SSRİ
STABİLİZATOR
OBASTAN VİKİ
Avtomatik stabilizator
Avtomatik stabilizator — dövlətin, firmaların və şəxslərin müdaxiləsi olmadan iqtisadi tsikllərin amplitudasının yumşaldılması üçün nəzərdə tutulmuş alətlər. Bu, iqtisadi sistemin əks əlaqə əlaqələri zəncirinin bir hissəsi olan bir növ süzgəcdir. Onlar idarə olunan proses zamanı mümkün, lakin proqnozlaşdırılması çətin olan kənarlaşmaları aradan qaldırır. Nəticədə bu cür kənarlaşmalar dövlətdən əhali üçün operativ, təcili, bəzən isə çox ağrılı qərarlar qəbul etməyi tələb edir. Bazar iqtisadiyyatında avtomatik stabilizatorlara misal olaraq işsizlik müavinətlərini göstərmək olar. Məşğulluğun kəskin azalması ilə istehlak tələbi azalır, bunun ardınca iqtisadiyyata investisiya və məcmu tələb azalır ki, bu da multiplikator effekti nəticəsində ÜDM və ev təsərrüfatlarının gəlirlərinin kəskin azalmasına səbəb olur. İşsizlik müavinətləri istehlak tələbinin və nəticədə istehsalın kəskin azalmasının qarşısını alır.
Bulbophyllum stabile
Bulbophyllum stabile (lat. Bulbophyllum stabile) — səhləbkimilər fəsiləsinin bulbofillium cinsinə aid bitki növü.
ESP (Elektronik Stabilləşdirmə Proqramı)
ESP, Robert Bosch GmbH firması tərəfindən yaradılmış, avtomobillərdə idarə etməyə dəstək verən bir sistemdir. Açıqlaması - Electronic Stability Program (Elektronik Stabilləşdirmə Proqramı) olan sistem ilk dəfə Mercedes-Benz firması tərəfindən 1995-ci ildə CL modellərinin konsepsiyasında istifadə etmişdir. Fərqli firmalarda, fərqli adlarla xatırlanan bu sistemin məntiqi ümumiyyətlə belədir: mərkəzi kontrol sistemi sükan bucaq sensorlarından, moment sensorlarından, ABS əyləc sisteminin sensorlarından gələn məlumatları qiymətləndirərək avtomobilin sürüşüb, sürüşmədiyini aydınlaşdırır. Buna görə də əyləc sistemi vasitəsi ilə lazımi təkərlərə və mühərrikin gücünə müdaxilə edərək avtomobili əvvəlki trayektoriyasına qaytarmağa çalışır. Məsələn, avtomobil ön hissədən sürüşərsə, sürüşməyən arxa təkərlərin əyləci avtomatik qapanır, həmçinin arxa təkərlər sürüşərsə, sürüşməyən ön təkərlər avtomatik olaraq dayandırılır. Beləliklə avtomobil sürüşməzdən qabaqki trayektoriyasına qayıdır.
Elektronik Stabilləşdirmə Proqramı
ESP, Robert Bosch GmbH firması tərəfindən yaradılmış, avtomobillərdə idarə etməyə dəstək verən bir sistemdir. Açıqlaması - Electronic Stability Program (Elektronik Stabilləşdirmə Proqramı) olan sistem ilk dəfə Mercedes-Benz firması tərəfindən 1995-ci ildə CL modellərinin konsepsiyasında istifadə etmişdir. Fərqli firmalarda, fərqli adlarla xatırlanan bu sistemin məntiqi ümumiyyətlə belədir: mərkəzi kontrol sistemi sükan bucaq sensorlarından, moment sensorlarından, ABS əyləc sisteminin sensorlarından gələn məlumatları qiymətləndirərək avtomobilin sürüşüb, sürüşmədiyini aydınlaşdırır. Buna görə də əyləc sistemi vasitəsi ilə lazımi təkərlərə və mühərrikin gücünə müdaxilə edərək avtomobili əvvəlki trayektoriyasına qaytarmağa çalışır. Məsələn, avtomobil ön hissədən sürüşərsə, sürüşməyən arxa təkərlərin əyləci avtomatik qapanır, həmçinin arxa təkərlər sürüşərsə, sürüşməyən ön təkərlər avtomatik olaraq dayandırılır. Beləliklə avtomobil sürüşməzdən qabaqki trayektoriyasına qayıdır.
