Этимологический словарь азербайджанского языка

  • ÇAADAYEV

    Çingiz xanın 2-ci oğlu Cığatayın adı ilə bağlıdır. Deməli, rus sözü deyil. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Полностью »
  • ÇADIR

    Farsca cəhar (dörd) və tar (sap) kəlmələrindən əmələ gəlib. Çadır dörd sap­dan (üçü pambıq, biri ipək) toxunurmuş

    Полностью »
  • ÇAĞA

    Bir neçə mülahizə söyləmək olar: 1. Uşağın çıxardığı səslə (cığıllamaq, cağıldamaq) bağlıdır.  2. Tuva dilində çağa sözünün mənası “təzə” kimi açıqlan

    Полностью »
  • ÇAĞIRMAQ

    Qədim dövrlərdə çoğı sözü olub və “səs” mənasında işlədilib. Çağ­la­maq (su səsi), çağırmaq, çığırmaq sözləri onun əsasında əmələ gəlib

    Полностью »
  • ÇAĞLAMAQ

    Çağ səs (əsasən, su səsi) demək olub. Söz ondan törəmədir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Полностью »
  • ÇAXIR

    Belə zənn edirəm ki, sözün ça hissəsi “su” deməkdir. Çaxır yerinə sucuq da iş­lətmişik. Çamur, çay, cürdək, cüvar, çiskin, çiləmək, çiy, çən kimi sözl

    Полностью »
  • ÇAXMAQ

    Deyirik: ildırım çaxdı. Bir də deyirik: başına güllə çaxdı. Birinci halda çax­maq sözü yaxmaq (yandırmaq) kəlməsinin dəyişmiş formasıdır, ikinci halda

    Полностью »
  • ÇAXMAQDAŞI

    Türkmənlər buna “çalğıdaşı” deyirlər. “Vurmaq” anlamı ilə bağlıdır. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Полностью »
  • ÇAXNAŞMA

    Çaxmaq (vurmaq) feili ilə qohumdur. Əsli çax-ıl-aş-maq kimi olub. Sonra -ıl şəkilçisindəki sait düşüb, l isə n səsinə keçib

    Полностью »
  • ÇAXNAŞMAQ

    Çaxmaq feili ilə kökdaşdır. “Bir-birinə çaxılmaq” mənasını əks etdirir. Deməli, çaxnaşmaq “çaxmaq” feilinin qarşılıq –birgəlik növündə işlədilmiş for­

    Полностью »
  • ÇAQ-ÇAQ

    Çax-çax kimi də işlədilir. Təqlidi sözdür, dəyirman daşına toxunan hissə­nin çıxardığı səslə bağıdır

    Полностью »
  • ÇAQ-ÇUQ

    Mənbələrdə çart sözü “кусочек” anlamında açıqlanıb, çaq-çuq yerinə çart-çurt işlədilib. Çaq-çuq “hissə-hissə qazanma” deməkdir və çart-çurt sözünün bi

    Полностью »
  • ÇAQIL

    Çınqıl, çaqıl, çaxsaq (bu, “daşlı yer” kimi şərh olunub) sözləri kökdaşdır. Bəzi dialektlərdə daşı çox olan daşlağa “çaxraq” deyirlər

    Полностью »
  • ÇAQQAL

    Qədim hind sözüdür, çox dillərdə işlədilir, bizə fars dilindən keçib, bununla ya­naşı, çiya böru sözü də işlədilib

    Полностью »
  • ÇAL

    Çal saqqal deyirik, çil toyuq işlədirik. Çal və çil tarixən eyni söz olub, fleksiya yolu ilə forma və məna dəyişib

    Полностью »
  • ÇAL-KEÇİR

    “Застежка”, “крючок” anlamlarında işlədilir. Biri qarmaq, digəri deşikli olan iki hissədən ibarətdir

    Полностью »
  • ÇALA

    Türk mənşəlidir, “su çökəkliyi” anlamı ilə bağlıdır. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Полностью »
  • ÇALAĞAN

    Çalmaq feili ilə bağlı yaranıb. Bu quş sürətlə şığıyıb və ovunu çalıb (götürüb) yenidən yüksəyə qalxır (rusca kоршун adlanır)

    Полностью »
  • ÇALASI

    Südün qatığa çevrilməsi üçün ona çalası vururlar. Çalmaq sözünün bir mə­nası “vurmaq” deməkdir (südə qatıq vurmaq)

    Полностью »
  • ÇALXAMAQ

    Xəşili çalırıq, nehrəni isə çalxayırıq. Hər iki sözün kökü (çal) eynidir və hərəkətlə, zərbə ilə bağlıdır

    Полностью »
  • ÇALIQUŞU

    Sərçəyəbənzər bir quşun adıdır. Çayın adacıqlarında təbii meşəcik (pöh­rəlik) olur, ona çala (cala) deyirlər

    Полностью »
  • ÇALIŞMAQ

    Mənbələrdə “əlbəyaxa tutaşma”, “mübarizə” kimi şərh olunub. Çalpaşıq kəlməsi də var, “ziddiyyətə qovuşmuş” mənasını verir (bu çəp kəlməsi ilə də bağlı

    Полностью »
  • ÇALQAT

    Dönmə (metis) qoyunu “çalqat qoyun” adlandırırlar. Bic doğulmuş uşağa ça­lası deyirlər. Deməli, çalqat sözü “qarışığı (qatışığı) olan”, “xalis, təmiz,

    Полностью »
  • ÇALMAQ1

    Mənaları çoxdur: qatıq çal, xəşil çal, mıxı yerə çal, çalmanı başına çal, saz çal və s. Çalxamaq sözü də çalmaqla bağlıdır

