PURPUR

Qədim zamanlarda insanlar hələ parlaq, suyadavamlı və günün altında solmayan boyaları kəşf etməmişdilər. Ona görə də həmin dövrlərdə parçalar olduqca solğun rəngdə idi. Təkcə müreks adı ilə tanınan ilbizdən alınan purpur (al-qırmızı) boya istisna təşkil edirdi. Finikiyanın Tir şəhəri bu boyanın istehsalında inhisarçı idi və burada hazırlanan parçalar ağlasığmaz dərəcədə baha qiymətə satılırdı. Yunanların Tir və ətraf şəhərlərin sakinlərini adlandırdıqları “finikiyalı” sözü yunanca al-qırmızı mənasını verirdi və ola bilsin ki, bunda da həmin o boyanın rolu var idi.

Bu boya şöhrətini Bizans dövründə də qoruyub saxladı. Həmin dövrdə purpur rəngdən istifadə etmək hüququ xüsusi fərmanla yalnız imperator sarayına verilmişdi. Söhbət hakimiyyətdə olanlardan düşəndə “purpur içində doğulmuşlar” ifadəsi işlənirdi. Beləliklə, purpur rəngi (və boyası) deyəndə ağıla ilk gələn imperator hakimiyyəti idi. Bu iki məfhum bir-birinə sıx bağlı idi.

İndiyədək bu söz məcazi olaraq əsil-nəcabət mənasında işlənir. (Ayzek Azimov. Sözlərin tarixi)

PURİTAN QANUNLARI
PUSMAQ
OBASTAN VİKİ
Purpur akasiya
Purpur akasiya (lat. Acacia purpurea) — bitkilər aləminin paxlaçiçəklilər dəstəsinin paxlakimilər fəsiləsinin akasiya cinsinə aid bitki növü. == Arealı == Kalimantan, eləcə də Karib adalarından Venesuelaya qədər yayılmışdır.
Purpur alpiniya
Purpur alpiniya (lat. Alpinia purpurata) — zəncəfilkimilər fəsiləsinin alpiniya cinsinə aid bitki növü.
Purpur söyüd
Purpur söyüd – ağac növü. == Təbii yayılması == İlk dəfə Cənubi Avropadan təsvir edilib. Skandinaviya, Atlantik və Orta Avropada, Aralıq dənizyani ölkələrində, Şimali Afrikada, Yaponiyada, Çində yayılmışdır. == Botaniki təsviri == Hündürlüyü 2–3 m olan koldur. Budaqları nazik, zərif, elastik, çoх vaхt qırmızıtəhərdir. Qabığı üst tərəfdən tünd qırmızıdır, bəzən üzərində göyümtül toz ləkəsi olur, qabığının iç tərəfi limonaoхşar sarıdır. Yarpaqları qısa saplaqlı, növbəli düzülüşlü, uzunluğu 3–6 sm, eni 1–1,5 sm, ensiz tərsinə yumurtavari və ya tərsinə neştərvari, yanları bütöv və ya qabaq tərəfdən narın sivri mişardişlidir. Cavan yarpaqları tüklüdür, sonralar çılpaqlaşır, üst tərəfdən göyümtül-yaşıl və ya bozumtul-yaşıldır. Yarpaqaltlıqları хətvari-neştərşəkilli olub, erkən töküləndir. Tumurcuqları хırda, 3–5 mm uzunluğunda, budağa sıхılmış vəziyyətdə, qırmızı-qonur rəngli, çılpaqdır.
