Этимологический словарь азербайджанского языка

  • YIĞAN

    Yığmaq feilindən düzəlib. Xırmanda dəni, qışda qarı bir yerə yığmaq üçün isti­fadə olunan alət adıdır

    Полностью »
  • YIĞBAL

    Qərb dialektlərində iqbal sözü bu cür tələffüz edilir, ərəbcədir, istiqbal kəl­mə­si ilə qohumdur. (Bəşir Əhmədov

    Полностью »
  • YIĞCAM

    Yığmaq feilindən və ərəb mənşəli olan cəm kəlməsindən əmələ gəlib. Sinonimlər birləşməsidir. (Bəşir Əhmədov

    Полностью »
  • YIĞNAQ

    Məclis kəlməsinin sinonimidir, yığmaq feili zəminində əmələ gəlib. Sözün əsli yığ-ın-aq kimi olub, -ın şəkilçisi “biçin” qəlibi üzrə isim düzəldib, -a

    Полностью »
  • YIXMAQ

    “Bütün günahlarını mənim üstümə yıxma”, - deyirik. Mənbələrin araş­dı­rılması göstərdi ki, buradakı yıxmaq sözünün əsli yığmaq olub

    Полностью »
  • YILMAZ

    Maqazanik göstərirdi ki, Anadolu türklərində yılmaq feili var və qorxmaq sözünün sinonimidir. Yılmaz adı həmin feillə bağlıdır, mənası “qorxmaz” demək

    Полностью »
  • YIR-YIĞIŞ

    Dağıtmaq kəlməsindən darmadağın, bağırmaq feilindən bar-barbağırmaq əmələ gəldiyi kimi “yığışmaq”dan da yır-yığış sözü törəyib

    Полностью »
  • YIRĞALA

    Kök “yerimək”, “hərəkət etmək” anlamını əks etdirən yır (yor) hissəsidir. Qovurğa qəlibi üzrə yırğa, ondan da yırğala sözü əmələ gəlib

    Полностью »
  • YIRĞALAMAQ

    “Двигать” mənasını əks etdirən ırna (yırna) sözümüz olub. Yellən­cək sözünün sinonimi kimi ırğanda kəlməsi də qeydə alınıb

    Полностью »
  • YIRTIQ

    Cırıq sözü ilə qohumdur. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Полностью »
  • YOĞUN

    Etimoloji cəhətdən düzəltmə sözdür. Kökü yoğfeildir, yoğmaq “dolmaq” anlamında işlədilib. Yoğun sifətdir “üstün” “yaxın”, “sərin” sözlərinin qəlibi üz

    Полностью »
  • YOĞUNUTMAQ

    Dialektlərdə “işi yoğunutma” deyirlər. Söz belə yaranıb: yoğun+ad= толстетъ (müq. et: yox+ ad= исчезатъ) yoğunad kəlməsi yoğunud şəklinə düşüb

    Полностью »
  • YOĞURĞUC

    Yoğurmaq“qarışdırmaq” deməkdir.Yoğurğuc isə “мешалка”dır, “oxlov”dur. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Полностью »
  • YOĞURMAQ

    Qədim mənası “qarışdırmaq” deməkdir. Bir vaxtlar qatıq əvəzinə yoğurt işlətmişik (“südlə mayanın qarışığı” deməkdir)

    Полностью »
  • YOĞURT

    Qədimdə qatıq anlamında işlədilib, mənası “qarışıq” deməkdir (yoğurmaq qarışdırmaqdır). (Bəşir Əhmədov

    Полностью »
  • YOXAD

    “Yox olmaq” deməkdir.Ton-ad sözü “одеватъ” deməkdir. -ad şəkilçisi adlar­dan feil düzəldib. (Bəşir Əhmədov

    Полностью »
  • YOXLAMAQ

    Qırğız dilində yox sözü “itki” deməkdir. Yoxlamaq hərfi mənada “itəni axtarıb tapmaq” deməkdir. (Bəşir Əhmədov

