Этимологический словарь азербайджанского языка / AR
Всего статей – 5526,
статей на «AR» – 51
-
AR
Ərəbcədir, “utanma” deməkdir. Arsız sözü də bununla qohumdur. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
-
ARA-BƏRƏ
Əsli ara-be-ara (müq. et: ala-be-ala, yəni alabula) kimi olub. Arada-bərədə kimi də işlədilir. (Bəşi
-
ARA-SIRA
Qaynaqlarda arası-ara kimi də qeyd olunub. Görünür, “məsafə (ara) vermək” mənası ilə bağlıdır. Seyrə
-
ARA VURMAQ
İkinci hissə burmaq feilinin təhrifindən ibarətdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
-
ARABA
Arabanı ilk dəfə türklər kəşf edib və adını da qanqılı qoyublar (tayfa adı ilə bağlıdır). Bu, ilk də
-
ARABESK
Təkallahlılığı qəbul etmiş qədim yəhudilər bütpərəstliyin istənilən təzahürünə qarşı idilər. Ona g
-
ARAQ
Maks Fasmerə görə, arağı ilk dəfə qıpçaqlar hazırlamış və ona araka adını vermişlər. Mütəxəssislər a
-
ARAQÇIN
Ərəq (araq) ərəbcə “tər” deməkdir, çin isə farsca “yığmaq”la bağlıdır: “tər yığan” (təri canına çəkə
-
ARALAMAQ
Kökü ar (отделять) feilidir. Ar feili indi müstəqil işlədilmir. Səpələ, çapala qəlibi üzrə arala kəl
-
ARALIQ
Türklərdə ay adları belədir: ocaq, şubat, mart, nisan, mayıs, haziran, temmuz, ağustos, eylül, ekim
-
ARAM
Farsca aramidən (sakitləşmək) feili ilə qohumdur. “Sakit” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğə
-
ARAT
Toxum səpilməmişdən şumun sulanmasına “arat eləmək” deyirik. Arat və araq sözlərinin kökü eynidir, “
-
ARAZ
Çox adam fars mənşəli hesab edir, Radlova görə, ərəbcədir və “hirsli” deməkdir. Kür isə “dəli”dir.
-
ARD
Radlov yazır ki, ar sözü “əks tərəf” deməkdir. Belədirsə, onda arğac (ərişin əksinə olan), arxac (da
-
ARD UNU
Dəyirmanda daşın ətrafına yığılmış un tozuna ard unu deyilir. Ard, farsca “un” deməkdir. Deməli, ard
-
ARDIC
“Təmizləmək” mənasında ar feili olub. “Aydan arı, sudan duru” deyimindəki arı (təmiz) sözü həmin fei
-
AREAL
lat. arealis – ərazi, meydan
-
ARENAL
yun. arena – qum
-
ARGENTİT
lat. argentum – gümüş
-
ARGİLLİT
yun. argillos – gil + yun. lithos – daş
-
ARĞAC
Kilim, gəbə və s. toxunanda hündür qalxan iplər əriş, eninə gedən isə arğac adlanır. Mənbələrdə arğa
-
ARĞIN
Dilimizdə ar feili olub və “yorulmaq” mənasında işlədilib (Əbu Həyyanda (1256-1344) armaq feili var
-
ARX
Əvvəllər ayrıq kimi olub. Ayırmaq feilindən əmələ gəlib. Arx, “böyük çaydan ayrılmış qol” deməkdir.
-
ARXA
“Arxalı köpək qurd basar deyimi” var. Qaynaqlarda arxa sözünün bir mənası “защитник” kimi açıqlanıb.
-
ARXADAŞ
Radlov bu sözü “ər qardaş” kimi açıqlayıb. Əslində, məna “bir-birinə arxa olan” kimi başa düşülə bil
-
ARXALIQ
Paltar növüdür və arxa (dal) sözündən əmələ gəlib. “Arxaya geyilən” (çiyinə salınan) mənasını verir.
-
ARXAYIN
Sözün kökü arxa kəlməsidir (“müdafiəçi” deməkdir), arxayın “müdafiəçisi olan” mənasını əks etdirir.
-
ARXEY
yun. archaios – başlanğıc
-
ARXİPELAQ
yun. archi – əsas, baş + yun. pelagos – dəniz
-
ARI
Ərəbcədir, “bal” deməkdir. Bizdə bu həşaratın adına “balqurdu” deyiblər. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya