Qvineya

Qvineya Respublikası — Qərbi Afrikada dövlət. Şimalda Seneqal, şimal və şimal-şərqdə Mali, şərqdə Kot-d-İvuar, cənubda Liberiya, cənub-qərbdə Syerra-Leona, şimal-qərbdə Qvineya-Bisau dövlətləri ilə həmsərhəddir. Qərbdə Qvineya sahillərini Atlantik okeanın suları yuyur. == Tarix == === Müstəmləkə dövrünə qədər === Qvineyanın qədim tarixi öyrənilməmişdir. Mülahizələrə görə Qvineya sahilləri Finikiya dənizçiləri tərəfindən qeydə alınmışdır. Orta əsrlərdə müasir Qvineya ərazisinin bir hissəsi VIII–IX əsrlərdə mövcud olmuş Qana, XIII–XV əsrlərdə mövcud olmuş Mali imperiyalarının tərkibinə daxil olmuşdur. Həmin dövrlərdə Qvineya ərazisində müxtəlif tayfalar, o cümlədən çoxsaylı mandinka, dyalonke, susu tayfaları tərəfindən məskunlaşmışlar. XVI əsrdə Futa-Callon düzənliyində köçəri maldar tayfalarından olan fulbelər tərəfindən məskunlaşdırıldı. 1720-ci illərdə islam dinini qəbul edən fulbelərin yuxarı təbəsi dyalonkelərə və bütpərəst fulbelərə qarşı müharibəyə başladılar. Bu müharibə 1770-ci illərin sonlarında başa çatdı, nəticədə fulbelərin erkən dövləti olan Futa-Callon dövləti yarandı.

Ekvatorial Qvineya — Afrikada dövlət. Mərkəzi Afrikada yerləşən və Atlantik Okeanına çıxışı olan Afrikanın ən kiçik ölkələrindən biridir. Ərazisi materik hissəsindən və beş adadan ibarətdir. Ölkənin materikde yeləşən hissəsi Mbini adlandırılır və bu hissəsi ilə şimaldan Kamerun, şərqdən və cənubdan Qabon ilə həmsərhəddir və qərb sərhədlərini Atlantik Okeanının suları yuyur. Ölkənin paytaxtı Malabo adaların ən böyüyü olan Biokoda yerləşir. Adına baxmayaraq, Ekvatorial Qvineyanın heç bir hissəsi ekvator xətti ilə kəsişmir. Bununla belə, onun ikinci böyük adası olan Annobon adası ekvatordan 155 km (96 mil) cənubda, ölkənin qalan hissəsi isə şimalda yerləşir. == Coğrafiya == Afrika qitəsinin ən kiçik ölkələrindən biri olaraq ölkə 28.051 km²-lik bir sahəyə malikdir. Bu sahədən 26.000 km²-i materikdə olduğu halda, geri qalan sahəsini adaları təşkil edir. Adalar içərisində də Bioko 2017 km² ilə ən böyük adasıdır.

Qvineya-Bisau — Afrikanın qərbində, Atlantik okeanı sahilində dövlət. Ölkə şimaldan Seneqal , şərqdən və cənub-şərqdən isə Qvineya ilə həmsərhəddir. == Tarixi == XV əsrdə portuqal səyyahı Nunu Triştanın başçılıq etdiyi ekspedisiya tərəfindən kəşf olunmuşdur. 1973-cü ildə Portuqaliyadan müstəqilliyini elan etmişdir. == Əhalisi == Paytaxtı Bisau şəhəridir- 473 min sakin (2014-cü il). Qvineya-Bisau gənc əhaliyə sahib olub, 2015 təxmini məlumatlarına görə əhalinin 59,45%-i 0-24 yaş aralığındadır. Ölkənin yalnız 3,4%-i 65 yaş və yuxarıdır. 0-14 yaş: 39.28% (kişi 344,976 / qadın 346,102) 15-24 yaş: 20.17% (kişi 176,050 / qadın 178,842) 25-54 yaş: 32.53% (kişi 285,258 / qadın 286,955) 55-64 yaş: 4.62% (kişi 31,030 / qadın 50,215) 65 yaş və üzəri: 3.4% (kişi 22,121 / qadın 37,610) Şəhərdə yaşayanların nisbəti 2015-ci ilin məlumatlarına görə 49,3% olan ölkədə, əhalinin illik artım nisbəti 2016-cı ilin təxmini məlumatlarına görə 1,88% səviyyəsindədir. === Etnik qruplar === Əhalinin 99% -i Afrika mənşəli olub, Avropa mənşəlilər ölkə daxilində mövcudluğu 1% nisbətindədir. Ölkə daxilində fərqli dil, mədəniyyət və ictimai quruluşa sahib 25 ədəd etnik qrup yaşayır.

