındakı sərhədlər ortadan qalxar. Atlama üç yolla həyata keçirilir. Quş və ya başqa bir heyvan cildinə girərək. Bu şəkildə bir çox mənfi xarici faktorun varlığı zərər verə bilməz. İnsanların və ya kötücül varlıqların diqqətini çəkmədən sürətli bir şəkildə o biri aləmə gedilər. Fövqəladə bir heyvana minib səfər edərək.
Atlant (mifologiya)
Atlant ya Atlas (yun. Άτλας) qədim yunan mifologiyasında titan tanrı İapetin oğlu, Prometey, Epimetey və Menetiyın qardaşı. Titanomaxiya zamanı qardaşı Menetiy kimi rəqib tərəfdə iştirak etdiyi üçün Zevs tərəfindən əbədi olaraq kürəklərində yeri və göyü saxlamağa məhkum olunmuşdur. Onun yeddi gözəl qızı – Pleyadlar atalarının çəkmiş olduğu zülümə dözməyərək ulduzlara çevrilmişlər.
Avart (mifologiya)
Avart (q.yun. ᾌβαρτος, Ábartos) — qədim yunan mifologiyasında personaj. Avart sonrakı dövrlərə aid ənənəyə görə, Attikanın sonuncu çarı olan əfsanəvi Kodrun nəslindən idi. Onu Kodrun nəslindən olan Deoit və Perikl ilə birlikdə fokeyalılar göndərmişdir, çünki ioniyalılar Fokeya şəhərini yalnız Kodrun nəslinin nümayəndələrinin idarə etdiyi halda öz ittifaqlarına qəbul etmək niyyətində idilər. Bu mifik versiya İoniyanın qərbi Anadolunun məskunlaşmasında Afinanın dominant rolu vurğulamaq üçün nəzərdə tutulmuşdu.
Avrora (mifologiya)
Avrora (lat. Aurora) — Roma mifologiyasına görə dan şəfəqi ilahəsi. Yunan mifologiyasında Avrora Eos adlanır. Qütb parıltıları öz elmi adını məhz ilahə Avroranın adından götürmüşdür. Mifologiya ilə əlaqədar olan bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.
Ay mifləri
Ay mifləri - ay və ay fazaları haqqında miflər. Astral miflərlə, ilk növbədə günəş mifləri ilə əlaqələndirilir: ay və günəş mifoloji şüura xas olan ikili oppozisiya sistemi (yuxarı-aşağı, kişi-qadın, diri-ölü) sistemi çərçivəsində bir-birinə qarşıdır . Beləliklə, qədim Çin təbiət fəlsəfəsində in passiv, qaranlıq, qadın prinsipi Ay ilə, aktiv, parlaq, kişi yan isə Günəşlə əlaqələndirilir. Adətən ay mənfi başlanğıcla əlaqələndirilir, lakin istisnalar var: məsələn, Dahome mifologiyasında ikili demiurq Mavu-Lizanın ay hipostazı (Mavu) gecəni, biliyi, sevinci və günəşi (Lisa) himayə edir. günü, gücü, işi himayə edir. Ayla əlaqəli ən çox yayılmış mifoloji motivlər arasında ayın özünün görünüşünü, ay dövrlərinin mənşəyini, ay ləkələrini və s. d. Hind-Avropa, Sibir, Hind mifoloji sistemlərində Ay və Günəşin “səmavi evlilik” süjeti görkəmli yer tutur . Bu halda ay həm qadın, həm də kişi xarakteri kimi çıxış edə bilər (sonuncu variant Sibir xalqları arasında və görünür, arxaik tayfaların əksəriyyəti arasında üstünlük təşkil edir ). Bu mif eyni zamanda Ay fazalarının mənşəyini izah edən etioloji bir mif kimi çıxış edir: Baltik mifologiyasında Perkunas Günəşə xəyanət etdiyi üçün Ayı qılıncla kəsir.
Aya (Türk mifologiyası)
Aya - türk və altay mifologiyasında yaxşı ruh. Ayalar formasında çoxluq olaraq istifadə edilir. Xeyirxah ruhların və mələklərin ümumi adıdır. Əksəriyyətlə səmada yaşayarlar. 17 fərqli yaxşı ruh kateqoriyasının hamısını izah edər. Əleyhdarı Aza 'dir. Yer üzündəki bütün yaradıcılığın, bərəkətin, sevginin qaynağıdırlar. Ayaçı (Ayatçı) təbiri yaradıcı insanlar üçün istifadə edilir. Ayığı şəklində də ifadə edilir. Bu təbir Yakut mifologiyasında Abası'nın əleyhdarı olaraq iştirak edər.
Aynu mifologiyası
Aynu mifologiyası – aynuların mifoloji təsəvvürlərinin toplusudur. Aynuların mifoloji təsəvvürlərinin və mifoloji folklorunun xarakteri və inkişaf səviyyəsi dağınıq məskunlaşma xüsusiyyəti, təsərrüfat növü (yığımcılıq, balıqçılıq, ovçuluq) kimi amillərlə müəyyənləşdirilir. Bu cür yaşam təbii mühitdə və insan populyasiyasında (demoqrafik partlayışa inkişafın qarşısını almaq) balansı saxlamaq üçün zəruri idi. Aynuların mifologiyası Şimal-Qərb Asiya xalqlarının, xüsusi ilə də yapon mifologiyası ilə təmas edərək inkişaf etmiş, lakin bununla birgə sonuncudan mühüm fərqlilikləri qorumağı bacarmışdır. Aynuların mifologiyasının araşdırılması mənbəsi qismində miflərin şifahi olaraq nəsildən-nəsilə ötürlməsinin 19-cü əsrin sonları – 20-ci əsrin əvvələri avropalı missionerlərin qələmə aldığı və müasir yapon tarixçilərinin araşdırdığı sənədlər çıxış edir. Aynu mifləri ilə bağlı elmi tənqidi nəşrlər mövcud deyil. Aynu mifologiyası animistik təsəvvürlərlə doludur – ona əsasən, insan, heyvan, balıq, quş kimi, bitkilər və hətta dünyada olan hər bir əşya və hadisələr də ruha malikdir. Hər şeyin ruha malik olması aynuların dini və mifoloji təsəvvürlərinin politeistik olmasında əks olunur. Aynuların mifoloji toplusunda kosmoloji, kosmoqonik, toponimik, totemistik miflər və bəd ruhlar (şeytanlar) çoxluq təşkil edir. == Aynu ilahlarının ierarxiyası == Aynu miflərində ilahlar “örtən kimsə (nəsə)” anlamını verən “kamuy” (aynu カムイ, yap.
