TİPLİ

Alp Tipli Buzlaq- sadə dərə buzlağı, müasir mərhələdə geniş yayılmış iri dağ-dərə buzlaq tipi olub, dağ sirkindən dərə boyu aşağı enir. Buzlağın birinci (qidalanma) hissəsi iqlim qar xəttindən yuxarıda, ikinci (ərimə) hissəsi isə aşağıda yerlışir.

Aral Tipli Sahil — Eol relyef formalarını örtən dəniz inqressiyası nəticəsində ənələ gələn dəniz sahil tipi. Sahil xətti çoxlu miqdarda adalar, yarımadalar, körfəz və limanlarla kəsilərək, girintili-çıxıntılıdır.

Atlantik tipli sahil- 1) sahil xəttinin istiqaməti materikin sahil zonasında yerləşmiş sıra dağlardan asılı olmayıb, tektonik qırılmalara-faylara uyğun gələn, dəniz sahili.Bunlar üçün qədim sahil xətlərinin və terrasların olmnası səciyyəvidir; 2) müəyyən dərəcədə dağ qurumları ilə pozulmuş dəniz sahilləri.

Avropa Tipli hamam - Azərbaycanın Gəncə şəhərində yerləşir. XIX əsrdə almanlar tərəfindən tikilmişdir. Hazırda hamam kimi istifadə olunur. Ünvan: Adil İsgəndərov küçəsi 91.

== Dalmasiya tipli sahillər == Dalmasiya tipli sahillər- buxtalı sahil tiplərinin bir növüdür. Sahilə paralel uzanmış dağ silsilələrinin, yüksəkliklərin yerləşdiyi cavan qırışıqlıq sahəsinin çökməsi və ərazini dəniz suları basması nəticəsində yaranan sahillər. Dəniz suları dağlıq relyefin çökək sahələrini tutaraq, onları boğazlara, körfəz və buxtalara, yüksəklikləri ada və yarımadalara çevrilir. Dalmasiya tipli sahillərdə sahilin bütün elementləri sahilin ümumi istiqamətinə paralel yerləşirlər. Dalmasiya tipli sahillər alp qırışıqlığı vilayətləri üçün səciyyəvi olub, Adriatik dənizinin Dalmasiya sahillərində qabarıq nəzərə çarpır.

Fallik tipli mərasimlər — fallus (kişi cinsiyyət orqanının incəsənətdə təsviri) nümayişi ilə keçirilən mərasimlərdir. Qədim və müasir Yunanıstanda, Yaponiyada və Azərbaycanda rast gəlinir. Yaponiyada bu adət Kanamara Matsuri festivalında davam etdirilir. Azərbaycanda Kos-kosa oyunu zamanı Kosanın sümüyə bez parçası dolayaraq fallus şəklinə gətirməsi və buna aid mətnlərdə rast gəlinən məlumatlar oyunun fallik tipli olmasını göstərir. Bu da oyunun bərəkət və bolluq mövzusundan qaynaqlandığını göstərir.

Harlequin tipli iktiyozis — nadir görünən qalıcı dəri xəstəliyi olub iktiyozis qrupu xəstəliklərdən nonbulloz iktiyozisinin ən ağır növüdür. Yenidoğanların çoxluğu ölümlə nəticələnsədə ancaq bu xəstəliklə doğan və həyatına davam edən insanlar var. Ümumiyyətlə "dərinin yüksək keratinleşməsi" olaraq tərif verilə bilər. Harlequin (Arlekin), İtalyan küçə teatrında "kloun"-a bənziyən güldürən obrazdır. Bu xəstəliklə doğanların üzlərindəki ifadələr bu obraza bənzədiyi üçün bu ad verilmişdir. Bu xəstəliklə doğanların dərilərində qırmızıya çalan rəngdə, paxlavaşəkilli pullar olur. Buna əlavə olaraq göz, ağız, qulaq kimi xarici orqan uzantıları daralmışdır. Yüksək keratinə görə sərtləşən dəri hərəkəti zorlaşdırar və dəri elastik olmadığından çatlıyar və infeksiya halında ölümcül ola biləcək yaralar əmələ gələr. Bu xəstəliklə doğulan körpələrdə göz qapaqları tərsinə olaraq doğar, doğum sırasında gözün qanamasına ya da zərər görməsine yol aça bilər. Dodaqlar quru dəriyə görə çəkilmişdir və klounun gülüşünə bənzər bir görünüş içindədir.