Kolloid stabilliyinin təyini
Kolloid stabilliyinin təyini - sürtkü yağlarının kolloid stabilliyi dörd üsul ilə təyin edilir. == Üsullar == I üsul - sürtkü yağlarında çöküntünün miqdarının təyini. 20 ml yağı benzinlə qarışdırıb 30-60dəq. sentrafuqada fırladmaqla çöküntü təyin edilir. Çöküntü müşahidə edilmədikdə yağ kolloid stabilli hesab edilir. II üsul - müəyyən müddət saxlanılan yağda çöküntünün olub olmamağı gözlə təyin edilir. Yağ 90 sutka ərzində saxladıqdan sonra onun xarici görünüşü(şəffaflığı, bulantılığı), qələvi ədədinin(əvvəl və sonra) dəyişilməsi müşahidə edilmədikdə bu yağ kolloid stabilhesab edilir. III üsul - yağda hidrolitik üsulla çöküntünün təyini. Yağı 1,0% distillə suyu ilə qatışdırıb, 30 sutka saxladıqdan sonra çöküntünün olub olmamağı gözlə təyin edilir. Qələvi ədədinin(əvvəl və sonra), sink və kalsiumun(əvvəl və sonra) dəyişilməsi ilə təyin edilir.
Kompleks təsirli stabilizatorlar
== Kompleks təsirli stabilizatorlar == Kompleks təsirli stabilizatorlar tərkibində olan radikal-zəncirvari reaksiyaların inhibirləşməsinə əsaslanan antioksidantların kifayət qədər effektiv olmadığı yanacaqların kimyəvi və termooksidləşdrici sabitliyini artırmaq üçün nəzərdə tutulmuşdur. Belə yanacaqlara məsələn, tərkibində katalitik krekinqın işlənməmiş yüngül qazoylları olan dizel yanacaqları, yanan şist, kömür və s.yanma prosesindən alınan yanacaqlar aiddir. Hidrotəmizləmə və stabilizatordan eyni zamanda istifadə daha çox səmərə verir. Stabilizatorların işçi qatılığı 0.01-0.05% olub yanacaqdakı qeyri-sabit komponentlərin qatılığından asılıdır. == Təsir prinsipi == Ümumiyyətlə, yanacaqlarda qatran və çöküntülərin formalaşması yalnız karbohidrogenlərin radikal-zəncirvari oksidləşmə reaksiyaları ilə məhdudlaşmır. Fəal ikiqat rabitəsi olan olefinlərin polimerləşməsi, politsiklik aromatik birləşmələr və azot saxlayan heterotsikllərin oksidləşmə polikondensasiyası, kükürd saxlayan birləşmələrin sülfoturşulara qədər oksidləşməsi mümkündür. Karbohidrogenlərin oksidləşməsinə gəldikdə isə, bu əsas proses olaraq qalır və onun nəticəsində poliefirləşmə və polikondensasiya reaksiyalarına məruz qalan spirtlər, turşular və efirlər əmələ gəir. Bu sıxlaşma reaksiyalarından bir çoxu karbon turşuları və xüsusilə sulfoturşuların oksidləşmə məhsullarının iştirakı ilə sürətlənir. Metalların olması da oksidləşməyə təsir göstərir. Yüksəkmolekullu qatrana oxşar məhsullar molekul kütləsi nisbətən aşağı olan halda yanacaqda həll olur və qatran əmələ gətirir.
Stabiliator
Stabilator və ya hərəkət edən quyruq və ya bütün uçan quyruq, tamamilə hərəkət edə bilən bir təyyarənin idarəetmə səthidir. Ənənəvi dizaynlarda, üfüqi stabilizator və hündürlük sükanı ayrı hissələrdir, stabilizator isə tək tam hərəkətli hissədən ibarətdir. Stabilizatorlar tanqaj idarəsini daha yüksək Max sürətlərində daha yüksək səmərəliliklə sazlama nəzarətini təmin etməkdən əlavə, təyyarə tarazlığını dəyişdirmək və yoke qüvvələrini məhdudlaşdırmaq üçün faydalı bir cihazdır. Stabiliator (“stabilize-elevator”) həm də təyyarə terminologiyasında bütün hərəkət edən quyruq müstəvisi, bütün hərəkət edən quyruq (müstəvi), bütün hərəkət edən stabilizator, bütün uçan quyruq (təyyarə), tam uçan stabilizator, uçan quyruq və döşəmə arxa müstəvi kimi tanınır.