Purpur səhləb
Purpur səhləb (lat. Orchis purpurea) — bitkilər aləminin qulançarçiçəklilər dəstəsinin səhləbkimilər fəsiləsinin səhləb cinsinə aid bitki növü. IUCN Qırmızı Siyahısına görə növün kateqoriyası və status / National IUCN Status: "Nəsli kəsilmək təhlükəsində olanlar" kateqoriyasına aiddir –EN B1ab (i, iii, iv) + 2ab(iv). Azərbaycanın nadir növüdür. == Qısa morfoloji təsviri == Çoxillik ot bitkisidir. Kökyumrusu uzunsov və ya uzunsov- yumurtavaridir. Gövdəsi 30-80 sm hündürlükdədir. Yarpaqları enli-oval və ya lansetli, ellipsşəkilli, küt, 3-6 sm enində, 20 sm-dək uzunluqdadır. Çiçəkləri iri, vanil iylidir. Çiçək qrupu sıx, uzunsov-yumurtavaridir.
Purpur Ürək
"Bənövşəyi Ürək" (ing. Purple Heart) — ABŞ Prezidenti adından 1917-ci il 5 aprel tarixindən bu günədək hərbi xidmət zamanı yaralanan və ya həlak olan şəxslərə təqdim olunan ABŞ hərbi medalıdır. Bənövşəyi Ürək Milli Şərəf Zalı Nyu-York ştatının Nyuburq şəhərində yerləşir. "Bənövşəyi Ürək" ABŞ hərbçilərinə təqdim olunan mükafatlar arasında ən uzunömürlüsüdür. "Purpur sözü" ingilis dilindən Azərbaycan dilinə "al qırmızı" kimi tərcümə olunsa da, konkret halda bu sözü "al bənövşəyi" kimi başa düşmək lazımdır. == Yaranması və tarixi == Medalın ilkin forması, 1782-ci il 7 avqust tarixində Kontinental Ordunun baş komandanı Corc Vaşinqton tərəfindən təsis edilmiş "Hərbi Xidmətlərə görə Nişan" (ing. Badge of Military Merit) hesab olunur. Lakin həmin mükafatla yalnız ABŞ İstiqlal müharibəsinin (1775-1783) 3 iştirakçısı təltif edilmişdi. 1932-ci ildə ABŞ prezidentinin Fərmanına əsasən Corc Vaşinqtonun 200 illik yubileyi şərəfinə "Bənövşəyi Ürək" medalı təsis edildi. Hərb Departamentinin 1932-ci il 22 fevral tarixində elan etdiyi meyarlara görə, bu medal ABŞ-nin Birinci dünya müharibəsinə qatıldığı 1917-ci il 5 aprel tarixindən sonrakı hərbi əməliyyatlarda yaralanmış və ya həlak olmuş hərbçilərə verilə bilər.
Purpur üskükotu
Purpur üskükotu (lat. Digitalis purpurea) — bitkilər aləminin dalamazçiçəklilər dəstəsinin bağayarpağıkimilər fəsiləsinin üskükotu cinsinə aid bitki növü. == Botaniki xarakteristikası == İkiillik ot bitkisidir. Yaşayışının birinci ili kökətrafı yarpaqlar, ikinci il isə hündürlüyü 1 m-ə qədər olan yarpaqlı gövdəsi və zirvədə iri çiçək salxımı daşıyan budaqcıqlar əmələ gəlir. Çətir yarpaqları uzunsov-yumurtaşəkilli və ya oval, uzun qanadabənzər saplaqdan ibarətdir. Yarpaqlarının uzunluğu 30 sm, eni isə 15 sm-ə bərabərdir. Gövdənin aşağı yarpaqlarının uzunluğu 12-20 sm yumurtaşəkilli, qanadabənzər saplaqdan ibarətdir. Orta yarpaqları qısa saplaqlı, yuxarı yarpaqları oturaq, yumurtaşəkilli və yumurtaşəkilli-neştərvaridir. Kənar yarpaqları bərabər olmayan çəpərlidir. Yuxarı yarpaqları qırışıq, tünd-yaşıl, aşağı yarpaqlarında isə damarlanma, çoxkünclü tor və üzərində çoxlu tükcükləri olan sarımtıl çiçəklərdən ibarətdir.