Hаvаy tipli vulkаn – mərkəzi tipli vulkаn qurğusudur; lаvаlаrın аz qаlınlıqlı "qаtlаrındаn" və bunlаrlа lаylаşаn cüzi miqdаrdа qırıntаl-оvuq mаtеriаldаn ibаrətdir. Qurğu- nun 8° bucаq аltındа хеyli yаsаmаl yаtаn yаmаclаr qаlхаn görkəmindədir. Vulkаnın zirvəsində krаtеr yаlımyаtаr yа- mаclаrı оlаn və bəzən kаldеrаnın ölçüləri qədər gеniş nim- çəvаri görkəmə mаlikdir. İşlək vulkаnlаrın krаtеrlərinin dibində lаvа gölü əmələ gəlir. Hаvаy vulkаnlаrı sоn dərəcə böyük ölçülərə mаlik оlur; hündürlüyü оkеаn dibi hеsаbа аlınmаqlа 4 km, еn kəsik 400 km-ə çаtır. Bu vulkаnlаr fоrmаcа qаlхаnvаri vulkаnlаrа аiddir.

Kanyon tipli dərələr- (rus. каньон ing. Canyon) Müəyyən dərəcədə dar dərə tipinə oxşayırlar.Ancaq kanyon tipli dərələrin yamaclarında müəyyən pillələr və ya terraslar əmələ gəlir.Onların mənşəyi kanyonun yamaclarında yerləşən müxtəlif süxurların eroziya prosesinə qarşı davamlılığı ilə bağlıdır.Bu səbəbdən də kanyon tipli dərələrdə pillələr olur.Hal-hazırda dünyada ən böyük kanyon ABŞ-dadır.Həmin kanyon Kolorado çayı üzərindədir.Onun maksimal dərinliyi 2 km-dən çox,uzunluğu isə təqribən 300 kilometrə bərabərdir.Kanyon tipli dərələr Yer kürəsinin başqa sahələrində də vardır.Bunlardan biri İspaniyanın Taxo çayı üzərindədir.Azərbaycanda isə Kəlbəcər rayonu ərazisindəki Tərtər çay dərəsində də müşahidə oluna bilər.

Kimvr tipli sahil- (rus. берег кимврского типа, ing. kimvr type coast)bəzən buzlağın iştirakı ilə parçalanmış və limanı çox olan, su basmış sahil. Baltik dənizi sahillərində Trave və Oder çayları arasında bu cür sahillər «bodden» adlanır. Körfəzlər adətən dənizdən dyun zonaları ilə ayrılır (Yutlandiya və Şimali Amerika qütb arxipelaqının yerləşdiyi Kimvr yarımadasının şimal hissəsi).

Pele tipli püskürmə - çox özüllü lava ilə səciyyələnən mərkəzi tipli vulkan püskür­məsi. Lava boğazdan çıxanadək bərkiyir və tıxac əmələ gətirir, sonradan ekstruziv günbəzin üzərində monolit sütun şəklində sıxılıb çıxarılır. Martinika adasında Mon-Pele vulkanı üzərində belə sütünün hündür­lüyü 375 m, diametri isə 100 m olmuşdur. Kanalda toplanmış vulkan qazları vaxt­aşırı yan sahəyə istiqamətlənmiş partlayışla tıxacın altından çıxaraq qazlardan və narın qırıntılı vulkanik materialdan ibarət hərəkətli kütlə - qızmar bulud əmələ gətirir. Kül, qaz və s. qırıntılarından ibarət olan qızmar bulud genişlənərək, vulkanın yamacları boyu 150 m/san. sürətilə yuvarlanaraq, vulkandan 9 km məsafədə olan Sen-Piyer şəhərini tamamilə yer üzündən silmişdir (Mon-Pele vulkanı, 8 may 1902-ci il). == Həmçinin bax == Lava Mərkəzi vulkan Vulkan boğazı Ekstruziv günbəz Vulkan == Mənbə == Geologiya terminlərinin izahlı lüğəti. — Bakı: Nafta-Press, 2006. — Səhifələrin sayı: 679.

Ulduz tipli mühərrik (radial mühərrik) silindrləri bir dairə mərkəzinin ətrafında düzülmüş mühərriklərə deyilir. Bu mühərrik növündə bütün porşen qolları tək biyel muylusuna (şəkildə porşen qollarının bağlı olduğu ortadakı fırlanan hissə) bağlı olaraq işləyirlər. Ulduz tipli mühərriklərdə yanma aralıqlarının düzgün olması üçün: 4 zamanlılar bir ədəd, 2 zamanlılar isə qoşa sayda silindrli olaraq istehsal edilirlər. Bu tərtibat şəklində at gücü başına düşən çəki 2 kq aralığında olur. Bu səbəblə də, təyyarələrdə və bəzi dənizdə olan gəmilərdə rahatlıqla istifadə edilirlər.