Stabilizatorun arxa tərəfi
Stabilizatorun arxa tərəfi, hər hansı bir qanad profili üstündən axan havanın qanadı tərk etdiyi kənara, yəni art kənara verilən addır. Flap, qanadcıq kimi komponentlər stabilizatorun arxa tərəfində yerləşir.
Sulfonat aşqarlarının kolloid stabilliyi
Sulfonat aşqarlarının kolloid stabilliyi – yüksək qələvili aşqarların kolloid quruluşunun suyun təsirinə qarşı davamlığının göstəricisidir. == Təyini metodu == Kolloid stabilliyi aşqarın 15 % distillə suyu ilə 110 °C temperaturda 4 saat ərzində işləməklə təyin olunur. Parçalanmış məhsul həlledici ilə durulaşdırılır və əmələ gələn çöküntüdən ayrılır. Həlledici qovulduqdan sonra qələvi ədədi təyin olunur. Kolloid stabilliyi olaraq aşqarın qələvi ədədini ilkin qələvi ədədinə nəzərən azalmasının faizlə göstəricisi aşağıdakı düsturla hesablanır: KS = QƏ2 /QƏ1 •100% QƏ1 – sınaq üçün götürülən aşqarın başlanğıc qələvi ədədi, mq KOH/q; QƏ2 – sınaqdan sonraki qələvi ədədi, mq KOH/q; KS – aşqarın kolloid stabilliyidir. == Kolloid stabilliyinə təsir edən amillər == Sulfonat aşqarlarının kolloid stabilliyi onların qələvi ədədindən xeyli asılıdır. Yüksək qələvili sulfonat aşqarları (C-300 tipli) yüksək kolloid stabilliklərinə malikdir ( 93-98%) , orta qələvili aşqarların (C-150 tipli) stabillikləri isə yüksək qələvili aşqarlara nisbətən azdır (75-89%). Tərkibində kalsium karbonat olmayan sulfonatlar kolloid stabilliklərinə görə qələvili aşqarlardan əhəmiyyətli dərəcədə geri qalır ki, bu da sonuncuların mitsellyar strukturlarının suyun təsirinə qarşı yüksək davamlılıqları ilə izah edilir. Sulfonat aşqarlarının kolloid stabilliyinə təsir edən amillərdən biri də onların molekul kütləsidir. Müəyyən olunmuşdur ki, alkil radikalının uzunluğu artdıqca yüksək qələvili sulfonatların yağda həllolma qabiliyyəti artır və suyun təsirinə qarşı davamlılıqları yüksəlir.
Üfüqi stabilizator
Üfüqi stabilizator təyyarələrin uçuş oxunun paralel olduğu üfüqi müstəvidə təyyarənin tarazlı bir uçuş həyata keçirməsinə imkan verən səthlərdir. Adi təyyarələrdə üfüqi stabilizator quyruqda yerləşir və kiçik bir cüt qanada bənzəyir. Hündürlük sükanı və hündürlük çəpəri üfüqi stabilizatorun ucunda yerləşir. Hündürlük sükanı və hündürlük çəpəri istisna olmaqla üfüqi stabilizatorun digər hissələri ümumiyyətlə hərəkətsizdir. == Hərəkətli üfüqi stabilizator == Bəzi təyyarələrdə tamamilə hərəkət edə bilən üfüqi bir stabilizator var. Bu təyyarələrdə ayrıca bir hündürlük sükanı (lift) olmur və eyni zamanda stabilizator hündürlük sükanı rolunu oynayır. Kanart təyyarələrində isə daşıyıcı kanart və ya nəzarət kanartı üfüqi bir stabilizator rolunu oynayır.
Şaquli stabilizator
Şaquli stabilizator və ya fin — təyyarədə istiqamət sabitliyini təmin etmək üçün istifadə olunan şaquli müstəvidir. Adətən bunun üzərində bir sükan mövcuddur.

Digər lüğətlərdə

белоли́цый затемне́ться навя́зывание обворожи́тельница педера́стия поднови́ться прохла́ды самоуправля́ющийся эгалита́рный аппети́тно выта́птывание кошт отсы́пка поворо́чать поймать на у́дочку четверго́вый мармелад backslider bipartite hermodactyl maritime placket hole postulata writ несообразительный