    Полностью »
  • YOXSA

    Yox predikativ sözü (və ya xəbəri əvəzliyi) ilə bağlıdır, -sa şəkilçisi şərt bildirir. “Əks halda” deməkdir

    Полностью »
  • YOXSUL

    1. Kök “yox”dur, -su feil düzəlib (Anadolu türklərində yox-su-maq feili var), qax-sı-maq qəlibi üzrə yaranıb

    Полностью »
  • YOXUŞ

    Əsli ağuş olub, eniş kəlməsinin antonimi kimi yaranıb. Ağ “yuxarı qalxmaq” deməkdir, ağuş isə “aşağıdan yuxarı gedən” anlamını əks etdirir

    Полностью »
  • YOL

    Əsli yor (yörelqe,oruq kimi də işlədilib) kimi olub. Yerimək, yüyürmək sözü ilə də bağlıdır. Yəni yol yerimək (hərəkət, gediş-gəliş) üçün nəzərdə tutu

    Полностью »
  • YOLDA-İZDƏ

    Sinonimlər birləşməsidir. İz sözünün “yol” mənası mənbələrdə qeydə alınıb. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Полностью »
  • YOLĞUC

    “Qısğac” (kəlbətin), “yonğac” (rəndə), “burğac” (şurup) sözləri ilə yolğuc (indi ülgüc kimi işlədilir) sözləri struktur baxımından eyni olub

    Полностью »
  • YOLUX

    1. Bəzi türk dillərində (məs. Qaqauz dilində) ruscaya заражаться kimi tərcü­mə olunub, ehtimal ki, il kökündən yaranıb (ilişmək kəlməsini yada salın)

    Полностью »
  • YOLUQ

    Yüli (бритъ), yülikü (ülgüc), yülük (бритый) sözləri qohumdur. Filankəs yo­lu­ğun biridir deyirlər. Yoluq sözü qırxmaq sözü ilə semantik yaxınlığa mal

    Полностью »
  • YONACAQ

    Nalbənd alətidir, “qıracaq” da deyirlər (atın dırnağı yonurlar). Yonmaq sözündən əmələ gəlib. (Bəşir Əhmədov

    Полностью »
  • YONQAR

    Feildən düzəlmiş isimdir, yonmaq feili ilə bağlıdır. Rəndənin yonduğu qırıntılara deyirlər. (Bəşir Əhmədov

    Полностью »
  • YONMAQ

    Lələk, tük, qıl mənalarını əks etdirən yük sözü olub. Yolmaq, qırxmaq yerinə yunlamaq işlədilib. Güman ki, yun sözü yonmaqla bağlıdır, “çıxarılan his­

    Полностью »
  • YONTALA

    Yonmaq feilindən düzəlib. Yon-ta “azca yonmaq” deməkdir. Ondan eşələ qəlibi üzrə yontala əmələ gəlib

    Полностью »
  • YONTALAMAQ

    Sözün kökü yonmaq feili ilə bağlıdır. Səpələmək qəlibi üzrə in­ten­sivlik bildirən -ala şəkilçisinin köməyi ilə yon(t)ala sözü əmələ gəlib

    Полностью »
  • YORĞA

    Atın həm qabaq, həm də dal ayaqlarını soldan eyni zamanda atmaqla olan yeriş növüdür. Növbə ilə sonra sağ ayaqlar işə düşür

    Полностью »
  • YORĞAN

    Yörgə feilindən əmələ gəlib. “Yörgə”nin mənası bürünmək, bələnmək (yür­gək) demək olub. Beşiyə “yüyürük” deyirik və hərəkətlərlə (yerimək, yellən­mək)

    Полностью »
  • YORĞUN-ARĞIN

    Qaqauz dilində arğın sözü “zəif” mənasında işlədilir. Arqımaa feili isə arıqlamaq kimi açıqlanıb. Deməli, arıq və arğın sözləri eyni kökdən əmələ gə­l