Aza (Türk mifologiyası)
Aza – türk, altay, yakut, çuvaş və monqol mifologiyasında pis ruh. Asa şəklində də deyilər. Moğollar Ada deyərlər. Azalar formasında çoxluq olaraq istifadə edilir. == Xüsusiyyətləri == Yeraltındakı qaranlıqda öz evlərində yaşayırlar. Ümumi olaraq kötücül ruhların və pis varlıqların hamısına verilən bir addır. Oyrotlarda 13 fərqli kötücül ruh kateqoriyasının hamısını izah edər. Əleyhdarı Aya'dır. Bəzi qaynaqlarda üç növü sayılır. Azabuk: pis ruhlar.
Azərbaycan mifologiyası
Azərbaycan mifologiyası (az.-əbcəd آذربایجان میفولوژیسی‎) — azərbaycanlıların mifoloji düşüncələr sistemi, türk xalqlarının mifologiyasının tərkib hissəsi. == Tarixi == === Formalaşması və xarakteristikası === XIII əsr monqol işğalı və ondan sonrakı dövrlərdə Elxanilərin həm İran Azərbaycanı, həm müasir Azərbaycanın üzərində hakimiyyət qurması burada yayılmış şamançılıq adətlərinin güclənməsinə gətirib çıxarmışdır. Şamanizm adətləri İslamın təsiri ilə dəyişikliklərə məruz qalmış, zərərsiz və vacib olmayan yerlərdə özünü qorumuşdur. Qədim adət-ənənə qaydaları Azərbaycan mədəni sahəsində uşaq folklor və oyunlarında, geniş xalq təbəqələrinin mərasim və inanclarında yaşamağa davam etmişdir. Məsələn, azərbaycanlıların cümə axşamı ölülərin ruhuna hörmətən yediyi aşın qədim şamanizm qalıntısı olduğuna şübhə yoxdur. == Mifoloji dünya təsəvvürü == === Tanrılar === Azərbaycanlılarda tanrını göylə düşünmə təmayülü var. Tanrıya şükür edilərkən Günəşə dönər və ya şükür edilən nemət Günəşə çevrilərdi. Günəşdə ilahi bir hikmət olduğu qəbul edilərdi. Ənənəvi türk xalq inanclarında Tanrının göylə əlaqələndirilməsi İran Azərbaycan türkləri arasında "göydəki Tanrıya and olsun", "göy haqqı", "ay haqqı" kimi deyimlərdə yaşadılır. "Göy haqqı" xüsusilə göyün müqəddəsliyinə işarə edir.
İnsan beyninin ancaq 10%-nin işlənməsi haqqında mif
İnsan beyninin ancaq 10%-nin işlənməsi haqqında mif – insan beyninin ancaq 10%-nin (başqa mənbələrdə hətta 2%, 7%, 5% və s.) iddia edən mif. Çox vaxt Albert Eynşteynə aid edilir. Hətta o fikir də var ki, insan öz beynini hansısa yollar vasitəsi ilə 10%-dan artıq işlədə bilər. İntellekt həqiqətəndə fərqli məşqlər ilə inkişaf etdirmək olar, lakin "insanlar ancaq beynin 10%-ni işlədir" fikri yanlışdır. Müasir araşdırmalar nəticəsində məlum olub ki, beynin hər bir hissəsi bir vəzifə yerinə yetirir və insan beyninin elə bir hissəsi tapılmıyıb ki, o işləməsin. Maqnit rezonans tomoqrafiyası və pozitron-emission araşdırmalar nəticəsində təyin olmuşdur ki, hətta yuxu zamanında belə insan beyninin bütün hissələri müəyyən səviyyədə aktiv olur. == Tarixi == Bu əfsanənin mənşəyi Vilyam Ceymsin və Boris Sidisin işləri ola bilər. Onlar 1890-cı ildə uşağın sürətli inkişafı haqqında nəzəriyyəno Uilyam Jeyms üzərində test edirdilər və İQ nəticələr rekord səviyəyə çatdı – 250-300. Vilyam Ceyms özü bəyanət verirdi ki, insanlar öz beyninlərin tam işlətmirlər. 1936-cı ildə Deyl Karneqinin “Dostları necə qazanmaq və insanlara necə təsir etmək” kitabının başlığında amerikan yazıçı Louell Tomas yazmışdır ki, Professor Vilyam Ceyms deyir ki, insanlar beyinlərinin ancaq 10%-ni işlədir.

Digər lüğətlərdə

зажи́ливать мети́зы отслоня́ть патологоанатоми́ческий песо́чница подобостра́стно радио́метр расположе́ние сидера́льный смягча́ться утвержде́ние вы́грызть латы́шский небес... скачкообра́зный clothes-man morphology Q-boat Serena skinny-dip внесение меховщица мошенничество пеленгатор шмыгать