Acacia purpurea
Purpur akasiya (lat. Acacia purpurea) — bitkilər aləminin paxlaçiçəklilər dəstəsinin paxlakimilər fəsiləsinin akasiya cinsinə aid bitki növü. == Arealı == Kalimantan, eləcə də Karib adalarından Venesuelaya qədər yayılmışdır.
Acer pseudoplatanus f. purpurascens
== Təbii yayılması == Rusiya, Qərbi Avropa, İspaniya, Şimali Portuqaliya, Balkan ölkələri, Kiçik Asiya, Türkiyə, Ukrayna, Moldova və Baltikayanı ölkələrdə arealı vardır. == Sinonim == Acer abchasicum Rupr. Acer atropurpureum Dippel Acer bohemicum C.Presl ex Opiz. [Invalid] Acer dittrichii Ortm. Acer erythrocarpum Dippel Acer euchlorum Dippel Acer fieberi Opiz [Invalid] Acer hybridum Bosc Acer majus Gray Acer melliodorum Opiz Acer montanum Garsault [Invalid] Acer opizii Ortmann ex Opiz. Acer opulifolium Thuill. Acer procerum Salisb. Acer pseudoplatanus var. acuminatum Tausch Acer pseudoplatanus f. albertsii Schwer.
Acer pseudoplatanus f. purpureum
== Təbii yayılması == Rusiya, Qərbi Avropa, İspaniya, Şimali Portuqaliya, Balkan ölkələri, Kiçik Asiya, Türkiyə, Ukrayna, Moldova və Baltikayanı ölkələrdə arealı vardır. == Sinonim == Acer abchasicum Rupr. Acer atropurpureum Dippel Acer bohemicum C.Presl ex Opiz. [Invalid] Acer dittrichii Ortm. Acer erythrocarpum Dippel Acer euchlorum Dippel Acer fieberi Opiz [Invalid] Acer hybridum Bosc Acer majus Gray Acer melliodorum Opiz Acer montanum Garsault [Invalid] Acer opizii Ortmann ex Opiz. Acer opulifolium Thuill. Acer procerum Salisb. Acer pseudoplatanus var. acuminatum Tausch Acer pseudoplatanus f. albertsii Schwer.
Acer pseudoplatanus var. purpureum
== Təbii yayılması == Rusiya, Qərbi Avropa, İspaniya, Şimali Portuqaliya, Balkan ölkələri, Kiçik Asiya, Türkiyə, Ukrayna, Moldova və Baltikayanı ölkələrdə arealı vardır. == Sinonim == Acer abchasicum Rupr. Acer atropurpureum Dippel Acer bohemicum C.Presl ex Opiz. [Invalid] Acer dittrichii Ortm. Acer erythrocarpum Dippel Acer euchlorum Dippel Acer fieberi Opiz [Invalid] Acer hybridum Bosc Acer majus Gray Acer melliodorum Opiz Acer montanum Garsault [Invalid] Acer opizii Ortmann ex Opiz. Acer opulifolium Thuill. Acer procerum Salisb. Acer pseudoplatanus var. acuminatum Tausch Acer pseudoplatanus f. albertsii Schwer.
Acer purpureum
== Təbii yayılması == Rusiya, Qərbi Avropa, İspaniya, Şimali Portuqaliya, Balkan ölkələri, Kiçik Asiya, Türkiyə, Ukrayna, Moldova və Baltikayanı ölkələrdə arealı vardır. == Sinonim == Acer abchasicum Rupr. Acer atropurpureum Dippel Acer bohemicum C.Presl ex Opiz. [Invalid] Acer dittrichii Ortm. Acer erythrocarpum Dippel Acer euchlorum Dippel Acer fieberi Opiz [Invalid] Acer hybridum Bosc Acer majus Gray Acer melliodorum Opiz Acer montanum Garsault [Invalid] Acer opizii Ortmann ex Opiz. Acer opulifolium Thuill. Acer procerum Salisb. Acer pseudoplatanus var. acuminatum Tausch Acer pseudoplatanus f. albertsii Schwer.
