Этимологический словарь азербайджанского языка

  • AGAH

    Farsca agahanidən (məlumatlandırmaq) məsdəri ilə qohumdur. 

    Полностью »
  • AĞ1

    Rəng bildirən bu sözün başqa dillərdəki qarşılığı “parıltı” (блеск) mənasını əks etdirir. Məsələn, rus dilindəki белый kəlməsi tarixi baxımdan qədim h

    Полностью »
  • AĞ ELƏMƏK

    Üzünə ağ olmaq, ağ yalan kimi ifadələrdə ağ sözü “yuxarı” anlamını əks etdirir: ağ eləmək “normadan yuxarı qalxmaq”dır

    Полностью »
  • AĞ OLMAQ

    “Üzünə ağ olur” deyirik. Alimlər buradakı ağ(aq) sözünü ərəb mənşəli hesab edirlər. Söz, əslində, türk mənşəlidir

    Полностью »
  • AĞA

    “Hündür”, “yuxarı” deməkdir. Bəzi türk dillərində əkə, yekə şəklində işlədilir.   

    Полностью »
  • AĞABALA

    “Ağa olmağa layiq övlad” deməkdir. 

    Полностью »
  • AĞAC

    Dilimizdə bircə səsdən ibarət olan və “bitki” mənasını verən ı sözü olub. Onun da əsasında ığac (ağac, yığac) kəlməsi yaranıb

    Полностью »
  • AĞACDƏLƏN

    Ağac və dəlmək sözlərindən əmələ gəlib. Bu quş ağac koğuşlarını dimdikləyir (dəlir) və oradakı cücülərlə qidalanır

    Полностью »
  • AĞACLIQ

    Ağac məlumdur; -lıq omonim şəkilçidir, onun bir mənası qabaqlar, rusca “изобильно” mənasını verən müstəqil sözlə bağlı olub (bəzi türk dillərində lığa

    Полностью »
  • AĞADADAŞ

    Ağa “böyük” deməkdir. Ağadadaş “böyük dadaşdır”(həm ad kimi işlədilir, həm də kiçiklərin böyüklərə müraciət formasıdır)

    Полностью »
  • AĞAMALI

    İki yozumu var: 1. “Ağaya layiq olan mal”.  2. “Mənim ağam Əlidir”.   

    Полностью »
  • AĞAMƏHƏMMƏD

    Fars izafətinin qəlibi üzrə “Məhəmməd ağa” mənasında Ağayi-Məhəmməd Ağaməhəmmədə çevrilib. (Bəşir Əhmədov

    Полностью »
  • AĞAMƏMMƏD

    Ağa və Məhəmməd sözlərindən əmələ gəlib, sonra sadələşib. Ağa öz sözümüzdür, Məhəmməd isə ərəbcədir. (Bəşir Əhmədov

    Полностью »
  • AĞANƏZƏR

    “Ağanın nəzərində saxlanılan” deməkdir. Ağa bizim sözdür, nəzər isə ərəb mənşəlidir. 

    Полностью »
  • AĞARTMAQ

    “Göz ağartmaq” deyirik, ağart (alart variantı da olub) odla bağlıdır: göz­dən sanki od püskürür. (Bəşir Əhmədov

    Полностью »
  • AĞASI

    Ağa sözündən və üçüncü şəxsin mənsubiyyət şəkilçisindən düzəlib. C.Cabbarlı Sona xanıma Sonası dediyi kimi, bəzi adamlar da böyüyünə Ağası deyib

    Полностью »
  • AĞAYAR

    Ağa bizim sözdür, yar farsca “dost” deməkdir. Ağayar “ağanın dostu” deməkdir. 

    Полностью »
  • AĞBAĞIR

    İndi “qorxaq” anlamında işlədilir. Ağ ciyər (bağır) qəzəb, hiss-həyəcan mən­­bəyidir və ona qabaqlar “öfkə” deyilib

    Полностью »
  • AĞBIĞ

    Ağbuğ, ağbuğum variantları da var. Barama qurdunun xəstəliyidir: qurd şişir, belində ağ sızaqlar əmələ gəlir, irinli olur

    Полностью »
  • AĞCA

    Ağ sözü ilə bağlıdır, (Ağgül də bununla qohumdur). Qaraca, Göyçə adları da həmin qəlib üzrə yaranıb. (Bəşir Əhmədov

    Полностью »
  • AĞCAQANAD

    Qanadları ağ olduğundan belə adlanıb. 

    Полностью »
  • AĞCAQAYIN

    Ağca rəng bildirir, qayın isə “yanma” (bu, qaynamaq sözü ilə qohum­dur) deməkdir: “rəngi ağ olan və tez yanan ağac” deməkdir

    Полностью »
  • AĞCAQOVAQ

    Ağca qabıq birləşməsindən törəyib, bu ağacın qabığı ağ (gümüşü) olur. Birinci hissə ağ sözü ilə bağlıdır, qovaq isə adamın başında əmələ gələn kəpəklə

    Полностью »
  • AĞGÜL

    Qız adıdır, qoyungözü (ромашка) çiçəyinin adlarından biridir.  

    Полностью »
  • AĞĞAT

    Bu rusca крыжовник sözünün bizdəki qarşılığıdır. “Rusca-azərbaycanca lüğət”in II cildi крыжовник sözünün tərcüməsini verə bilməmiş, yalnız onu şərh et

    Полностью »
  • AĞI

    Ağu kimi də işlədilir, farsca “zəhər” deməkdir. 