Yunan tipli sa¬hil – (rus. берег греческого типа, ing. Greek type coast) yer qabığının faylarla diffe¬rensial yerdəyişməsi nəticəsində formalaşan girintili-çıxıntılı sahil. Çökmüş sahələr körfəzlərə, onları ayıran adalar, yarımadalar isə qalxma sahələrinə müvafiq gəlir.

Yüngül təyyarə, maksimum uçuş çəkisi 12.500 funt (5.670 kq) və ya daha az olan bir təyyarədir. Sabit və ya fırlanan qanadları olan yüngül təyyarələr dünyada həm mülki, həm də hərbi məqsədlər üçün geniş istifadə olunur. Hobbi uçuşlara əlavə olaraq, yüngül təyyarələr və vertolyotlar sərnişin daşınması, valyuta atma, elektrik kabellərinə nəzarət və pestisidlərin çilənməsi kimi bir çox fərqli işlərdə istifadə olunurlar.

Şəhər tipli qəsəbə (rus. посёлок городско́го ти́па posyolok gorodskogo tipa, kıs.: п.г.т. p.g.t) — SSRİ dövründə yaşayış məntəqəsi növü. Bu tərif Bolqarıstan və Polşada, eləcə də Sovet İttifaqında istifadə edilmişdir və bu gün də 10 keçmiş Sovet respublikasında istifadə olunur. Sovet şəhərsalması nəticəsində şəhər tipli qəsəbələr yaranmış və məqsəd şəhər və kənd yaşayış məntəqələri arasında aralıq tipli yaşayış məntəqəsi yaratmaq olmuşdur. Şəhər tipli qəsəbələr böyüklüyünə görə kəndlərdən fərqlənməsə də, infrastrukturu şəhərlərdəki kimi idi. Ümumiyyətlə tək bir sənaye və ya digər istehsal sektoruna diqqət yetirirdilər.

Avropa Tipli hamam - Azərbaycanın Gəncə şəhərində yerləşir. XIX əsrdə almanlar tərəfindən tikilmişdir. Hazırda hamam kimi istifadə olunur. Ünvan: Adil İsgəndərov küçəsi 91.

Azərbaycanın şəhər tipli qəsəbələri — əgər hər hansısa bir kənd və yaxud qəsəbədə əhali həddindən çoxdursa, bu yerə şəhər tipli, şəhərə oxşar qəsəbə deyilir. İnkişafına görə kənddən yüksək, şəhərdən isə aşağı səviyyəli yaşayış məntəqəsi statusudur. Azərbaycanda rayon və şəhər tabeliyində olan çox sayda qəsəbə vardır. Qəsəbələr böyüyüb inkişaf etdikcə şəhər tipli qəsəbə halına gələ bilər və daha sonra şəhər statusunu qazana bilər. Hazırda Azərbaycan Respublikasında 25 şəhər tipli qəsəbə mövcuddur.[mənbə göstərin] Təkcə paytaxt Bakı şəhərində 4 şəhər tipli qəsəbə mövcuddur. Bir çox ölkələrdə şəhər və qəsəbədən daha kiçik yaşayış yaşayış məntəqəsidir. Qəsəbələrin kəndlərdən ən əsas fərqi əhalisi və onun məşğuliyyətidir. Azərbaycanda çox qəsəbələrdə xəstəxana, kitabxana, uşaq bağçası və s. vardır.

Açıq tipli təhsil növü — təhsilin genişlənməsi barədə müasir doktrina. Əsas ideyalardan biri – insanın faktiki və formal ixtisasını bərabərləşdirmək. Böyük həyat təcrübəsinə və xüsusən iş təcrübəsin malik olan insanlar öz bilikl səviyyələrini rəsmi təsdiqini istəyirlər. Adətən bu xüsusi növ diplom alınması yolu iləöz təsdiqini tapır.Diplomun alınması aşağıdakı üsullarla ola bilər. a) dəslərdə iştirak etmədən bütün kursun imtahanını vermək; b) dinləyicilərin real səviyyəsinə uyğun olan ısamüddətli kurs keçmək; c) təhsil müəssisənin tələbəsi olmadan tam tədris kursunda iştirak etmək.