Aechmea purpureorosea
Aechmea purpureorosea (lat. Aechmea purpureorosea) — bitkilər aləminin qırtıcçiçəklilər dəstəsinin bromeliyakimilər fəsiləsinin exmeya cinsinə aid bitki növü.
Aegiphila purpurascens
Aegiphila purpurascens (lat. Aegiphila purpurascens) — bitkilər aləminin dalamazçiçəklilər dəstəsinin dalamazkimilər fəsiləsinin aegiphila cinsinə aid bitki növü.
Alismorkis purpurea
Calanthe sylvatica (lat. Calanthe sylvatica) – səhləbkimilər fəsiləsinin calanthe cinsinə aid bitki növü. == Sinonimləri == Centrosis sylvatica Thouars (1822) (Basionym) Alismorkis centrosis (Thouars) Steud. (1840) Alismorkis emarginata (Blume) Kuntze (1891) Alismorkis masuca (D. Don) Kuntze (1891) Alismorkis natalensis (Rchb.f.) Kuntze (1891) Alismorkis plantaginea (Thouars) Kuntze (1891) Alismorkis purpurea (Lindl.) Kuntze (1891) Alismorkis textori (Miq.) Kuntze (1891) Amblyglottis emarginata Blume (1825) Bletia masuca D. Don (1825) Bletia sylvatica (Thouars) Bojer (1837) Calanthe candida Bosser (1989) Calanthe corymbosa (Thouars) Lindl. (1862) Calanthe curtisii Rchb.f. (1884) Calanthe delphinioides Kraenzl. (1893) Calanthe emarginata (Blume) Lindl. (1833) Calanthe furcata f. masuca (D. Don) M. Hiroe (1971) Calanthe furcata f. textori (Miq.) M. Hiroe (1971) Calanthe humbertii H. Perrier (1955) Calanthe longicalcarata Hayata ex Yamam.
Allium purpurascens
Mala soğanı (lat. Allium schoenoprasum) — bitkilər aləminin qulançarçiçəklilər dəstəsinin nərgizçiçəyikimilər fəsiləsinin soğan cinsinə aid bitki növü. == Sinonimləri == Allium acutum Spreng. Allium alpinum (DC.) Hegetschw. Allium broteroi Kunth Allium buhseanum Regel Allium carneum Schult. & Schult.f. [Illegitimate] Allium coloratum Dulac [Illegitimate] Allium foliosum Clairv. ex DC. Allium glaucum DC. Allium glaucum Ledeb. [Illegitimate] Allium idzuense H.Hara Allium lusitanicum Link ex Regel [Invalid] Allium montanum Schrank Allium palustre Chaix Allium palustre Salisb. [Illegitimate] Allium palustre Pourr.
Alopecurus purpurascens
Alopecurus myosuroides (lat. Alopecurus myosuroides) — qırtıckimilər fəsiləsinin tülküquyruq cinsinə aid bitki növü. == Sinonim == Alopecurus adanensis Dogan Alopecurus affinis Desv. Alopecurus agrestis L. Alopecurus agrestis var. minimus Post Alopecurus agrestis var. tonsus Boiss. Alopecurus agrestis var. versicolor Biasol. Alopecurus caerulescens C.Presl [Invalid] Alopecurus coerulescens Steud. & Hochst.
Alpinia purpurata
Purpur alpiniya (lat. Alpinia purpurata) — zəncəfilkimilər fəsiləsinin alpiniya cinsinə aid bitki növü.
