Этимологический словарь азербайджанского языка

  • AL1

    Dilimizdə “Sənə al da geysən, yaraşır, şal da geysən” cümləsi var. Al sözü “na­rıncı (оранжевый) rəngdə olan ipək parça” deməkdir

    Полностью »
  • AL-ƏLVAN

    Al “qırmızı”dır, “əlvan”, “parlaq”, “bəzəkli” anlamını əks etdirir. 

    Полностью »
  • ALA1

    Dilimizdə alaca, ala-bula, ala (пегий) sözləri var. Al sözü tarixən ağ sözü ilə ey­ni olub. Ala kəlməsinin mənasinda həmişə “ağ”anlamı da mövcuddur: a

    Полностью »
  • ALA-ÇULA

    Sinonimlər birləşməsidir, hər iki sözün mənası “yarımçıq” deməkdir. 

    Полностью »
  • ALACA

    “Açıq-kürən” (светло-рыжий) deməkdir. “Koroğlu”da “Bir atı var alaca...” sözləri mövcuddur, öz sözümüzdür

    Полностью »
  • ALAÇIQ

    Sözün al hissəsi alın sözü ilə qohumdur. Mənası “qabaq”, “ön tərəf” de­məkdir. Açıq isə elə indi də işlətdiyimiz kəlmədir, “bağlı olmayan” deməkdir

    Полностью »
  • ALAF

    Ərəbcə əsli ələfdir, “yem” deməkdir. Əllaf sözü ilə qohumdur. 

    Полностью »
  • ALAGÖZ

    “İri və cazibəli göz” deməkdir. Qarasından ağı artıq olan gözə “ağ göz” de­yirlər. Ala sözünün “ağ” mənası mənbələrdə qeydə alınıb

    Полностью »
  • ALAĞIZLANMAQ

    Azca xörək yeməklə mədəni sakitləşdirməyə respublikanın bəzi rayonlarında “alağızlanmaq” deyirlər. Güman edirəm ki, söz al (aldatmaq) və ağız kəlmələr

    Полностью »
  • ALAKEŞ

    Sözün birinci hissəsi bizimkidir, alaq kəlməsi ilə bağlıdır, keş farsca “çəkən” deməkdir. Toxanın bir növünə “alakeş” deyirlər

    Полностью »
  • ALAKOL

    Tovuzda kənd adıdır. İki yozumu var: 1. Kolluq sahə.  2. Geniş düzənlik. Ala (al) feili “geniş olmaq” mənasında işlənib

    Полностью »
  • ALAQARIN

    Ala sözünün bir mənası “yarımçıq” deməkdir. Alaqarın “doyunca ye­mə­mək”, “yarımçıq, az yemək” deməkdir

    Полностью »
  • ALAQAYIŞ

    Sinəbənd (bu, farscadır) sözünün türkcə qarşılığıdır. Al (ala) “qabaq tərəf” deməkdir. (Bəşir Əhmədov

    Полностью »
  • ALAMANÇI

    Mənbələrdə al (ala) sözünün bir mənası belə açıqlanıb: “talançı atlı dəstə”. Talamaq, talan, talançı sözləri ilə alamançı (soyğunçu) kəlməsi arasında

    Полностью »
  • ALAS

    yakut. alaas – biçənək

    Полностью »
  • ALASİMAN

    Al “hündür, yüksək”, asiman isə “səma” deməkdir. Alasiman “yüksək səma” deməkdir (al “hündür mənasında çox işlənir”)

    Полностью »
  • ALAŞA

    Ala-bəzək sözündəki ala hissəsi ilə qohumdur, “qarışıq” (dönmə) deməkdir. Alaşa cins (seçmə) ayğırla adi madyandan törəyən (qarışıq) ata deyiblər

    Полностью »
  • ALATORAN

    Ala “bir qədər” (yarımçıq) deməkdir, toran farsca tar (qaranlıq) sözü ilə bağlıdır, sinonimi ala-qaranlıq kəlməsidir

    Полностью »
  • ALAYI

    “Alayı cür ola bilməz” deyirik. Zənn edirəm ki, alayı sözü an (o əvəzliyi) və layu (kimi, cür, sayaq) kəlmələrindən törəyib, anlayu (o cür, başqa cür)

    Полностью »
  • ALBALI

    Al sözü “hiylə”, “yalan”, “aldadıcı” deməkdir. Deməli, albalı “yalançı (şirin ol­mayan) gilas” kimi başa düşülə bilər (balı sözünün mənası şirin gilas

    Полностью »
  • ALBEDO

    lat. albedo – ağlıq

    Полностью »
  • ALBİT

    lat. albus – ağ

    Полностью »
  • ALÇA

    Alu farsca “meyvə” deməkdir: gavalı, şaftalı və s. Alça (əsli: aluçə) sözü də bununla bağlıdır. “Meyvəcik” mənasını əks etdirir

    Полностью »
  • ALÇACIQ

    Kiçi (kiçi-l-mək, kiçi-k), alça (alça-q, alça-l-maq) tipli sözlər qabaqlar müstəqil işlədilib. Alçacıq kəlməsində alça özünün qədim formasını saxlayıb