Qvineya-Bisau — Afrikanın qərbində, Atlantik okeanı sahilində dövlət. Ölkə şimaldan Seneqal , şərqdən və cənub-şərqdən isə Qvineya ilə həmsərhəddir. == Tarixi == XV əsrdə portuqal səyyahı Nunu Triştanın başçılıq etdiyi ekspedisiya tərəfindən kəşf olunmuşdur. 1973-cü ildə Portuqaliyadan müstəqilliyini elan etmişdir. == Əhalisi == Paytaxtı Bisau şəhəridir- 473 min sakin (2014-cü il). Qvineya-Bisau gənc əhaliyə sahib olub, 2015 təxmini məlumatlarına görə əhalinin 59,45%-i 0-24 yaş aralığındadır. Ölkənin yalnız 3,4%-i 65 yaş və yuxarıdır. 0-14 yaş: 39.28% (kişi 344,976 / qadın 346,102) 15-24 yaş: 20.17% (kişi 176,050 / qadın 178,842) 25-54 yaş: 32.53% (kişi 285,258 / qadın 286,955) 55-64 yaş: 4.62% (kişi 31,030 / qadın 50,215) 65 yaş və üzəri: 3.4% (kişi 22,121 / qadın 37,610) Şəhərdə yaşayanların nisbəti 2015-ci ilin məlumatlarına görə 49,3% olan ölkədə, əhalinin illik artım nisbəti 2016-cı ilin təxmini məlumatlarına görə 1,88% səviyyəsindədir. === Etnik qruplar === Əhalinin 99% -i Afrika mənşəli olub, Avropa mənşəlilər ölkə daxilində mövcudluğu 1% nisbətindədir. Ölkə daxilində fərqli dil, mədəniyyət və ictimai quruluşa sahib 25 ədəd etnik qrup yaşayır.

Qvineya Respublikası — Qərbi Afrikada dövlət. Şimalda Seneqal, şimal və şimal-şərqdə Mali, şərqdə Kot-d-İvuar, cənubda Liberiya, cənub-qərbdə Syerra-Leona, şimal-qərbdə Qvineya-Bisau dövlətləri ilə həmsərhəddir. Qərbdə Qvineya sahillərini Atlantik okeanın suları yuyur. == Tarix == === Müstəmləkə dövrünə qədər === Qvineyanın qədim tarixi öyrənilməmişdir. Mülahizələrə görə Qvineya sahilləri Finikiya dənizçiləri tərəfindən qeydə alınmışdır. Orta əsrlərdə müasir Qvineya ərazisinin bir hissəsi VIII–IX əsrlərdə mövcud olmuş Qana, XIII–XV əsrlərdə mövcud olmuş Mali imperiyalarının tərkibinə daxil olmuşdur. Həmin dövrlərdə Qvineya ərazisində müxtəlif tayfalar, o cümlədən çoxsaylı mandinka, dyalonke, susu tayfaları tərəfindən məskunlaşmışlar. XVI əsrdə Futa-Callon düzənliyində köçəri maldar tayfalarından olan fulbelər tərəfindən məskunlaşdırıldı. 1720-ci illərdə islam dinini qəbul edən fulbelərin yuxarı təbəsi dyalonkelərə və bütpərəst fulbelərə qarşı müharibəyə başladılar. Bu müharibə 1770-ci illərin sonlarında başa çatdı, nəticədə fulbelərin erkən dövləti olan Futa-Callon dövləti yarandı.