Amaranthus purpureus
Gümüşü seloziya (lat. Celosia argentea) - seloziya cinsinə aid bitki növü. == Sinonim == Amaranthus cristatus Noronha Amaranthus huttonii H.J.Veitch Amaranthus purpureus Nieuwl. Amaranthus pyramidalis Noronha Celosia argentea f. argentea Celosia argentea var. argentea argentea Celosia argentea f. cristata (L.) Schinz Celosia argentea var. cristata (L.) Kuntze Celosia aurea T.Moore Celosia castrensis L. Celosia cernua Roxb. [Illegitimate] Celosia coccinea L. Celosia comosa Retz. Celosia cristata L. Celosia debilis S.Moore Celosia huttonii Mast.
Apocynum purpureum
Kənafabənzər kəndir; Çətənə kəndiri (lat. Apocynum cannabinum) - kəndir cinsinə aid bitki növü. == Sinonim == Apocynum album Greene Apocynum angustifolium Wooton [Illegitimate] Apocynum arenarium Greene Apocynum bebbianum Greene Apocynum bolanderi Greene Apocynum breweri Greene Apocynum canadense Shecut Apocynum cannabinum var. album (Greene) Bég. & Belosersky Apocynum cannabinum var. album (Greene) F.C. Gates Apocynum cannabinum var. angustifolium N.H.Holmgren Apocynum cannabinum f. arenarium (Greene) B.Boivin Apocynum cannabinum var. bolanderi (Greene) Bég. & Belosersky Apocynum cannabinum var.
Atriplex purpurea
Atriplex hortensis (lat. Atriplex hortensis) — bitkilər aləminin qərənfilçiçəklilər dəstəsinin pəncərkimilər fəsiləsinin sirkən cinsinə aid bitki növü. == Sinonimləri == Atriplex acuminata M.Bieb. Atriplex atrosanguinea Voss Atriplex benghalensis Lam. Atriplex heterantha Wight Atriplex hortensis var. hortensis hortensis Atriplex hortensis subsp. nitens S.Pons Atriplex microtheca Moq. Atriplex purpurea Voss Atriplex ruberrima Moq. Atriplex rubra (L.) Crantz Atriplex spectabilis Ehrh. ex Moq.
Bauhinia purpurea
Bauhinia purpurea (lat. Bauhinia purpurea) — bitkilər aləminin paxlaçiçəklilər dəstəsinin paxlakimilər fəsiləsinin bauhinia cinsinə aid bitki növü.
Brassica campestris var. purpuraria
Şalğam-turp (lat. Brassica rapa) — bitkilər aləminin kələmçiçəklilər dəstəsinin kələmkimilər fəsiləsinin kələm cinsinə aid bitki növü. == Sinonimləri == Barbarea derchiensis S.S. Ying Brassica amplexicaulis Hochst. ex A.Rich. [Illegitimate] Brassica antiquorum H.Lév. Brassica asperifolia Lam. Brassica asperifolia var. esculenta Gren. & Godr. Brassica asperifolia var.
Brassica purpuraria
Şalğam-turp (lat. Brassica rapa) — bitkilər aləminin kələmçiçəklilər dəstəsinin kələmkimilər fəsiləsinin kələm cinsinə aid bitki növü. == Sinonimləri == Barbarea derchiensis S.S. Ying Brassica amplexicaulis Hochst. ex A.Rich. [Illegitimate] Brassica antiquorum H.Lév. Brassica asperifolia Lam. Brassica asperifolia var. esculenta Gren. & Godr. Brassica asperifolia var.
Brassica rapa var. purpuraria
Şalğam-turp (lat. Brassica rapa) — bitkilər aləminin kələmçiçəklilər dəstəsinin kələmkimilər fəsiləsinin kələm cinsinə aid bitki növü. == Sinonimləri == Barbarea derchiensis S.S. Ying Brassica amplexicaulis Hochst. ex A.Rich. [Illegitimate] Brassica antiquorum H.Lév. Brassica asperifolia Lam. Brassica asperifolia var. esculenta Gren. & Godr. Brassica asperifolia var.
Bromus vestitus var. purpurascens
Yapon tonqalotu (lat. Bromus japonicus) - tonqalotu cinsinə aid bitki növü.