"Bars" tipli sualtı qayıq — XX əvvəllərində Rusiya sualtı qayıqlarının seriyası. "Bars"lar Baltik dənizində Birinci Dünya müharibəsi və Vətəndaş müharibəsi zamanı fəal iştirak etmişdir. Onların fəal xidməti 1930-cu illərə qədər davam etmişdir. Bu seriya o illərdəki bütün Rusiya sualtı layihələrinin əksəriyyətini təşkil edirdi. 24 qayıqdan 20-si tamamlanmış, 4-ü Birinci Dünya müharibəsində batmış, 3-ü sülh dövründə batmış, 4-ü Almaniya tərəfindən qənimət kimi götürülmüşdür. "Bars" sualtı qayıqların tikintisi üzrə professor və mütəxəssis İvan Bubnovun beşinci layihəsi olmuşdur. İlkin mərhələdə layihənin ilk variantı "Morj" tipi ilə eyni vaxtda hazırlanmışdır, ondan daha böyük yerdəyişmə, yanacaq tutumu və mühərrik gücü ilə fərqlənirdi. Bəzi mənbələrdə "Bars" tipi "II Morj seriyası", Nikolayevdə inşa edilmiş altı gəmi isə "Qu quşu" və ya "III Morj seriyası" kimi təsnif edilir. Vəsait çatışmazlığı səbəbindən belə gəmilərin tikintisinə başlanılmamışdı, 1912-ci ilin martında sifarişlərin olmaması səbəbindən İvan Bubnov Baltik gəmiqayırma zavodundan istefa vermişdir. == İstinadlar == == Əlavə ədəbiyyat == Э. А. Ковалёв.

Sirius — Rusiyanın Krasnodar diyarında şəhər tipli qəsəbə. Rusiyanın eyni adlı federal ərazisi (naukograd). İnzibati struktur baxımdan müstəqil şəhər dairəsi hesab olunur. Şəhərin yeni nizamnaməsinin qəbulundan əvvəl inzibati-ərazi quruluşu çərçivəsində Sirius şəhəri müvəqqəti olaraq Soçi şəhərinə tabe idi. == Coğrafiyası == Yeni qəsəbə İmeretin ovalığında, Qara dəniz sahilində, Mzımta və Psou çaylarının kəsişməsində, Rusiyanın dövlət sərhədinin keçdiyi yerdə yerləşir. Burada Olimpiya Parkı və 2014-cü ildə XXII Qış Olimpiya Oyunları üçün inşa edilmiş digər obyektlər, əyləncə parkı, çoxlu sayda otel, dəmir yolu stansiyası yerləşir. Həmçinin Mzımta çayının mənsəbində yerləşir: Soçi Imeretin limanı, istedadlı uşaqlar üçün "Sirius" təhsil mərkəzi. Sirius şəhər dairəsinin sərhədləri Mzımta çayının şimal-qərbində, şimalda və şimal-şərqdə — A-147 "Cubqa — Soçi — Abxaziya ilə sərhəd" magistral yolu boyunca uzanır. === İqlimi === Sirius ərazisi Tuapsedən cənubdakı Rusiyanın Qara dəniz sahilləri kimi, rütubətli subtropiklər zonasına daxildir (Köppen iqlim təsnifatına görə Cfa). Bu bölgə quru aralıq dənizi iqliminin hökm sürdüyü Anapadan, Gelenjikdən əhəmiyyətli dərəcədə fərqləndirir.