Qvineya bayrağı — Qvineyanın Dövlət bayrağı

Qvineya cərəyanı — Afrikanın qərb sahilləri boyunca yavaş axan və Atlantik okeana aid edilən isti cərəyan. Qvineya körfəzində qərbdən şərqə axaraq, sonradan cənub istiqamətində dönüş edir. Anqola və Cənubi Ekvator əks cərəyanı ilə birlikdə Qvineya körfəzinin siklon cərəyanını yaradır. Cərəyanlar arasında olan sərhəd mövsümə görə dəyişir, amma təxmini başlanğıcı 10° q.u. sayılır. Suyun orta illik temperaturu 26—27 °C, şərqdən qərbə irəliləyərkən, cərəyanın sürəti azalır. Ən yüksək sürəti gün ərzində 44 km, bəzi hallarda gün ərzində 88 km qədər sürətlənə bilər.

Qvineya körfəzi — Tropik Atlantik okeanının şimal-şərqinin böyük hissəsi, Qabonun Kape Lopez və Liberiyanın Kape Palmas arasında yerləşir.

Yeni Qvineya — Qrenlandiyadan sonra Yer kürəsinin ikinci böyük adası, sahəsi 786 min km²-dir.

Azərbaycan–Qvineya münasibətləri — Azərbaycan Respublikası ilə Qvineya Respublikası arasındakı mövcud ikitərəfli əlaqələr. == Diplomatik əlaqələr == İki ölkə arasında diplomatik əlaqələr 1992-ci ilin mart ayının 11-də qurulmuşdur.

Ekvatorial Qvineya — Afrikada dövlət. Mərkəzi Afrikada yerləşən və Atlantik Okeanına çıxışı olan Afrikanın ən kiçik ölkələrindən biridir. Ərazisi materik hissəsindən və beş adadan ibarətdir. Ölkənin materikde yeləşən hissəsi Mbini adlandırılır və bu hissəsi ilə şimaldan Kamerun, şərqdən və cənubdan Qabon ilə həmsərhəddir və qərb sərhədlərini Atlantik Okeanının suları yuyur. Ölkənin paytaxtı Malabo adaların ən böyüyü olan Biokoda yerləşir. Adına baxmayaraq, Ekvatorial Qvineyanın heç bir hissəsi ekvator xətti ilə kəsişmir. Bununla belə, onun ikinci böyük adası olan Annobon adası ekvatordan 155 km (96 mil) cənubda, ölkənin qalan hissəsi isə şimalda yerləşir. == Coğrafiya == Afrika qitəsinin ən kiçik ölkələrindən biri olaraq ölkə 28.051 km²-lik bir sahəyə malikdir. Bu sahədən 26.000 km²-i materikdə olduğu halda, geri qalan sahəsini adaları təşkil edir. Adalar içərisində də Bioko 2017 km² ilə ən böyük adasıdır.

Papua-Yeni Qvineya, tam adı Papua-Yeni Qvineya Müstəqil Dövləti (ing. Papua New Guinea [ˈpæpuːə njuː ˈɡɪni] (tj. ˈpɑːpuːə, ˈpæpjuːə), tok-pisin Papua Niugini, hiri-motu Papua Niu Gini) — Okeaniyada Sakit Okeannın cənub-qərbində dövlət. Yeni Qvineya adasının şərq hissəsini, Bismark arxipelaqını, Solomon adalarının şimal hissəsini, Buka adasını , D’Antrkasto adasını və s.əhatə edir. Sahəsi — 462 840 km². Əhalisi 6 milyon nəfər (2009), əsasən papuas və melaneziyalılardan ibarətdir.

