Этимологический словарь азербайджанского языка

  • AR

    Ərəbcədir, “utanma” deməkdir. Arsız sözü də bununla qohumdur. 

    Полностью »
  • ARA-BƏRƏ

    Əsli ara-be-ara (müq. et: ala-be-ala, yəni alabula) kimi olub. Arada-bərədə kimi də işlədilir. (Bəşir Əhmədov

    Полностью »
  • ARA-SIRA

    Qaynaqlarda arası-ara kimi də qeyd olunub. Görünür, “məsafə (ara) vermək” mənası ilə bağlıdır. Seyrək (qədim mənası “az” deməkdir) kəlməsi də sıra söz

    Полностью »
  • ARA VURMAQ

    İkinci hissə burmaq feilinin təhrifindən ibarətdir. 

    Полностью »
  • ARABA

    Arabanı ilk dəfə türklər kəşf edib və adını da qanqılı qoyublar (tayfa adı ilə bağlıdır). Bu, ilk dəfə ikitəkərli olub

    Полностью »
  • ARABESK

      Təkallahlılığı qəbul etmiş qədim yəhudilər bütpərəstliyin istənilən təzahürünə qarşı idilər. Ona görə də bütlərə sitayişin qadağan olunması yəhudi d

    Полностью »
  • ARAQ

    Maks Fasmerə görə, arağı ilk dəfə qıpçaqlar hazırlamış və ona araka adını vermişlər. Mütəxəssislər araq sözünü, bir qayda olaraq, ərəb mənşəli hesab e

    Полностью »
  • ARAQÇIN

    Ərəq (araq) ərəbcə “tər” deməkdir, çin isə farsca “yığmaq”la bağlıdır: “tər yığan” (təri canına çəkən) anlamını əks etdirir

    Полностью »
  • ARALAMAQ

    Kökü ar (отделять) feilidir. Ar feili indi müstəqil işlədilmir. Səpələ, çapala qəlibi üzrə arala kəlməsi yaranıb

    Полностью »
  • ARALIQ

    Türklərdə ay adları belədir: ocaq, şubat, mart, nisan, mayıs, haziran, tem­muz, ağustos, eylül, ekim, kasım, aralıq

    Полностью »
  • ARAM

    Farsca aramidən (sakitləşmək) feili ilə qohumdur. “Sakit” deməkdir. 

    Полностью »
  • ARAT

    Toxum səpilməmişdən şumun sulanmasına “arat eləmək” deyirik. Arat və araq sözlərinin kökü eynidir, “su” (süzmək, hopmaq) anlamı ilə bağlıdır

    Полностью »
  • ARAZ

    Çox adam fars mənşəli hesab edir, Radlova görə, ərəbcədir və “hirsli” demək­dir. Kür isə “dəli”dir. Çay adları üçün yarayan sözlərdir

    Полностью »
  • ARD

    Radlov yazır ki, ar sözü “əks tərəf” deməkdir. Belədirsə, onda arğac (ərişin əksinə olan), arxac (dağın zirvəsinin əksi), arxa (ön tərəfin əksi) sözlə

    Полностью »
  • ARD UNU

    Dəyirmanda daşın ətrafına yığılmış un tozuna ard unu deyilir. Ard, farsca “un” deməkdir. Deməli, ard unu birləşməsi iki sinonimin yanaşı işlədilməsi s

    Полностью »
  • ARDIC

    “Təmizləmək” mənasında ar feili olub. “Aydan arı, sudan duru” deyimindəki arı (təmiz) sözü həmin feildən düzəlib

    Полностью »
  • AREAL

    lat. arealis – ərazi, meydan

    Полностью »
  • ARENAL

    yun. arena – qum

    Полностью »
  • ARGENTİT

    lat. argentum – gümüş

    Полностью »
  • ARGİLLİT

    yun. argillos – gil + yun. lithos – daş

    Полностью »
  • ARĞAC

    Kilim, gəbə və s. toxunanda hündür qalxan iplər əriş, eninə gedən isə arğac adlanır. Mənbələrdə arğa feili var və rus dilinə “ткать, плести поперек” k

    Полностью »
  • ARĞIN

    Dilimizdə ar feili olub və “yorulmaq” mənasında işlədilib (Əbu Həyyanda (1256-1344) armaq feili var və “yorulmaq” mənasını verir

    Полностью »
  • ARX

    Əvvəllər ayrıq kimi olub. Ayırmaq feilindən əmələ gəlib. Arx, “böyük çaydan ayrılmış qol” deməkdir. Arxdan ayrılan daha kiçik qol isə qac adlanır

    Полностью »
  • ARXA

    “Arxalı köpək qurd basar deyimi” var. Qaynaqlarda arxa sözünün bir mənası “защитник” kimi açıqlanıb. Arxayın kəlməsi də həmin sözdən törəyib

    Полностью »
  • ARXADAŞ

    Radlov bu sözü “ər qardaş” kimi açıqlayıb. Əslində, məna “bir-birinə arxa olan” kimi başa düşülə bilər

