NƏFİSLİK
NƏĞMƏLİ
OBASTAN VİKİ
Nəğmə
Mahnı — musiqi ilə müşayiət olunan şeir, mətn. == Mahnı necə yarandı? == Azərbaycan musiqisinin, eləcə də digər xalqların musiqisinin ən çox işlənən və ən çox sevilən növü mahnıdır. Yəqin ki, mahnıların yaşı insanın, bəşər övladının yaşı ilə eynidir. Mahnının insanın danışmağa başlamasından əvvəl yaranması şübhə doğurmamalıdır: bu, sözsüz mahnılar, melodiyalar dövrü idi. Dilin, danışığın, sözün yaranmasından sonra isə sözlü mahnı, yəni şeiri müsiqi ilə ifa etməkdən yaranan söz-musiqi vəhdəti yarandı. Bu mahnıların müəllifləri həssas və istedadlı insanlar idilər. Musiqi alətləri meydana çıxdıqdan sonra mahnı üç ölçüyə malik oldu – səs, söz və çalğı (müşayiət). Bu dövrdə mahnı müəllifləri ya müğənnilər, ya çalğıçılar, ya da bu məclislərin istedadlı, musiqi duyumlu iştirakçıları arasından çıxırdı. Mahnılar ifa oluna-oluna cilalanır, yadda qalır, sevilir, nəsildən nəsilə yol gedirdi.
Roland haqqında nəğmə
"Roland haqqında nəğmə" (fr. La Chanson de Roland) — qədim fransız jestləri janrında ən məşhur və əhəmiyyətli qəhrəmanlıq şeirlərindən biridir, Ronseval dərəsində Böyük Karl ordusu ilə bask ordusu arasında gedən döyüşdən bəhs edir. Fransız ədəbiyyatının ən qədim əsas əsəridir. “Roland nəğməsi”nin qədim fransız dilində 9 əlyazması dövrümüzə qədər gəlib çatmışdır. 1129-1165-ci illər arasında Anglo-Norman ləhcəsində yazılmış və Oksford Universitetinin Bodleian Kitabxanasında saxlanılan Oksford əlyazması kanonik sayılır. Görünür, o, ehtiyac yarananda müğənninin yaddaşını təzələmək üçün istifadə olunan bir növ “şparqalka” olub. İki mənşə nəzəriyyəsi var: Bedier müəllifin müəyyən bir Turold, 12-ci əsrin din xadimi olduğuna inanır. Ramon Menendez Pidal dastanın tədricən meydana çıxması nəzəriyyəsini irəli sürür, onun özəyini nağılçılar işləyib hazırlayırlar. Əsər 778-ci ilin avqustunda İspaniyadakı təcavüzkar kampaniyadan qayıdan Böyük Karl qoşunlarının arxa mühafizə dəstəsinin Ronceval dərəsindəki döyüşdə ölümündən bəhs edir. Şeirdə Sarasenlər (mavrlar, ərəblər) frankların əleyhdarları kimi təqdim edilir, baxmayaraq ki, əslində Rolandın dəstəsi basklarla döyüşdə həlak olub.
Nəğmə dərsi (film, 1974)
== Məzmun == Ömrün səhifələri İntermediyada novelladan novellaya keçid edilir. Hadisələr bir restoranda oğlundan telefon zəngi gözləyən bir adamın (Şəmsi Bədəlbəyli) ətrafında baş verir. Və bu restoranda Fazil (Fazil Salayev), Eldəniz (Eldəniz Zeynalov), Baladadaş (Şamil Süleymanov), Fəxrəddin (Fəxri Həsənov) və s. obrazlar da vardır. Birinci novellanı telefon gözləyən kişiyə Fazilin özü danışır. İkinci novella Baladadaşın özünün yadına düşür. Üçüncünü isə Fəxrəddin danışır. Rəqiblər Novellada küçəyə qoyulmuş iki pivə köşkünün satıcıları arasındakı çəkişmələrdən və rəqiblər arasında bu çəkişmələrin xeyirxah hisslər doğurmasından danışılır. Baladadaşın ilk məhəbbəti Burada ilk məhəbbətin təmiz və ülviliyindən söhbət açılır. Lakin, təəssüf ki, bu məhəbbət təktərəfli olur və Baladadaş (Şamil Süleymanov) filmdəki mahnının sözlərindəki kimi hərəkət edir: "Sənə olan eşqimi sənə də alçaltmaram".
