Kosmik sürətlər
== I kosmik sürət ==
Yer səthindən üfüqi istiqamətdə atılmış cismə (cismin ölçüsü Yerin radiusuna nisbətən çox kiçikdir) hansı sürət vermək lazımdır ki, o Yerin süni peykinə çevrilsin? Bu suala cavab vermək məqsədilə məsələni tərsinə həll edək. Fərz edək ki, üfüqi istiqamətdə atılmış cismə elə
v
1
{\displaystyle v_{1}}
sürəti verilmişdir ki, həmin cisim Yerin səthi yaxınlığında
r
=
R
Y
{\displaystyle r=R_{Y}}
radiuslu çevrə boyunca Yer ətrafinda fırlanır . Havanın sürtünmə qüvvəsi nəzərə alınmadıqda bu cisim yalnız Yerin cazibə qüvvəsinin təsiri ilə hərəkət edir. Bu halda cismə təsir edən mərkəzəqaçma qüvvəsini yaradan səbəb Yerin cazibəsidir, başqa sözlə, Yerin cismi cəzbetmə qüvvəsi mərkəzə- qaçma qüvvə rolunu oynayır. Ondan sonra:
m
v
1
2
R
Y
=
γ
m
M
Y
R
Y
2
{\displaystyle {\frac {mv_{1}^{2}}{R_{Y}}}=\gamma {\frac {mM_{Y}}{R_{Y}^{2}}}}
(1)
v
1
=
γ
M
Y
R
Y
{\displaystyle v_{1}={\sqrt {\gamma {\frac {M_{Y}}{R_{Y}}}}}}
(2)
γ
{\displaystyle \gamma }
,
M
Y
{\displaystyle M_{Y}}
və
R
Y
{\displaystyle R_{Y}}
-in qiymətlərini (2)-də nəzərə alsaq,
v
1
≅
8
k
m
s
a
n
{\displaystyle v_{1}\cong 8{\frac {km}{san}}}
. Deməli, üfüqi istiqamətdə atılmış cismə ən azı
8
{\displaystyle 8}
k
m
/
s
a
n
{\displaystyle km/san}
sürət vermək lazımdır ki, o
Yerin süni peykinə çevrilsin. Bu sürət birinci kosmik sürət adlanır.Dünyada ilk dəfə ( 12 aprel 1961-ci il) Yer ətrafında gəmi-peykdə səyahət edən o zamankı sovet kosmonavtı Y.A.Qaqarin olmuşdur. Daşıyıcı raket gəmi-peyk sisteminə üfüqi istiqamətdə
8
{\displaystyle 8}
k
m
∖
s
a
n
{\displaystyle km\backslash san}
sürəti verərək ondan ayırır. Bu andan etibarən gəmi-peyk yalnız Yerin cazibə qüvvəsinin təsiri ilə hərəkət etmişdir.