Papua-Yeni Qvineya, tam adı Papua-Yeni Qvineya Müstəqil Dövləti (ing. Papua New Guinea [ˈpæpuːə njuː ˈɡɪni] (tj. ˈpɑːpuːə, ˈpæpjuːə), tok-pisin Papua Niugini, hiri-motu Papua Niu Gini) — Okeaniyada Sakit Okeannın cənub-qərbində dövlət. Yeni Qvineya adasının şərq hissəsini, Bismark arxipelaqını, Solomon adalarının şimal hissəsini, Buka adasını , D’Antrkasto adasını və s.əhatə edir. Sahəsi — 462 840 km². Əhalisi 6 milyon nəfər (2009), əsasən papuas və melaneziyalılardan ibarətdir.

Qvineya-Bisau — Afrikanın qərbində, Atlantik okeanı sahilində dövlət. Ölkə şimaldan Seneqal , şərqdən və cənub-şərqdən isə Qvineya ilə həmsərhəddir. == Tarixi == XV əsrdə portuqal səyyahı Nunu Triştanın başçılıq etdiyi ekspedisiya tərəfindən kəşf olunmuşdur. 1973-cü ildə Portuqaliyadan müstəqilliyini elan etmişdir. == Əhalisi == Paytaxtı Bisau şəhəridir- 473 min sakin (2014-cü il). Qvineya-Bisau gənc əhaliyə sahib olub, 2015 təxmini məlumatlarına görə əhalinin 59,45%-i 0-24 yaş aralığındadır. Ölkənin yalnız 3,4%-i 65 yaş və yuxarıdır. 0-14 yaş: 39.28% (kişi 344,976 / qadın 346,102) 15-24 yaş: 20.17% (kişi 176,050 / qadın 178,842) 25-54 yaş: 32.53% (kişi 285,258 / qadın 286,955) 55-64 yaş: 4.62% (kişi 31,030 / qadın 50,215) 65 yaş və üzəri: 3.4% (kişi 22,121 / qadın 37,610) Şəhərdə yaşayanların nisbəti 2015-ci ilin məlumatlarına görə 49,3% olan ölkədə, əhalinin illik artım nisbəti 2016-cı ilin təxmini məlumatlarına görə 1,88% səviyyəsindədir. === Etnik qruplar === Əhalinin 99% -i Afrika mənşəli olub, Avropa mənşəlilər ölkə daxilində mövcudluğu 1% nisbətindədir. Ölkə daxilində fərqli dil, mədəniyyət və ictimai quruluşa sahib 25 ədəd etnik qrup yaşayır.

Qvineya-Bisau bayrağı — Qvineya-Bisaunun Dövlət bayrağı

Qvineya-Bisau bayrağı — Qvineya-Bisaunun Dövlət bayrağı

Yeni Qvineya timsahı (lat. Crocodylus novaeguineae) — əsl timsahlar sinfinin nisbətən kiçik növü. Yalnız Yeni Qvineya adasında yaşayır. Bu növün erkəkləri 3,5 m, dişiləri isə 2,7 m-ə uzunluğa qədər böyüyür. Ağzı olduqca dar, rəngi boz-qəhvəyi, quyruğunda tünd qəhvəyi ləkələr vardır. Yeni Qvineya timsahı, görünüşü və quruluşu baxımından Siam timsahına bənzəyir. Baxmayaraq ki, Avstraliya şirinsu timsahına daha yaxındır. Filippin timsahı (Crocodylus mindorensis) əvvəllər Yeni Qvineya timsahı bir yarımnövü sayılırdı, lakin indi ümumiyyətlə ayrı bir növ kimi qeydə alınmışdır. Yeni Qvineya timsahı adanın daxili hissəsindəki şirin suda yaşayır. Bəzən duzlu su hövzələrində görülə bilər.

Azərbaycan–Ekvatorial Qvineya münasibətləri — Azərbaycan Respublikası ilə Ekvatorial Qvineya Respublikası arasındakı mövcud ikitərəfli əlaqələr. == Diplomatik əlaqələr == İki ölkə arasında diplomatik əlaqələr 2004-cü ilin noyabr ayının 11-də qurulmuşdur.