"Sərvan" nəğmələri
“Sərvan” nəğmələri – Güney Azərbaycanda qədim toy-nişan mərasimində oxunan nəğmələr. Nişan, xına gecəsi və toy günü mərasimlərində, xüsusilə qadın çalğıçılar məclisdə iştirak edən xanımlarla birgə “sərvanlar” söyləyər, bu nəğmələrin ritmi ilə rəqs edərdilər. “Sarvan” nəğmələri bayatılar əsasında qurulmaqla müxtəlif mövzularda sarvana müraciətlər üzərində oxunur: Oxşar nəğmə başlıqları (“Yoluva qoymuşam iydə”, “Yoluva qoymuşam kahı”, “Yoluva qoymuşam qəndi”, “yoluva qoymuşam alma” və s.) “sərvanlar”ın əvvəlki bənd misralarında yer almaqla həm də qadın çalğıçı, qavalçılarının bir-birlərilə asanlıqla nəğmə qoşub oxumalarına şərait yaradır. “Sərvan” nəğmələri bir çox hallarda oxşar nəqarətlərlə oxunur. “Aş gəl, aş gəl” nəqarətli sərvan nəğmələri Güney toy mərasimləri folklorunda xüsusilə geniş yayılmışdır.
Azərbaycan Türk El Nəğmələri
Azərbaycanda 1927-ci ildə çap olunmuş xalq mahnılarından ibarət ilk məcmuə. Not yazıları Üzeyir Hacıbəyova və Müslüm Maqomayevə məxsusdur. Mahnıların əksəriyyəti xanəndə Cabbar Qaryağdıoğlunun ifasından yazılmış və onlardan bir hissəsi səs və fortepiano və yaxud da xor üçün işlənilmişdir.
Beşik nəğmələri
Beşik nəğmələri — folklor növü; körpə uşaqları oxşamaq, əzizləmək, ovutmaq və yatırtmaq məqsədilə beşik başında avazla oxunan nəğmələr. Formaca müxtəlif (daha çox bayatı şəklində) olur. Beşik nəğmələrinə el arasında bəzən "nənnilər" (ninnilər) də deyilir. Bu nəğmələrdə ana öz körpəsinin boy-buxununu, hərəkətlərini şirin bir dillə əzizləyib tərifləyir, ona gümrahlıq, xoşbəxtlik, uğurlu tale arzulayır. Beşik nəğmələrinə laylalar, nazlamalar və oxşamalar daxildir. Həzin avazla oxunan laylalar körpənin duyğularına emosional təsir göstərir və onu uyudur. Nazlama və oxşamalarda isə körpənin iməkləməsi, dil açması, yeriyib-yüyürməsi, böyüyüb başa çatması və s. arzulanır. Beşik nəğmələri həcmcə yığcam, ölçü və bənd quruluşuna görə oynaqdır. == Ədəbiyyat == Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi. .
Bir həsrətin nəğməsi (film, 1997)
Bir həsrətin nəğməsi qısametrajlı sənədli filmi rejissor Ziya Şıxlinski tərəfindən 1997-ci ildə çəkilmişdir. "Azanfilm" Studiyasında istehsal edilmişdir. Film vaxtilə Azərbaycanda yaşamış almanlardan və onların bu torpaqda qoyduqları silinməz izlərdən bəhs edir. == Məzmun == Film vaxtilə Azərbaycanda yaşamış almanlardan və onların bu torpaqda qoyduqları silinməz izlərdən bəhs edir. == İstinadlar == == Həmçinin bax == Azərbaycan filmlərinin siyahısı1997-ci ilin Azərbaycan filmləri1990-cı illər Azərbaycan filmlərinin siyahısı == Xarici keçidlər == İzlə Bir həsrət nəğməsi "Səs" qəzeti. 5 oktyabr 2007. səh. 12.
Gümçü-ipəkçi nəğmələri
Kümçü nəğmələri — Azərbaycanda ipəkçiliyin inkişafı nəticəsində yaranmış spesifik sənət nəğmələri. İpəyin gözəlliyi, zərifliyi, göz oxşaması, sevinc gətirməsi, barama qurdlarının tərifi, baramaçı qızların hiss-həyəcanları bu nəğmələrin mövzusunu təşkil edir. Bu nəğmələrə bəzən gümçü-ipəkçi, yaxud kümzaru nəğmələri də deyilir. Barama qurdunu əzizləyən nümunədən bir parça: == İstinadlar == == Mənbə == Elçin. Seçilmiş əsərləri. 10 cilddə. IX cild. Bakı: ÇİNAR-ÇAP, 2005, 509 səh.