Volf-Raye — qeyri-adi spektrə malik, nadir heterogen ulduz qrupudur, bu tip ulduzların spektridə əsasən iyonlaşmış helium və azot və ya karbonun geniş emissiya xəttləri nəzərə çarpır. Wolf-Raye tipli ulduzlarda hidrogenin miqdarı tükənməklə, ağır elementlərin miqdarı isə çoxdur buda güclü ulduz küləklərinə səbəb olur. Wolf-Raye tipli ulduzların səth temperaturları təxminən 30.000 K ilə təxminən 200.000 K arasında dəyişir və digər bütün ulduzlardan daha istidir. Klassik Wolf-Raye tipli ulduzlar, xarici hidrogenlerini tamamilə itirmiş və nüvədə helium və ya ərimiş halda ağır elementlər olan nəhəng ulduzlardır. WR ulduzlarının bir qrupunun spektrində hidrogen xəttləri nəzərə çarpır bunlar WNh ulduzları olaraq adlandırılır. Bu qrup ulduzlar da kifayət qədər böyük ulduzlardır və hələ də nüvəsində hidrogen mövcuddur, səthində isə helium və azot kütlə itkisiylə məruz qalmaqdadır. 1867-ci ildə, Paris Rəsədxanasında 40 sm Foucault teleskopunu istifadə edərək alimlər Charles Wolf və Georges Rayet [1], Cygnus qrup ulduzundakı üç ulduz kəşf etdilər (HD 191765, HD 192103 və HD 192641, bu anda WR 134, WR 135 və WR 137) bu ulduzların spektrində spektrdə geniş emissiya zolağı qeyd olundu. Wolf-Raye tipli ulduzların spektindəki emissiya xətlərinin təbiəti bir neçə on il ərzində sirrli qaldı. Daha sonra Edward C. Pickering xətlərin qeyri-adi bir hidrogen halından yarandığı nəzəriyyəsini irəli sürdü və bu "Pickering ardıcıllığı" xəttlərinin, yarı-inteqral kvant ədədləri nəzərə alındığında Balmer seriyasına oxşar bir seriya olduğu ortaya çıxdı. Daha sonra, bu xətlərin helium tərəfindən yarandığı ortaya çıxdı.

Açıq tipli ali təhsil müəssisəsi — yaş məhdudiyyəti və qəbul olunanların minimal bilik səviyyəsi tələb olunmadan dinləyicilərin qəbul olunduğu ali təhsil müəssisəsi. Açıq tipli ali təhsil müəssisəsində qrafiki kifayət qədər sərbəstdir, yəni təhsil müddəti sərhədsizdir. Dinləyicilər stipediya ala, qrant üzrə oxuya və müəyyən təminatlar üzrə ödənişsiz oxuya bilərlər. Bu tip ali təhsil müəssisələrinə Britaniya Açıq universiteti, Almaniyanın açıq universitetləri aid edilə bilər.

N və P tipli yarımkeçiricilər — Keçiricilik qabiliyyəti tənzimlənən silisium və ya germanium, elektron sxem elementlərinin istehsalında istifadə edilir. Yarimkeçirici materiallar, cərəyanı yaxşı keçirməzlər. Əslində nə yaxşı keçirici, nədə yaxşı bir dielektrikdirlər. Çünki valent zonasındakı boşluqların və keçirici zonasındakı sərbəst elektronların sayı məhduddur. Saf silisium və ya germanium mütləq sərbəst elektron və ya boşluq sayı artırılaraq keçiricilik qabiliyyəti tənzimlənməlidir. Germanium və ya silisiumun keçiricilik qabiliyyəti isə ancaq saf materiala aşqar maddəsi əlavə olunması ilə təmin edilir. Aşqar maddəsi əlavə olunaraq yaradılan iki əsas yarimkeçirici material vardır. Bunlara; N-tipli və P-tipli yarimkeçiricilər deyilir. Elektron sxem elementlərinin istehsalında bu iki maddədən istifadə edilir. == Aşqarlama Prosesi == Silisium və germanium keçiricilik qabiliyyəti idarəli olaraq artırıla bilir.

Vympel R-27 (NATO kod adı: AA-10 "Alamo", Cyrillic P-27 Sovet/Rusiya istehsalı olan və havadan havaya hədəfləri məhv etmək üçün hazırlanan hava-hava tipli raketdir. 1978-ci ildən xidmətdədir. Bu raket Çində lisenziya ilə istehsal edilir. Uzunluğu: 4.08 m Diametri: 0.230 m Ağırlığı: 253–350 kq Döyüş hissəsinin çəkisi: 39 kq İdarəetmə sistemləri: İnfraqırmızı görüntüləmə (İİR (R-27T)), yarı-aktiv radar (R-27R), aktiv radar (R-27AE), passiv radar Hədəfin sürəti: 3500 km/saat Raketin sürəti: 5512 km/saat (4.5 Mach) Hədəfə çatma müddəti: 60 saniyə Manevrə qabiliyyəti: 8G Hədəfi məhvetmə hündürlüyü: 3 – 30.000 m Hədəfi məhvetmə uzaqlığı: 0.2 – 170 km == İstifadə edə biləcək təyyarələr == MiQ-23 MiQ-29 Su-27, Su-30 Su-33 Su-34 Su-35 Su-37 PAK FA T-50 Yak-141 Azərbaycan Hərbi Hava Qüvvələrinin silahlanmasında da yer alır. Ukraynadan alınmışdır.

Hava-hava tipli R-73 raketi.