Azərbaycan–Qvineya-Bisau münasibətləri — Azərbaycan Respublikası ilə Qvineya-Bisau Respublikası arasındakı mövcud ikitərəfli əlaqələr. == Diplomatik əlaqələr == İki ölkə arasında diplomatik əlaqələr 1992-ci ilin avqust ayının 27-də qurulmuşdur.

Qvineya-Bissau silahlı qüvvələri quru qoşunları, hərbi hava qüvvələri, hərbi dəniz qüvvələri və jandarma qüvvələrini əhatə edən və dövlət quruluşunun qorunması, əhalinin və Qvineya-Bisau Respublikasının ərazi bütövlüynü qorumaqla səlahiyyətli olan qurumdur. == Tərkibi == Quru qoşunları kəşfiyyat bölüyündə 5 piyada batalyonu, 1 artilleriya taburu və zirehli tank eskadron ordunun arsenalındadır. Personalın ümumi sayı 6000 nəfərdən 3500 nəfərədək ibarətdir. Hazırda 10-dək çox köhnə tank, 9 döyüş kəşfiyyat maşınları PТ-76 Т-34-85, 15 yüngül üzən tank, 16 zirehli transportyor, 10, 20, 18 yedəyə alınanlar top, 8 minaəleyhinə maşın , 30 zenit topları, БТР-60 БРДМ-2 БТР-40 azı 15 zirehli transportyor, 20 çin istehsalıə zirehli avtomobillər vardır. [1] Arxivləşdirilib 2017-01-09 at the Wayback Machine == Hərbi hava qüvvələri == Qvineya-Bissau hərbi hava qüvvələri quru qoşunlarının təyyarə ilə dəstəklənməsi üçün fəaliyyətdədir. Burada 100 hərbçi xidmət edir və yalnız bir mübariz hava vasitəsi olan Mi-8 çoxməqsədli helikopter vardır. Artıq yararsız olub və anbarda saxlanmasına baxmayaraq üç döyüş təyyarəsi və 4 ədəd SA31 helikopter mövcuddur. [2] Arxivləşdirilib 2017-01-09 at the Wayback Machine == Hərbi dəniz qüvvələri == Ölkənin hərbi dəniz qüvvələri 350 hərbçi və 6 hərbi gəmidən ibarətdir. == Jandarma qüvvələri == Jandarma qüvvələri Qvineya-Bissauda ölkə daxilində sabitliyin və təhlükəsizliyin qorunub saxlanması üçün lazım dəstək üçün müharibə illərində formalaşdırmışdır. Məhdud sayda atıcı silah, zirehli texnika və 2000 nəfər insani qüvvə mövcuddur.

Konstitusiya referendumu Qvineyada 11 noyabr 2001-ci ildə keçirilmişdir. O Qvineyanın yeni Konstitusiyasının qəbul edilməsinə aid idi, hansı ki, prezidentlik müddətinin say məhdudiyyətini aradan qaldırırdı və 5 il olan müddət davamlığını 7-yə qədər artırırdı. Konstitusiya 98,36 % səs ilə təsdiq olunmuşdur. Müxalifətin referendumu boykot etmək çağırışına baxmayaraq, seçicilərin 87,2 % iştirak etmişdir. Referendumun nəticəsində prezident Lansana Konte qeyri-məhdud sayda seçilmək imkanını aldı ki, bu onun müxalifətlə münasibətlərini daha da çox kəskinləşdirdi.

Müqqəddəs Georgi boğazı (ing. Saint George's Channel). Boğaz Bismar arxipelaqına aid olan (qərbdə) Yeni Britaniya ,(şərqdə) Yeni İrlandiya adalarını ayırır. Bismark dənizi ilə Solomon dənizini birləşdirir. Boğaz İrlandiya və Böyük Britaniya arasında yerləşən boğazın şərəfinə adlandırılmışdır. Boğazın uzunluğu 130 km,eni isə ən dar yerdə 8 km təşkil edir.