Homer nəğmələri
Homer nəğmələri (yun. Ομηρικοί Ύμνοι) e.ə. VII - V əsrə aid tanrı və ilahələr şərəfinə və tərənnümünə həsr olunmuş 33 antik yunan poetik şer nümunələri külliyatı. == Başlıqlar == == İstinadlar == == Mənbələr == Thomas William Allen (Hrsg.): The Homeric Hymns. 2. Aufl. Oxford University Press, London 1936. Neuausgabe: Hakkert, Amsterdam 1980, ISBN 90-256-0820-5 Albert Gemoll (Hrsg.): Die Homerischen Hymnen. Teubner, Leipzig 1886 (mit Kommentar) Homerische Götterhymnen, Übersetzung von Thassilo von Scheffer. Jena, Diederichs 1927 Gerd von der Gönna und Erika Simon (Hrsg.): Homerische Hymnen.
Kümzaru nəğmələri
Kümçü nəğmələri — Azərbaycanda ipəkçiliyin inkişafı nəticəsində yaranmış spesifik sənət nəğmələri. İpəyin gözəlliyi, zərifliyi, göz oxşaması, sevinc gətirməsi, barama qurdlarının tərifi, baramaçı qızların hiss-həyəcanları bu nəğmələrin mövzusunu təşkil edir. Bu nəğmələrə bəzən gümçü-ipəkçi, yaxud kümzaru nəğmələri də deyilir. Barama qurdunu əzizləyən nümunədən bir parça: == İstinadlar == == Mənbə == Elçin. Seçilmiş əsərləri. 10 cilddə. IX cild. Bakı: ÇİNAR-ÇAP, 2005, 509 səh.
Kümçü nəğmələri
Kümçü nəğmələri — Azərbaycanda ipəkçiliyin inkişafı nəticəsində yaranmış spesifik sənət nəğmələri. İpəyin gözəlliyi, zərifliyi, göz oxşaması, sevinc gətirməsi, barama qurdlarının tərifi, baramaçı qızların hiss-həyəcanları bu nəğmələrin mövzusunu təşkil edir. Bu nəğmələrə bəzən gümçü-ipəkçi, yaxud kümzaru nəğmələri də deyilir. Barama qurdunu əzizləyən nümunədən bir parça: == İstinadlar == == Mənbə == Elçin. Seçilmiş əsərləri. 10 cilddə. IX cild. Bakı: ÇİNAR-ÇAP, 2005, 509 səh.
Mənim ömür nəğmələrim... (film, 2003)
== Məzmun == Altı nəfər gənc gözəl bir məkana istirahətə gəlirlər. Və burada onlar öz istək və arzularını poetik şəkildə dilə gətirirlər. == Film haqqında == Film-tamaşa İftixar Piriyevin şeirləri əsasında çəkilmişdir.
Mənim ömür nəğmələrim... (televiziya film-tamaşası, 2003)
== Məzmun == Altı nəfər gənc gözəl bir məkana istirahətə gəlirlər. Və burada onlar öz istək və arzularını poetik şəkildə dilə gətirirlər. == Film haqqında == Film-tamaşa İftixar Piriyevin şeirləri əsasında çəkilmişdir.
Mənim ömür nəğmələrim (film, 2003)
== Məzmun == Altı nəfər gənc gözəl bir məkana istirahətə gəlirlər. Və burada onlar öz istək və arzularını poetik şəkildə dilə gətirirlər. == Film haqqında == Film-tamaşa İftixar Piriyevin şeirləri əsasında çəkilmişdir.
Mərasim nəğmələri
Mərasim nəğmələri — Mərasim nəğmələri iki yerə ayrılır: mövsüm mərasimləri, məisət mərasimləri. Mövsüm mərasimləri daha çox ilin müəyyən fəsillərində, aylarında keçirilən mərasimlərlə bağlıdır. Məsələn, "Xıdır nəbi" mərasimi, "Kosa-kosa" mərasimi, yağış çağırma və yağış çox yağdığı zaman "Qodu-qodu" mərasimi və s. Məişət mərasimləri insanın doğulması, evlənməsi və vəfat etməsi ilə əlaqədar olan prosesləri əhatə edir. Bu zaman adqoyma, elçilik, nişanlama, xınayaxdı, toy, yaş kimi mərasimlərdə müəyyən məişət mərasim nəğmələrindən istifadə olunur.
