volfram-titan

Volfram (W) – D.İ. Mendeleyevin elementlərin dövri sistemində 74-cü element.Ən yüksək ərimə temperaturuna malikdir. Söz alman mənşəlidir: Wolfram. Bu ad ilə mineral Almaniyada lap çoxdan məlum idi. Bu, dəmir-manqan qarışıq volframatdır xFeWO4 ∙ yMnWO4. Ağırlığına görə onu çox vaxt qalay filizi hesab edirdilər, amma, bu filizdən heç bir metal əridilmirdi. Mədənçilərin bu daha bir “şeytan” flizinə şübhəli münasibəti onun adında da əks olundu: Wolf almanca “canavar”. Bəs “ram” nədir? Orta əsrlər alman dilində ram - “qrum”, onda volfram - “canavar qurumu” deməkdir (volframit mineralı qara rənglidir və qara iz buraxır). Güman ki, Wolfram latınca lupus - “canavar” və spuma - “köpük” sözlərindən düzəlib. Təsadüfi deyil ki, alman geoloq və mineroloq Qeorq Aqrikola (1494-1555) bu mineralı lupi spuma - “canavar köpüyü” adlandırmamışdır (onun müasir adı volframitdir).

Titan (Ti) – D. İ. Mendeleyevin elementlərin dövri sistemində 22-ci element. Yüngül, güclü, parlaq, korroziyaya qarşı müqavimətli bozumtul bir keçid metalıdır. Titan dəmir, alüminium, vanadium, molibden kimi elementlər ilə aşqarlanmış edə bilər. Bu güclü, yüngül ərintilər havaçılıq (reaktiv mühərrikləri, mərmilər və kosmos vasitələri) hərbi sənaye əməliyyatlar (kimyəvilər və neft məhsulları çıxarılması, təmizlənməsi stansiyaları, kağız xəmiri və kağız) avtomobil, yemək, tibb (protezler, implantlar, dental endodontik vəsaitlər, dental implantlar), idman əşyaları, zərgərlik, mobil telefonu, və digər proqramlarda istifadə edilir. Titan 1791 tarixində William Gregor tərəfindən İngiltərədə kəşf edildi və Martin Heinrich Klaproth tərəfindən, Yunan mifologiyasındakı Titana istinadən bu şəkildə adlandırıldı. Element bir neçə mineral depozit tapılar. Bunlardan prioritetli olanlar yer qabığında və litosferdə geniş dağılmış olan rutil və ilmenittir. Titan az qala bütün canlı varlıqlarda, qayalarda, sularda və torpaqda tapılar. Metal başlıca mineral cevherlerinden Kroll əməliyyatı və Hunter əməliyyatı üsulları ilə çıxarılır. Ən məşhur qarışığı olan titan dioksid ağ piqment emalatında istifadə edilir.

Stiven Volfram (ing. Stephen Wolfram; d. 29 avqust 1959, London, İngiltərə, Böyük Britaniya) — proqramçı, riyaziyyatçı, fizik və yazıçı; O, Mathematica kompüter cəbri sistemi və WolframAlpha bilik bazası və hesablama alqoritmləri (ing. computational knowledge engine) dəstini hazırlayıb. == Həyatı == Stiven Volfram 1933-cü ildə Almaniyanın Vestfali regionundan İngiltərəyə mühacirət etmiş yəhudi ailəsində dünyaya gəlib. Onun atası, Hüqo Volfram yazıçı olub və anası Sibill Volfram, Oksford Universitetində fəlsəfə üzrə professor kimi fəaliyyət göstərib. Təhsildə inanılmaz uğurlarına görə uşaqlıqda vunderkind Stiveni "kiçik Eynşteyn" adlandırıblar. O, İton kollecində təhsil alıb. Volfram 15 yaşında olarkən elementar zərrəciklər fizikası haqqında məqaləni dərc etdirir, 17 yaşında Oksford Universitetinə daxil olur. Bir il sonra ağır kvarkların istehsalı üzrə böyük marağa səbəb olan işini nəşr etdirir.

Krios, Kriy (yun. Κρεῖος) – yunan mifologiyasında titan Uran və Geyanın oğlu, Pontun qızı Evribiyanın əri, Pallant, Astrey və Persin atası. Titanomaxiyadan sonra Zevs tərəfindən Tartara göndərilmişdir. == İstinadlar == == Mənbə == Греческая Мифология, Катерина Серви, EKDOTİKE ATHENON, Афины 2007 ISBN 960-213-378-3, ISBN 978-960-213-378-1 Софиа Сули, Греческая Мифология, Издателство Михалис Тубис А.О., 1995 ISBN 960-540-118-5 Panaghiotis Christou, Katharini Papastamatis, Griechische Mythologie, 2008 ISBN 978-88-476-2283-8 Paul Mazon, introduction à la Théogonie d’Hésiode, Les Belles Lettres, coll.