    Полностью »
  • ARXALIQ

    Paltar növüdür və arxa (dal) sözündən əmələ gəlib. “Arxaya geyilən” (çiyinə salınan) mənasını verir. Sözün başqa mənasıda var və rus dilindəki “чересс

    Полностью »
  • ARXAYIN

    Sözün kökü arxa kəlməsidir (“müdafiəçi” deməkdir), arxayın “müdafiəçisi olan” mənasını əks etdirir. Arxaç sözü də bununla bağlıdır: “gündən müdafiə ol

    Полностью »
  • ARXEY

    yun. archaios – başlanğıc

    Полностью »
  • ARXİPELAQ

    yun. archi – əsas, baş + yun. pelagos – dəniz

    Полностью »
  • ARI

    Ərəbcədir, “bal” deməkdir. Bizdə bu həşaratın adına “balqurdu” deyiblər. 

    Полностью »
  • ARI TİKANI

    “Sancaq” anlamında qeydə alınıb. Tikmək məhz “sancmaq” demək olub. 

    Полностью »
  • ARIBATAN

    Salyanda kənd adıdır. Belə bir yozumu var: köç yol gedərkən gecə ay batır, ətraf qaranlığa qərq olur

    Полностью »
  • ARIQ

    Arımaq feilindən əmələ gəlib. “Təmiz” mənasında işlədilən arı sözü də bu­ra­dandır (ad-feil omonimdir)

    Полностью »
  • ARIQUŞU

    Bu quş “göy ağacdələn” də adlanır. Arıları məhv etdiyi üçün “arıquşu” adla­nıb. Bəzi dialektlərdə arıqıran kimi də işlədilir

    Полностью »
  • ARİLƏR

    Qədim dövrlərdə Qərbi Asiya dövlətlərinin ərazilərində qohum dillərdə danışan insanlar yaşayırdı. Bunlar babillilər, assuriyalılar, arameylər, yəhudil

    Полностью »
  • ARKI-TƏRKİ

    Arkı (en) və tərki (uzun) sözlərindən əmələ gəlib, “xaç” (крестовина) deməkdir. İndi işlədilmir. (Bəşir Əhmədov

    Полностью »
  • ARKOZ

    fr. arcose

    Полностью »
  • ARKTİKA

    yun. arktikos – şimal

    Полностью »
  • ARMAQ

    Farscadır (əsli: arman), “istəmək” deməkdir. Bu sözün amranmaq (sevmək, xoşlamaq) variantı da var. (Bəşir Əhmədov

    Полностью »
  • ARPACIQ

    Tüfəngdə və s. nişan almaq üçün çıxıntıdır. Formaca arpa dənəsinə (kiçiyinə) bənzədiyi üçün belə adlandırılıb

    Полностью »
  • ARSAQ

    Ars sözümüz olub və “güclü” mənasında işlənib. Arslan da həmin söz əsa­sında yaranıb. Arsaq türk tayfalarında birinin adıdır və güclülər, “igidlər” an

    Полностью »
  • ARSALA

    Qırğız dilində ətin sümükdən tez ayrılan hissəsi arsa adlanır. Arsala da buradandır. Sözün əsli arsı kimi olub və aş (yeməli yer) sözü ilə bağlıdır

    Полностью »
  • ARSENOPİRİT

    lat. arsen + yun. pyr – od

    Полностью »
  • ARSLAN

    Arsıl ayı (arsayı) variantı da mövcud olub. Alimlər arslan sözünü “güclü ilan” kimi şərh edirlər (canavara “qurd” deyilən yerdə, əlbəttə, şirə də “ila

    Полностью »
  • ARŞIN

    Fars mənşəlidir, 0,71 metrə bərabər uzunluq ölçü vahididir. Arşın müxtəlif ölçülərdə olub, ona görə də öz arşını ilə ölçmək ifadəsi yaranıb

    Полностью »
  • ARTEFAKT

    lat. artefactum < arte – süni + lat. factus – düzəldilmiş

    Полностью »
  • ARTIQ

    Bir mənası rusca “лучший” deməkdir. “Sən kimdən artıqsan” cümləsi “sən kimdən üstünsən, yaxşısan?” kimi başa düşülür

    Полностью »
  • ARTIRMAQ1

    Artmaq feilindən əmələ gəlib, əsli artur (увеличивать) kimi olub. İndiki –ır şəkilçisi –dır4 şəkilçisindən törəmədir, hazırda sinonim kimi işlədilir (

    Полностью »
  • ARVA

    Taranı çıxdıqdan sonra şeyin təmiz, xalis çəkisinə “arva”deyilir. Bu sözün əsli aruğa kimi olub. Arı isə “təmiz” deməkdir (“aydan arı, sudan duru” dey

    Полностью »
  • ARVAD

    Bunu alınma övrət sözü ilə bağlayırıq, amma dilimizdə “doğmaq” mənasını verən ur feili olub. Həmin kəlmədən urkaçı sözü də əmələ gəlib və “dişi”, “doğ

    Полностью »