Nəsrlə yazılmış Milad nəğməsi
Nəsrlə yazılmış Milad nəğməsi: Ruhlarla Yul hekayəsi (ing. A Christmas Carol. In Prose. Being a Ghost Story of Christmas) — Çarlz Dikkens tərəfindən yazılmış və daha çox "Milad nəğməsi" (ing. A Christmas Carol) adıyla tanınan povest-nağıldır. Əsər ilk dəfə 1843-cü ildə Con Liçin orijinal illüstrasiyaları ilə Londonun "Chapman & Hall" nəşriyyat evi tərəfindən çap edilmişdir. "Milad nəğməsi" əsərində yaşlı Ebenecer Skrucun başına gələn hadisələrdən bəhs olunur. Milad bayramı ərəfəsində Skrucun yanına əvvəlcə onun keçmiş iş yoldaşı Ceykob Marlinin, daha sonra isə Keçmiş, İndiki və Gələcək Milad bayramının ruhları gəlir. Daha əvvəl qəddar və deyingən olan Skruc, ruhların ziyarətindən sonra daha mehriban və zərif adama çevrilir. Dikkensin "Milad nəğməsi"ni yazdığı dövrdə britaniyalılar Milad himnləri kimi kimi köhnə ənənələrə yenidən baxır və Milad ağacı kimi yeni ənənələri mənimsəyirdilər.
Nəğməkar torpaq (film, 1981)
Nəğməkar torpaq — Azərbaycan istehsalı sənədli film. == Məzmun == Azərbaycanın incəsənət ustalarının iştirakı ilə çəkilmiş bu film kino dili ilə Azərbaycanın rəngarəng və günəşli palitrasını tamaşaçılara təqdim edir. Filmdə muğam musiqisi, müasir estrada mahnıları və xalq melodiyaları əsasında yaradılmış caz kompozisiyaları səslənir. == Film haqqında == Filmdə "Arşın mal alan" bədii filmindəki kadrlardan istifadə edilmişdir. Film Mərkəzi Televiziyanın (Moskva) sifarişi ilə çəkilmişdir. Film 1-ci kateqoriyaya layiq görülmüşdür. == Filmin heyəti == === Filmin üzərində işləyənlər === Ssenari müəllifi: Vaqif Səmədoğlu, Ruslan Şahmalıyev Quruluşçu rejissor: Ruslan Şahmalıyev Quruluşçu operator: Kənan Məmmədov Bəstəkar: Tofiq Quliyev Musiqi rəhbəri: Tofiq Quliyev Redaktor: Faiq Dərgahov Səs operatoru: Akif Nuriyev Quruluşçu rəssam: Fikrət Əhədov Filmin direktoru: Tələt Rəhmanov, İbrahim Səfərov Mətni oxuyan: Şahmar Ələkbərov Musiqilərindən istifadə edilən bəstəkarlar: Üzeyir Hacıbəyov, Sergey Raxmaninov, Aleksandr Skryabin, Qara Qarayev, Fikrət Əmirov, Tofiq Quliyev, Emin Sabitoğlu, Polad Bülbüloğlu, Müslüm Maqomayev, Elza İbrahimova, Mehriban Əhmədova === Rollarda === Zilli Namazov — neftçi (titrlərdə yoxdur) Vəliəhd Vəliyev — neftçi (titrlərdə yoxdur) === Filmdə iştirak edənlər === Niyazi Rəşid Behbudov Müslüm Maqomayev Lütfiyar İmanov Zeynəb Xanlarova Fərhad Bədəlbəyli Habil Əliyev Polad Bülbüloğlu Gülarə Əliyeva Xuraman Qasımova Flora Kərimova Akif İslamzadə Aşıq Hüseyn Saraclı Xeyransa Məmmədova Üzeyir Hacıbəyov Adına Azərbaycan Dövlət Simfonik Orkestri Mirzə Fətəli Axundov Adına Azərbaycan Dövlət Opera və Balet Teatrı Azərbaycan Dövlət Rəqs Ansamblı "Qaya" Vokal-İnstrumental Ansamblı "Qarabağ bülbülləri" ansamblı == Sponsor == Mərkəzi Televiziya (Moskva) == Mənbə == Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C.Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyası. Aydın Kazımzadə. Bizim "Azərbaycanfilm".
Nəğməli inqilab
Nəğməli inqilab (est. laulev revolutsioon; latış. dziesmotā revolūcija‎; lit. dainuojanti revoliucija; rus. Поющая революция) — Soyuq müharibənin sonunda Baltikyanı ölkələrin – Estoniya, Latviya və Litvanın Sovet İttifaqından ayrılaraq müstəqilliklərini bərpa etmələri ilə nəticələnən hadisələri bildirmək üçün istifadə olunan ifadə. Bu termin Estoniyalı fəal və rəssam Hayns Valk tərəfindən 1988-ci ildə iyunun 10-dan 11-nə keçən gecə Tallin Mahnı Festivalı Meydanında kortəbii surətdə baş tutan və mahnılarla müşayiət olunan kütləvi nümayişlərdən bir həftə sonra nəşr olunmuş məqalədə irəli sürülmüşdür. Sonralar hər üç ölkə 2004-cü ildə Avropa İttifaqı və NATO-ya üzv olur. == Zəmin == İkinci Dünya müharibəsindən sonra Baltikyanı ölkələr əvvəlcə 1940-cı ildə, daha sonra isə 1944-cü ildə işğal və ilhaqdan sonra tam şəkildə SSRİ-nin tərkibinə daxil edildi. Mixail Qorbaçov 1985-ci ildə uğursuz Sovet iqtisadiyyatını stimullaşdırmaq və xüsusilə də istehlak malları, kooperativ biznesin liberallaşdırılması və xidmət iqtisadiyyatının genişləndirilməsi sahələrində məhsuldarlığı təşviq etmək ümidi ilə "qlasnost" (aşkarlıq) və "perestroyka" (yenidənqurma) siyasətini tətbiq etdi. Qlasnost islahatı Sovet İttifaqında siyasi azadlıqlara qoyulan məhdudiyyətləri ləğv etdi, hansı ki bu məhdudiyyətlər 1940-cı illərdə müharibə zamanı işğal edilən ərazilərdəki qeyri-rus xalqlarında problemlərə gətirib çıxarmışdı.
Nəğmələr
Nəğmələr – Azərbaycan ədəbiyyatında lirik növün ən qədim janrlarından biridir. Məzmunca bir neçə növü vardır: əmək nəğmələri, mərasim nəğmələri, mövsüm nəğmələri, qəhrəmanlıq nəğmələri. Əmək nəğmələrinin ilk nümunələri qədim insanların birgə əmək prosesində yaranmışdır. Holavarlar və sayaçı sözləri əmək nəğmələrinə daxildir. Holavarlar cütçülük və əkinçiliklə, sayaçı sözləri isə qoyunçuluqla bağlı yaranan nəğmələrdir. Qara kəlim aranda, Çıxar gün qızaranda. Xodaq murada çatar, Kəlindən bar alanda. (Holavar)Nənəm, a ağbaş qoyun, Qarlı dağlar aş, qoyun. Yağından plov olar, Quyruğundan aş, qoyun. (Sayaçı sözü)Mərasim (məişət) nəğmələri insanların məişəti və dünyagörüşü ilə bağlıdır.
Qaratoyuq nəğməsi
Səhər nəğməsi (film, 1950)
== Məzmun == Film-konsert Azərbaycan incəsənət ustalarının çıxışlarına həsr olunmuşdur.
Torpağın nəğməsi (film, 1980)
== Məzmun == Film Salyan bölgəsinin pambıqçılarından danışır.
Xalq Nəğməkarı (1963)
== Məzmun == Film görkəmli Azərbaycan müğənnisi, SSRİ xalq artisti Bülbül Məmmədovun həyat və yaradıcılığına həsr olunmuşdur.
Xalq Nəğməkarı (film, 1963)
== Məzmun == Film görkəmli Azərbaycan müğənnisi, SSRİ xalq artisti Bülbül Məmmədovun həyat və yaradıcılığına həsr olunmuşdur.
Xalq nəğməkarı (film, 1979)
== Məzmun == Film-konsert SSRİ xalq artisti Lütfiyar İmanova həsr olunmuşdur. Burada müğənninin Moskvada Böyük teatrdakı fəaliyyətindən danışılır. O, filmdə xalq mahnıları və müxtəlif operalardan ariyalar ifa edir == Filmin heyəti == === Film üzərində işləyənlər === Rejissor: Tofiq Mirzəyev Ssenari müəllifi: Tofiq Mirzəyev Operator: Rafiq Cavadov Səs operatoru: Ruhəngiz Qasımova == Mənbə == Кино: Энциклопедический словарь / Гл. ред. С. И. Юткевич; Редкол.: Ю. С. Афанасьев, В. Е. Баскаков, И. В. Вайсфельд и др. — Москва: Советская энциклопедия, 1987. — стр. 269.

Значение слова в других словарях

-як-(ий) зафикси́ровать ковы́листый намусо́лить неизя́щно о́боротень самоизлива́ться самопроизво́льность стре́ссор уми́льно вспле́скивать отлови́ть са́жа ensisternal ethnobotany heath cock ostensible personnel roster Sparta staccato малодоступный переночевать подбор проректор чураться