Pallant (yun. Πάλλας) –yunan mifologiyasında kiçik titan, Krios və Evribiyanın oğlu, Hesioda görə okeanida Stiksin əri, Qısqncın, Qüvvətin, Gücün və Zəfərin atası.

Pers (yun. Perses) yunan mifologiyasında II nəsil titan, Hesiod "Teoqoniyasına" və Psevdo-Apollodora görə ikinci nəsil titan, Krios və Evribiyanın oğlu, Asteriyanın əri və Hekatanın atası.

Titan — Günəş sistemində Saturn planetinin peykidir. Günəş sistemində Yerin cavanlığına bənzər göy cismi bilirik ki, Titan'dır. Maraq cəlb edən Titanı araşdırdıqda kəşf etdik ki, onda yağışlı mövsümlər mövcuddur. Bu mövsüm başlandıqda peykdə tufanlar, fırtınalar qopur, eləcə də, leysanlar gedir. Bunun nəticəsində peykin səthi eroziyaya məruz qalır. Bir də Yerdən fərqli olaraq Titanda 1 mövsümün müddəti 7.5 Yer ilinə bərabərdir. == Atmosferi == Onların üzərində orqanik və ya karbonla zəngin örtük var. Bu "metan qarı" ola bilər. Titan qatı fotokimyəvi dumanın içərisindədir. Buna görə Kassini onun üzərindəki obyektləri görmək üçün optik kameradan başqa alətlərdən istifadə etməli olur.

== Aşkar edilməsi == Dəlidağda volframın varlığını 1960-cı ildə Q. Q. Əliquliyev Teymuruçandağ mis-molibden filiz yataqlarının kəşfiyyatı zamanı aşkar etmişdir. O, 1961-ci ildə müəyyən edib ki, Dəlidağ qranitoid intruzivinin şimal-şərq təmas zolaqlarının demək olar ki, bütün damarları volfram daşıyıcısıdır. == Yerləşməsi == Filiz damarlarının bir hissəsi intruziv massiv kütləsində qranosienit, sienit-diorit və kvarslı sienitlərlə qarışıq yerləşir.

Volfram (VI) xlorid – qeyri-üzvi birləşmə, volfram və xlorid turşusunun duzudur. == Fiziki xassələri == Volfram (VI) xlorid tünd bənövşəyi kristallardı.180 °C-ə qədər olan temperaturda α-modifikasiyası sabitdir, triqonal sistem, hüceyrə parametrləri a = 0,658 nm, α = 55°-dir. Spirtlərdə, efirdə, benzolda, karbon disulfiddə, karbon tetraxloriddəhəll olunur. == Alınması == 1. Volfram və xlorun reaksiyası nəticəsində alınır: W + 3 C l 2 → 500 − 800 o C W C l 6 {\displaystyle {\mathsf {W+3Cl_{2}\ {\xrightarrow {500-800^{o}C}}\ WCl_{6}}}} 2. Tetraxlormetanın volfram(VI) oksidə təsiri nəticəsində: W O 3 + 3 C C l 4 → 450 o C , p W C l 6 + 3 C C l 2 O {\displaystyle {\mathsf {WO_{3}+3CCl_{4}\ {\xrightarrow {450^{o}C,p}}\ WCl_{6}+3CCl_{2}O}}} == Kimyəvi xassələri == 1. Qızdırıldıqda parçalanır: 2 W C l 6 → 350 o C 2 W C l 5 + C l 2 {\displaystyle {\mathsf {2WCl_{6}\ {\xrightarrow {350^{o}C}}\ 2WCl_{5}+Cl_{2}}}} 2. Su ilə reaksiyaya daxil olur: 2 W C l 6 + 3 H 2 O → W O C l 4 + W O 2 C l 2 + 6 H C l {\displaystyle {\mathsf {2WCl_{6}+3H_{2}O\ {\xrightarrow {}}\ WOCl_{4}+WO_{2}Cl_{2}+6HCl}}} W C l 6 + 3 H 2 O → W O 3 ↓ + 6 H C l {\displaystyle {\mathsf {WCl_{6}+3H_{2}O\ {\xrightarrow {}}\ WO_{3}\downarrow +6HCl}}} 3. Durulaşdırılmış qələvilərlə reaksiyaya daxil olur: W C l 6 + 8 N a O H → N a 2 W O 4 + 6 N a C l + 4 H 2 O {\displaystyle {\mathsf {WCl_{6}+8NaOH\ {\xrightarrow {}}\ Na_{2}WO_{4}+6NaCl+4H_{2}O}}} 4. Hidrogenlə reduksiya olunur: 2 W C l 6 + H 2 → 150 − 200 o C 2 W C l 5 + 2 H C l {\displaystyle {\mathsf {2WCl_{6}+H_{2}\ {\xrightarrow {150-200^{o}C}}\ 2WCl_{5}+2HCl}}} 3 W C l 6 + 2 A l → 450 o C 3 W C l 4 + 2 A l C l 3 {\displaystyle {\mathsf {3WCl_{6}+2Al\ {\xrightarrow {450^{o}C}}\ 3WCl_{4}+2AlCl_{3}}}} 5. Hidrogen floridlə reaksiyaya daxil olur: 6. Volfram(VI) oksidlə reaksiyaya daxil our: W C l 6 + 6 H F → t W F 6 + 6 H C l {\displaystyle {\mathsf {WCl_{6}+6HF\ {\xrightarrow {t}}\ WF_{6}+6HCl}}} W C l 6 + 2 W O 3 → 400 o C 3 W O 2 C l 2 {\displaystyle {\mathsf {WCl_{6}+2WO_{3}\ {\xrightarrow {400^{o}C}}\ 3WO_{2}Cl_{2}}}} 7. Üzvi volfram birləşmələrinin sintezi üçün xammal kimiistifadə olunur. Məsələn, dimetilcivə ilə reaksiyaya girərək metilpentaxlorvolfram alınır: == Tətbiqi == Volfram (VI) xlorid qeyri-metal səthlərdə örtük kimi istifadə olunur. == Mənbə == Справочник химика / Редкол.: Никольский Б.П. и др.. — 3-е изд., испр. — Л.: Химия, 1971. — Т. 2. — 1168 с.

Volfram "Ulf" Karl Lüdviq Morits Hermann Frayherr fon Rixthofen (alm. Wolfram "Ulf" Karl Ludwig Moritz Hermann Freiherr von Richthofen; 10 oktyabr 1895, Bartsdorf, Sileziya — 12 iyul 1945, Bad İşl, Avstriya) — alman hərbiçisi, aviasiya general-feldmarşalı (1943).

Attack on Titan (azərb. Nəhəngə hücum‎) və ya Yaponiyada tanınan adı ilə Shingeki no Kyojin (進撃の巨人, azərb. Hücum edən nəhəng‎) — Hacime İsayama tərəfindən yaradılmış manqa seriyası. Manqa seriyası 9 sentyabr 2009-cu ildə Kodansha nəşriyyatının "Bessatsu Shōnen Magazine" jurnalında nəşr olunmağa başlamışdır. 2018-ci ilin avqust ayına qədər seriyanın 26 tankobon cildi buraxılmışdır. Manqa seriyası insanların "nəhənglər" adlandırdığı böyük, uzun humanoidlərdən qorunmaq üçün böyük divarlarla örtülü şəhərlərdə yaşadığı alternativ bir kainatda cərəyan edir. Nəhənglərin ölçüləri cürbəcür olur və onlar insanlarla qidalanır. Manqanın süjeti şəhərləri nəhənglər tərəfindən məhv ediləndən sonra orduya qoşulan Eren Yeqa və onun uşaqlıq dostları olan Mikasa Akkaman və Armin Arlertin həyatlarını əhatə edir. Bu hücum zamanı nəhənglərdən biri Erenin anasını yeyir, Eren isə nəhənglərin hamısını öldürərək intiqam alacağına söz verir. Hekayə davam etdikcə və nəhənglər haqqında olan gerçəklər oxucuya açıqlandıqca manqanın süjeti Historiya Reys, dəstə rəhbəri Levi, Erenin atası Qrişa və digər köməkçi personajları əhatə edir.