    Полностью »
  • ÇALPAPAQ

    Rənglə bağlı işlədilir: rəngi boz, çal və digər çalarlardan ibarət olan pa­paq belə adlanır. Deməli, çalsaqqal və çalpapaq sözlərindəki çalhissəsi rən

    Полностью »
  • ÇAMADAN

    Farsca camə (paltar) və dan (qab) sözlərinin birləşməsindən əmələ gəlib. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Полностью »
  • ÇAMIR

    “Su” anlamını əks etdirən qədim ça kökü ilə bağlıdır. Suyu çox olan palçığa, bulanıq suya deyirlər. Çiləmək, çağış (yağışın qədim forması), celin (“ye

    Полностью »
  • ÇANAQLIQ

    Orqanizmdə bir sümüyün digərinə girdiyi çökəklik (бедро) bu cür adlanır. Çökək sözünün dəyişilmiş formasıdır (бедро da “çökək” deməkdir)

    Полностью »
  • ÇANTA

    Alınma sözdür, mənbələrdə yançıq kimi işlədilib, “yandan asılan” deməkdir. Ehtimal ki, çanta elə yançaq sözünün təhrifidir

    Полностью »
  • ÇAPAQ DİŞİ

    Köpək dişinin (клык) sinonimidir, çapmaq feilindən əmələ gəlib. Çapaq balığı da buradandır. (Bəşir Əhmədov

    Полностью »
  • ÇAPALAMAQ

    Mənbələrdə çap feili var və “suda üzmək” mənasını əks etdirir. Ça­pala sözü səpələ, eşələ qəlibi üzrə həmin kəlmədən əmələ gəlib

    Полностью »
  • ÇAPARAL

    isp. chaparral – kolvarı palıd cəngəlliyi

    Полностью »
  • ÇAPOVULÇU

    Aul və çapmaq sözlərindən əmələ gəlib, “aulu çapan (talayan)” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Полностью »
  • ÇAR1

    Bu titul Yuli Sezarın adından götürülüb. Rusiyada ilk dəfə 1544-cü ilə İvan Qroznı bu adı qəbul edib

    Полностью »
  • ÇARA

    “Su” anlamı ilə bağlıdır. Heyvanın doğum ərəfəsində axıtdığı maye belə adlanır (“çara tökür” deyirik)

    Полностью »
  • ÇARALQA

    Əsli çəharhalqa (dörd halqa) kimi olub, “gəm” (ağızlıq) deməkdir. Çəhar farscadır, halqa ərəbcə. (Bəşir Əhmədov

    Полностью »
  • ÇARDAQ

    Farsca çəhər və taq (dörd və til) sözlərindən əmələ gəlib. “Dörd tili (dirəyi) olan”, “dörd (çəhar) dirəkli” deməkdir

    Полностью »
  • ÇARDAVAR

    Farscadır (çarpadar), yük heyvanı ilə mal daşıyıb haqq alan şəxsə deyirlər. Çar (çahar) və padar (ayaqçı) sözlərindən əmələ gəlib

    Полностью »
  • ÇARĞAQ

    Çorğaq kimi də işlədilir, “dəyirmanın üst daşında olan papaq”dır. Dən onun içindən alt daşa keçir. Mənşəyi qaranlıqdır

    Полностью »
  • ÇARĞAT

    Farscadır, “косынка”ya deyirlər. “Dörd (çar, çəhar) künc (ğat, qat)” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Полностью »
  • ÇARHOVUZ

    Bu sözdəki çər hissəsi farsca olan çəhar kəlməsi ilə bağlı deyil, çalmaq feili ilə bağlıdır. Çarhovuz (əsli: çalhovuz) yalnız çimmək, üzmək üçün düzəl

    Полностью »
  • ÇARIQ

    Tuva dilində yol əvəzinə, yoruq, çoruq sözləri işlədilir. Çarıq və yerik (yoruq, yol) eyni kökə malik ola bilər

    Полностью »
  • ÇARPAYI

    Farsca çahar (dörd) və pa (ayaq) sözlərindən əmələ gəlib (“dördayaqlı” deməkdir). (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Полностью »
  • ÇARPAZ

    Əsli çəp (sol) və rast (sağ) sözləri ilə bağlıdır (çəprast sözü dəyişərək çarpaz şəklinə düşüb). (Bəşir Əhmədov

    Полностью »
  • ÇARŞAB

    İki yozumu ola bilər: a) çadır və şəb (gecə çadırı və qara çadır); b) çəhar və şəb (dörd küncü olan, müq

    Полностью »
  • ÇATAQ

    Rus dilindəki седловина bizdəki gədik sözlərinə uyğun məna verir. Tovuzda kənd adıdır. Çatmaq feili ilə qohumdur

    Полностью »
  • ÇATMAQ

    Qaşı çatırlar, mənbələrdə çit feili ruscaya “хмуриться” kimi tərcümə edilib. “Qırışları yığmaq” mənasını əks etdirir

    Полностью »
  • ÇAY

    Dəmləyib içdiyimiz çay çin sözüdür. Çay dünyaya məhz Çindən yayılıb. 300 il əvvəl Çindən rus çarı Aleksey Mixailoviçə hədiyyə göndərilib

    Полностью »
  • ÇAYIR

    Ot adıdır, həmişə yaş (sulu) olur, ça “su” deməkdir. Görünür, sulu anlamı ilə bağlıdır. (Bəşir Əhmədov

    Полностью »
  • ÇAYLAQ

    Mənası “iki dağın arasından axan çayın məcrası” deməkdir. Hərfən “çay yeri” anlamını verir. Çay isə “su” deməkdir

    Полностью »