Yeni Qvineya Ərazisi (ing. Territory of New Guinea) — Birinci Dünya müharibəsində Almaniya İmperiyasının məğlubiyyətindən sonra Millətlər liqasının qərarı ilə Avstraliyanın idarə edilməsinə verilmiş mandat ərazisi. Ona Almaniyanın Alman Yeni Qvineyası — Yeni Qvineya adasının şimal-şərqi hissəsi, Bismark arxipelağı, Admiralteyst adası, Solomon adaları (arxipelaq), Buka adası və bir neçə kiçik ada daxildir. Ərazi 1914-cü ildə Avstraliya tərəfindən zəbt edilib. 17 sentyabr 1914-cü ildə Alman Yeni Qvineyasının qubernatoru vəzifəsini icra edən şəxs kapitulyasiya haqqında akta imza atır. 9 may 1921-ci ilədək ərazi hərbi komendant tərəfindən idarə edilir. Həmin tarixdə isə mülki idarəçilik tətbiq edilir. Millətlər Liqası 17 dekabr 1920-ci ildə ərazi üzərində Avstraliyanın mandatı barəsəndə şərtlər hazırlayır və aprel 1921-ci ildə ərazi rəsmi surətdə ona verilir. İkinci dünya müharibəsi dövründə ərazi Yaponiya tərəfindən işğal edilir və ciddi döyüşlər gedir. 13 dekabr 1946-cı ildə ərazi Avstraliyanın idarəçiliyinə verilən BMT mandatlı torpaq statusu alır.

Lae (ing. Lae) Morobe Vilayətinin paytaxtı və Papua Yeni Qvineyanın ikinci böyük şəhəridir. Markham çayı deltasının yaxınında və Highlands Bölgəsi ilə sahil arasındakı quruya nəqliyyat koridoru olan Highlands avtomobil yolunun başlanğıcında yer almaqdadır. Lae, ölkənin ən böyük karqo limanı və Papua Yeni Qvineyanın sənaye mərkəzidir. Şəhər, Baxça Şəhəri və Texnologiya Üniversitetinin evi olaraq bilinir. == İdarəsi == Lae Şəhər Məclisi, Lae Yerli səviyyədə hökumət olaraq da bilinir. Şəhər sakinlərinə bələdiyyə xidmətləri verərək, şəhərin siyasi qərarları, idarəsindən məsul bir Şəhər Bələdiyyə Avtoritariyasıdır. Lae şəhəri, güclü bir iqtisadiyyata sahip müasir, təhlükəsiz, canlı bir Şəhər yaradarkən mədəni mirasını inkişaf etdirərkən və Sağlam, yaxşı təhsilli, mütənasib bir toplum inkişaf etdirərək 2012 ilinə qədər Asiya Sakit okean Bölgəsinin Baxça Şəhərlərindən biri olmayı hədəfliyir. Yaxşı bir yaşam atmosferinə sahip olacaq. Lae yerli şəhər hökuməti, üçüncü səviyyə bir hökumətdir.

Azərbaycan–Papua-Yeni Qvineya münasibətləri — Azərbaycan Respublikası ilə Papua-Yeni Qvineya arasındakı mövcud ikitərəfli əlaqələr. == Diplomatik əlaqələr == 5 may 2023-cü il tarixində Azərbaycan Respublikasının BMT-dəki Daimi Nümayəndəsi Yaşar Əliyev və Papua Yeni Qvineya Müstəqil Dövlətinin Daimi Nümayəndəsi Maks Hufanen Ray iki ölkə arasında diplomatik münasibətlərin qurulmasına dair Birgə Kommunike imzalayıblar..

Bu məqalə Papua-Yeni Qvineya klublarının FİFA Klublararası Dünya Çempionatındakı iştirakı haqqındadır.

30 yanvarda Papua-Yeni Qvineya İndoneziya ilə sərhədini bağladı. 20 martda isə ilk koronavirus xəstəsi təsdiq olundu. O, Uhan Universitetində oxuyan tələbəymiş.

30 yanvarda Papua-Yeni Qvineya İndoneziya ilə sərhədini bağladı. 20 martda isə ilk koronavirus xəstəsi təsdiq olundu. O, Uhan Universitetində oxuyan tələbəymiş.