Titan (III) xlorid (TiCl3) - qeyri-üzvi bir birləşmədir, titanın və xlorid turşusunun duzudur, tünd bənövşəyi kristallar, suda həll olur, yavaş-yavaş havada oksidləşir, kristallohidrat əmələ gətirir. == Fiziki xassələri == Titan (III) xlorid triqonal sistemin tünd bənövşəyi kristallarını əmələ gətirir. TiCl3-ün β-modifikasiyası məlumdur - qəhvəyi kristallardı. TiCl3•6H2O kristallohidrat yaradır, onunda hidrat izomerləri [Ti (H2O)6] Cl3 (bənövşəyi), [Ti (H2O)5Cl]Cl2•H2O (yaşıl) və [Ti (H2O)4Cl2] Cl • 2H2O(yaşıl) mövcuddur. == Alınması == Titanın qatı isti xlor turşusunda həll edilməsi nəticəsində almaq olar: 2 T i + 6 H C l → 90 o C 2 T i C l 3 + 3 H 2 ↑ {\displaystyle {\mathsf {2Ti+6HCl\ {\xrightarrow {90^{o}C}}\ 2TiCl_{3}+3H_{2}\uparrow }}} Titan(II)xloridin durulaşdırılmış xlor turşusunda həll edilməsi nəticəsində: 2 T i C l 2 + 2 H C l → 2 T i C l 3 + H 2 ↑ {\displaystyle {\mathsf {2TiCl_{2}+2HCl\ {\xrightarrow {}}\ 2TiCl_{3}+H_{2}\uparrow }}} Titan xloridin hidrogen ilə reduksiya nəticəsində: 2 T i C l 4 + H 2 → 500 o C 2 T i C l 3 + 2 H C l {\displaystyle {\mathsf {2TiCl_{4}+H_{2}\ {\xrightarrow {500^{o}C}}\ 2TiCl_{3}+2HCl}}} Titan (IV) xloridin titan ilə reduksiya nəticəsində alınır: 3 T i C l 4 + T i → 500 o C 4 T i C l 3 {\displaystyle {\mathsf {3TiCl_{4}+Ti\ {\xrightarrow {500^{o}C}}\ 4TiCl_{3}}}} Titan (IV) xloridin elektrolizi ilə reduksiyası: 2 T i C l 4 → e − 2 T i C l 3 + C l 2 ↑ {\displaystyle {\mathsf {2TiCl_{4}\ {\xrightarrow {e^{-}}}\ 2TiCl_{3}+Cl_{2}\uparrow }}} == Kimyəvi xassələri == TiCl3 suda, etanolda yaxşı həll olur, dietil etirində, benzolda həll olunmur. Maye ammonyak ilə komplekslər əmələ gətirir [Ti(NH3)6]Cl3 və TiCl3 • 2NH3. Qızdırılıqda parçalanır 2 T i C l 3 → 440 − 700 o C T i C l 2 + T i C l 4 {\displaystyle {\mathsf {2TiCl_{3}\ {\xrightarrow {440-700^{o}C}}\ TiCl_{2}+TiCl_{4}}}} Inert atmosferdə qələvilərlə reaksiyaya girir: T i C l 3 + 3 N a O H → N 2 T i ( O H ) 3 ↓ + 3 N a C l {\displaystyle {\mathsf {TiCl_{3}+3NaOH\ {\xrightarrow {N_{2}}}\ Ti(OH)_{3}\downarrow +3NaCl}}} Havada reaksiya fərqli gedir: 2 T i C l 3 + 6 N a O H + O 2 → 2 T i O ( O H ) 2 ↓ + 6 N a C l + H 2 O 2 {\displaystyle {\mathsf {2TiCl_{3}+6NaOH+O_{2}\ {\xrightarrow {}}\ 2TiO(OH)_{2}\downarrow +6NaCl+H_{2}O_{2}}}} Turş mühitdə oksidləşir: 4 T i C l 3 + O 2 + 4 H C l + 6 H 2 O → P t 4 [ T i ( H 2 O ) 2 C l 4 ] {\displaystyle {\mathsf {4TiCl_{3}+O_{2}+4HCl+6H_{2}O\ {\xrightarrow {Pt}}\ 4[Ti(H_{2}O)_{2}Cl_{4}]}}} Sulu məhlulu tədricən havada və neytral mühitdə oksidləşir: 4 T i C l 3 + O 2 + 2 H 2 O → 4 T i O C l 2 + 4 H C l {\displaystyle {\mathsf {4TiCl_{3}+O_{2}+2H_{2}O\ {\xrightarrow {}}\ 4TiOCl_{2}+4HCl}}} Qələvi metalların xloridləri ilə kompleks duzlar əmələ gətirir: T i C l 3 + 2 K C l → K 2 [ T i ( H 2 O ) C l 5 ] {\displaystyle {\mathsf {TiCl_{3}+2KCl\ {\xrightarrow {}}\ K_{2}[Ti(H_{2}O)Cl_{5}]}}} == Tətbiqi == TiCl3, Tsiqler-Natta katalizatorun əsas hissəsidir, hansı ki, sənayedə polietilenin istehsalında məsul yer tutur. Üzvi sintezdə reagent kimi istifadə olunur. == İstinadlar == Справочник химика / Редкол.: Никольский Б.П. и др.. — 2-е изд., испр.