    Полностью »
  • ALÇAQ

    Rus dilində “спускаться” kimi tərcümə edilmiş il felimiz olub. Alçaq sözü də bir vaxtlar ilçaq şəklində işlədilib

    Полностью »
  • ALÇI

    Aşıq-aşıq oyununda sümüyün dörd tərfindən birinin adıdır, cik sözü də bunun dəyişmiş formasıdır. “Cikinə-bikinə bələd olmaq” deyirik

    Полностью »
  • ALDANMAQ

    Alda-n, alda-t sözləri göstərir ki, törəmə kök alda hissəsidir. Söz al (hiylə) və la (feil düzəldən şəkilçi) hissələrindən ibarət olub, sonra dissimli

    Полностью »
  • ALDAT

    Törəmə kök aldadır. Daha qədim kök isə “hiylə” mənasını verən al sözüdür. Bu sözdən al-la feili yaranıb, sonra 2-ci l səsi d səsinə keçib

    Полностью »
  • ALDIMQAÇ

    Paltarın boyun hissəsində olan bəzəkli haşiyədir, “yaraşıqlı” deməkdir, almaq və qaçmaq sözlərindən əmələ gəlib

    Полностью »
  • ALEKSANDRİT

    rus. Aleksandrit – rus çarı II Aleksandrın adından

    Полностью »
  • ALEVRİT

    yun. aleuron – un

    Полностью »
  • ALEVROLİT

    yun. aleuron – un + yun. lithos – daş

    Полностью »
  • ALƏMZAR

    “Aləmin qızılı” (qiymətli) deməkdir. (aləm ərəb, zər farscadır). 

    Полностью »
  • ALXAS

    Məxsus, xassə sözləri ilə qohumdur. Əl (artikl) və xas komponentlərindən əmələ gəlib. Xalis sözü ilə semantik yaxınlığı var

    Полностью »
  • ALIĞINI ALMAQ

    Görünür, “soyundurmaq, biabırçı vəziyyətə salmaq” demək olub. 

    Полностью »
  • ALIQ1

    Əbu-Həyyan bu sözü heyvan dərisindən olan “örtük”, “paltar” kimi açıqlayıb. Bu­rada al kəlməsi “yuxarı”, “üst” mənasındadır

    Полностью »
  • ALIM

    El arasında “alımını vermək” ifadəsi işlədilir. Alım mənbələrdə borc kimi açıq­la­nıb. Deməli, “payını vermək”(əvəz çıxmaq) deməkdir

    Полностью »
  • ALIMINI VERMƏK

    Bu ifadə mənfi mənada işlədilir: “cəzalandırmaq”, “cavabını ver­mək” və s. Alım sözünün bu mənası “borc” demək olub

    Полностью »
  • ALIN

    “Ön”, “qabaq tərəf” deməkdir. Başın ön tərəfində olduğu üçün alın adlanıb. Alın ya­zısı da “öncədən olan yazı” deməkdir

    Полностью »
  • ALIN YAZISI

    Bu, heç də başın bir hissəsini təşkil edən alındakı yazı demək deyil. Alın sözünün qədim mənası “ön, əvvəl, qabaq” deməkdir

    Полностью »
  • ALINMAQ1

    Tarixən balanı öz anasını əmməyə öyrətməyə “aldırmaq” (alışdırmaq) demişik. İndi də iş alınmadı (baş tutmadı) deyirik

    Полностью »
  • ALIŞQAN

    Sözün kökü al hissəsidir, alov kəlməsi ilə qohumdur. Ad-feil omonimi olub. -ış növ şəkilçisidir, -qan isə feildən ad düzəldib

    Полностью »
  • ALİ

    Ərəb mənşəli hesab edirlər, məncə ala qapı birləşməsindəki ala sözü ilə qohum­dur və türk mənşəlidir

    Полностью »
  • ALİDADA

    ər. – xətkeş, tərəf

    Полностью »
  • ALİM

    Ərəbcədir, elm sözü ilə kökdaşdır. 

    Полностью »
  • ALKOQOL

    Ərəb mənşəlidir (əl-kuhl), mənası “toz halında olan sürmə” deməkdir. 

    Полностью »
  • ALQIŞ

    Dilimizdə al feili olub və “блогославлять” mənasında işlədilib. Alqış da həmin kök əsasında yaranıb. Buna uyğun olaraq qarğış kəlməsi də qayğı sözündə

    Полностью »
  • ALQORİTM

    Özbək riyaziyyatçısı Əl-Xorəzmi Məhəmmədin (IX əsr) adı ilə bağlıdır. Əl-Xorəzmi sözü Avropada alqoritm kimi tələffüz olunub

    Полностью »
  • ALLAH

    Ərəbcədir, ilahi sözü ilə qohumdur. 

    Полностью »
  • ALLAŞMAQ

    Al sözünün bir mənası “qırmızı” deməkdir. Allaşmaq “qızarmaq” anla­mı­nı əks etdirir. (Bəşir Əhmədov

    Полностью »