    Полностью »
  • YORMAQ

    Yerimək kəlməsi ilə qohumdur. Canlı varlıqlar çox yeridikdə, hərəkət et­dikdə yorulur. Deməli, yorulmaq yeriməyin (hərəkətin) nəticəsi ilə bağlıdır

    Полностью »
  • YORTMAQ

    Yırtmaq sözünün dəyişilmiş formasıdır (bağırmaq və böyürmək, çağır­maq, çığırmaq tipli sözlərin qəlibi üzrə əmələ gəlib)

    Полностью »
  • YOSMA

    Bu alınma sözdür, bizdə oynaq kəlməsi işlədilib. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Полностью »
  • YOVŞAN

    Dovşan sözü ilə qohumdur. Dovşan dişlərini bərkitmək üçün yovşanla da qidalanır. Dovşan ən çox yovşan olan yerdə yaşayır (rəngləri uyğun olduğundan ya

    Полностью »
  • YOZMAQ

    Dilimizdə “развязать” anlamını verən yaz, yoz, çöz (hamısı eyni sözdür) sözləri olub, çiçək açıldı yerinə “çiçək yazıldı” deyiblər

    Полностью »
  • YÖN

    “İşi yönünə qoy” deyirik. Yön “способ” deməkdir. Yöndəm, yöndəmsiz sözləri də buradandır. (Bəşir Əhmədov

    Полностью »
  • YÖNDƏM

    Yön sözü mənbələrdə “üsul” anlamında işlədilib. Yöndəm isə “üsullu”, “qo­laylıq”, “səliqə” deməkdir. Yöndəmsiz sözü “səmtsiz”, “uyğun olmayan” mə­na­s

    Полностью »
  • YÖNƏLMƏK

    Ön (qabaq tərəf), yönəlmək, göndərmək sözlərinin kökdaşlığı barədə fikir söyləməyə dəyər. “Göndər”in əsli yöndər kimi olub (yönəltmək

    Полностью »
  • YÖRƏ

    “Ətraf” deməkdir. Yan sözü ilə semantik qohumluğu var. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Полностью »
  • YÖŞÜRMƏK

    Eşük (örtük, qapı), eşü (bürümək) sözləri ilə qohumdur, “gizlətmək” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Полностью »
  • YUBAN

    Dilimizdə eyni kökə malik olan yuban və yubat feilləri var. Sözün kökü indi müstəqilliyini itirmiş yuba feilidir və mənbələrdə, rus dilinə “избегать”

    Полностью »
  • YUXA

    Yuvxa kimi də işlədilib, qalın kəlməsinin antonomidir (yastı sözü ilə qohum­dur), nazik isə yoğun sözünün antonimidir

    Полностью »
  • YUXARI

    Qədim kökü ağ kəlməsindən ibarətdir. Sonra həmin söz yux, yük (yüksək) formalarına düşüb. Yuxarı sözü yux və arı (yer) hissələrindən ibarətdir, yüksək

    Полностью »
  • YUXU

    Sözün kökü “u”dur, ondan uyumaq (udımaq forması da mövcud olub) feili əmələ gəlib. Söz uyxu kimi olub, sonra yuxu şəklini alıb

    Полностью »
  • YULĞUN

    İki yozumu var: a. Bədəni lüt olduğu üçün yoluq (yolğun, yulğun) adlanıb. b. Yaxşı yandığı üçün yalov (od) sözü ilə bağlıdır

    Полностью »
  • YUMAQ

    Bu feil mənbələrdə cumaq kimi verilib. Cu isə “su” deməkdir. Deməli, yumaq sözü su ilə bağlıdır. Eləcə də cummaq (özünü suya atmaq), çamır (suyu çox o

    Полностью »
  • YUMORİSTİK

    Qədim Yunanıstanın ən böyük həkimi Hippokrat olub. O, davamçıları ilə sağlamlıq və xəstəliklərin ilk ümumi nəzəriyyəsini işləyib hazırlamışdı

    Полностью »