    Полностью »
  • AĞI DEMƏK

    Ağ sözünün bir mənası mənbələrdə “göz yaşı” kimi izah olunub. Ağla(maq), ağı demək sözləri həmin kökdən əmələ gəlib

    Полностью »
  • AĞIL1

    Ərəb mənşəlidir, gerçəkliyin şüurda inikasının ali forması olub, insanın ətraf alə­mə münasibətini tənzimləmə qabiliyyətidir

    Полностью »
  • AĞILLI-BAŞLI

    Bu sözün əsli zərf olub (ağılla, başla iş görmək), sonra təhrif edilib və ağılla-başla kəlməsi ağıllı-başlı şəklinə düşüb

    Полностью »
  • AĞIR

    Mənbələrdə “yavaş”, “asta” mənalarını verən ağru (aquru) sözü var. Ağır-ağır hərəkət etmək ifadəsindəki ağır sözü buradan əmələ gəlib

    Полностью »
  • AĞIRLIĞIM-UĞURLUĞUM

    Sözün əsli ağırlığım, yorğunluğum kimi olub. Xalq oyun­larında, bayram mərasimlərində çox işlədilir. (Bəşir Əhmədov

    Полностью »
  • AĞIZ

    Qədim mənası “deşik”, “boşluq” demək olub. Bu söz tarixi baxımdan qazmaq, qazan sözləri ilə qohum ola bilər

    Полностью »
  • AĞLAMAQ

    Ağı demək, ağlamaq, sıtqamaq, yağış tipli sözlərin hamısı “su” anlamı ilə bağlıdır. Fonetik dəyişmələr nəticəsində formaca bir-birindən uzaqlaşıb: tar

    Полностью »
  • AĞLANSINMAQ

    Ağlamaq feili ilə bağlıdır. -sın (-sa) şəkilçisi adlardan feil düzəldir (ağlam-sın, gülüm-sün, su-sa-maq)

    Полностью »
  • AĞLAYIB-SITQAMAQ

    Bu söz ağlayıb-sığıtmaq kimi olub. Həm ağla, həm də sığıt kəlmələri su anlayışı ilə bağlıdır, “göz yaşı” deməkdir

    Полностью »
  • AĞLINA KEÇƏ YAMAMAQ

    Buradakı ağıl sözü, əslində, al (ön, qabaq) kəlməsinin təhrif olunmuş formasıdır. Alaçıq sözü “qabağı açıq” (qapısı olmayan) deməkdir

    Полностью »
  • AĞNAĞAZ

    Ehtiyacı təcili ödəmək üçün dəyirmanda azca dən üyütməyə “ağnağaz” deyirlər. Bu kəlmənin mənşəyi barədə bir neçə mülahizə söyləmək olar: 1

    Полностью »
  • AĞNAMAQ

    Divar uçub töküləndə deyirik: divar ağnayıb tökülür. Qədimdə ağmaq feili olub və rus dilinə “свалиться”, “склоняться”kimi tərcümə olunub

    Полностью »
  • AĞRI-ACI

    Acı sözünün qədim mənalarından biri “ağrımaq” deməkdir və qaqauz dilində indi də qalmaqdadır: onlarda “aceer ayaam” – cümləsi ayağım ağrıyır anla­mını

    Полностью »
  • AĞSOLAQ (AĞIMSOVLAQ)

    Bu söz yağı əridib içinə yumurta salmaq, sonra onu əzilmiş sarımsaq və qatıq qarışığının üstünə tökməklə alınan xörəyin adını bildirir

    Полностью »
  • AĞSU

    “Tanınmış”, “seçilmiş” mənasında ağsoy (ulusoy) sözü olub, “yüksək nəsil”, “adlı-sanlı” deməkdir. Ehtimal ki, Ağsu rayonunun adı bununla bağlıdır

    Полностью »
  • AĞUŞ

    İlkin mənası “halqa” deməkdir. İndi “qucaq” mənasında işlədilir (qolların ara­sı­na almaq). Türk mənşəli sözə oxşamır, güman edirəm ki, fars sözüdür

    Полностью »
  • AĞUZ

    Bu sözün mənası “yeni doğmuş heyvanın məmələrinin ağzına yığılmış sarı və yüksək kolorili süd, mayalanmaq südü” deməkdir

    Полностью »
  • AĞZIGÖYÇƏK

    Bu sözün əsli ağzıgövşək olub, sonra ikinci hissə təhrif nəticəsində göyçək formasını kəsb edib, mənası “çənəsinə rəhbərlik edə bilməyən” demək­dir

    Полностью »
  • AĞZIQARA

    Ağzı qara tülküyəm ifadəsi dialektlərdə çox işlədilir. “Ağzıqara” “ikiüzlü, yaltaq, hiyləgər” deməkdir, (hərfi mənası: “ağzı pis” deməkdir)

    Полностью »
  • AĞZIYELLİ

    Ağzıqanlı variantı da var. Qan “od”, “isti” deməkdir. Buradakı “yel” qanın təhrifidir. (Bəşir Əhmədov

    Полностью »
  • AHIL

    Ərəbcə əhli (yaşlı) sözü ilə qohumdur. 

    Полностью »
  • AXAR-BAXARLI

    Axarı türkmənlərin dəvə yunundan toxuduqları nazik və gözəl parça növüdür. Baxanda sanki adamın gözünü aparır (axıdır)

    Полностью »
  • AXÇA

    Gümüş pula verilən addır. Ağ sifətindən əmələ gəlib ( pulun rəngi ağ, yəni gümüş olduğu üçün belə deyiblər)

    Полностью »
  • AXIR

    Bu söz ərəb mənşəlidir, axirət kəlməsi ilə eyni kökə malikdir, “son” deməkdir. 

    Полностью »