Bulbophyllum purpurascens
Bulbophyllum purpurascens (lat. Bulbophyllum purpurascens) — səhləbkimilər fəsiləsinin bulbofillium cinsinə aid bitki növü.
Bulbophyllum purpurellum
Bulbophyllum purpurellum (lat. Bulbophyllum purpurellum) — səhləbkimilər fəsiləsinin bulbofillium cinsinə aid bitki növü.
Bulbophyllum purpureorhachis
Bulbophyllum purpureorhachis (lat. Bulbophyllum purpureorhachis) — səhləbkimilər fəsiləsinin bulbofillium cinsinə aid bitki növü.
Calanthe masuca var. purpurea
Calanthe sylvatica (lat. Calanthe sylvatica) – səhləbkimilər fəsiləsinin calanthe cinsinə aid bitki növü. == Sinonimləri == Centrosis sylvatica Thouars (1822) (Basionym) Alismorkis centrosis (Thouars) Steud. (1840) Alismorkis emarginata (Blume) Kuntze (1891) Alismorkis masuca (D. Don) Kuntze (1891) Alismorkis natalensis (Rchb.f.) Kuntze (1891) Alismorkis plantaginea (Thouars) Kuntze (1891) Alismorkis purpurea (Lindl.) Kuntze (1891) Alismorkis textori (Miq.) Kuntze (1891) Amblyglottis emarginata Blume (1825) Bletia masuca D. Don (1825) Bletia sylvatica (Thouars) Bojer (1837) Calanthe candida Bosser (1989) Calanthe corymbosa (Thouars) Lindl. (1862) Calanthe curtisii Rchb.f. (1884) Calanthe delphinioides Kraenzl. (1893) Calanthe emarginata (Blume) Lindl. (1833) Calanthe furcata f. masuca (D. Don) M. Hiroe (1971) Calanthe furcata f. textori (Miq.) M. Hiroe (1971) Calanthe humbertii H. Perrier (1955) Calanthe longicalcarata Hayata ex Yamam.
Calanthe purpurea
Calanthe sylvatica (lat. Calanthe sylvatica) – səhləbkimilər fəsiləsinin calanthe cinsinə aid bitki növü. == Sinonimləri == Centrosis sylvatica Thouars (1822) (Basionym) Alismorkis centrosis (Thouars) Steud. (1840) Alismorkis emarginata (Blume) Kuntze (1891) Alismorkis masuca (D. Don) Kuntze (1891) Alismorkis natalensis (Rchb.f.) Kuntze (1891) Alismorkis plantaginea (Thouars) Kuntze (1891) Alismorkis purpurea (Lindl.) Kuntze (1891) Alismorkis textori (Miq.) Kuntze (1891) Amblyglottis emarginata Blume (1825) Bletia masuca D. Don (1825) Bletia sylvatica (Thouars) Bojer (1837) Calanthe candida Bosser (1989) Calanthe corymbosa (Thouars) Lindl. (1862) Calanthe curtisii Rchb.f. (1884) Calanthe delphinioides Kraenzl. (1893) Calanthe emarginata (Blume) Lindl. (1833) Calanthe furcata f. masuca (D. Don) M. Hiroe (1971) Calanthe furcata f. textori (Miq.) M. Hiroe (1971) Calanthe humbertii H. Perrier (1955) Calanthe longicalcarata Hayata ex Yamam.
Calliandra purpurea
Calliandra purpurea (lat. Calliandra purpurea) — paxlakimilər fəsiləsinin kalliandra cinsinə aid bitki növü.

Digər lüğətlərdə

ви́це-чемпио́н водоро́дистый злободне́вный сюр в мутной воде рыбу лови́ть виртуа́льная реальность второстепе́нный жох ты́ркнуться кравец beat in lentigines notaphily philosophical power loom prison bird smoke-blue tricar well-chosen zip gun брачный метательный неделимый ода расхолаживать