Titan (IV) sulfat Ti (SO4)2 - qeyri-üzvi bir birləşmədir, titan və sulfat turşusunun duzudur, rəngsiz kristallar su ilə hidroliz olunur. == Fiziki xassələri == Titan (IV) sulfat rəngsiz, yüksək dərəcədə higroskopik kristallar əmələ gətirir. == Alınması == Titan (IV) sulfatı kükürd (VI) oksidin titan (IV) xlorid ilə sintezi nəticəsində almaq olar: T i C l 4 + 6 S O 3 → T i ( S O 4 ) 2 + 2 S 2 O 5 C l 2 {\displaystyle {\mathsf {TiCl_{4}+6SO_{3}\ {\xrightarrow {}}\ Ti(SO_{4})_{2}+2S_{2}O_{5}Cl_{2}}}} == Kimyəvi xassələri == Titan (IV) sulfatı su ilə tamamilə hidroliz olunur: T i ( S O 4 ) 2 + H 2 O → T i O S O 4 + H 2 S O 4 {\displaystyle {\mathsf {Ti(SO_{4})_{2}+H_{2}O\ {\xrightarrow {}}\ TiOSO_{4}+H_{2}SO_{4}}}} == Tətbiqi == Titan (IV) sulfat kimyəvi birləşmələrin (məsələn, titan dioksid ) istehsalında istifadə olunur. == İstinadlar == Рипан Р., Четяну И. Неорганическая химия. Химия металлов. — М.: Мир, 1972. — Т. 2. — 871 с. Неорганическая химия / под ред. Ю.Д. Третьякова.

Titan — Günəş sistemində Saturn planetinin peykidir. Günəş sistemində Yerin cavanlığına bənzər göy cismi bilirik ki, Titan'dır. Maraq cəlb edən Titanı araşdırdıqda kəşf etdik ki, onda yağışlı mövsümlər mövcuddur. Bu mövsüm başlandıqda peykdə tufanlar, fırtınalar qopur, eləcə də, leysanlar gedir. Bunun nəticəsində peykin səthi eroziyaya məruz qalır. Bir də Yerdən fərqli olaraq Titanda 1 mövsümün müddəti 7.5 Yer ilinə bərabərdir. == Atmosferi == Onların üzərində orqanik və ya karbonla zəngin örtük var. Bu "metan qarı" ola bilər. Titan qatı fotokimyəvi dumanın içərisindədir. Buna görə Kassini onun üzərindəki obyektləri görmək üçün optik kameradan başqa alətlərdən istifadə etməli olur.

18 iyun 2023-cü ildə Amerika turizm və ekspedisiya şirkəti olan OceanGate tərəfindən idarə olunan Titan sualtı gəmisi Kanadanın Nyufaundlend sahillərində, Şimali Atlantik Okeanında RMS Titanikin qalıqlarını görmək üçün ekspedisiya zamanı qəzaya uğrayıb. Sualtı gəminin qəzası nəticəsində bütün ekipaj üzvləri, OceanGate-in baş direktoru Stokton Raş, fransız dəniz tədqiqatçısı və Titanik araşdırmaları üzrə mütəxəssis Paul-Henri Narqeolet, ingilis milyarder və iş adamı Hamiş Hardinq, Pakistan əsilli britaniyalı milyarder və iş adamı Şahzadə Davud və Davudun oğlu Süleyman həlak olublar. Dalışından 1 saat 45 dəqiqə sonra Titanla əlaqə tamam kəsilib. Sualtı gəminin yoxa çıxmasından dörd gün sonra uzaqdan idarə olunan başqa bir sualtı nəqliyyat vasitəsi, Titanikin dağıntılarından təxminən 500 metr (1600 fut) aralıda Titanın hissələrinə bənzəyən bəzi qalıqlar aşkar edib.

Attack on Titan: No Regrets (yap. 進撃の巨人 悔いなき選択) eyni adlı vizual roman əsasında Gun Snark tərəfindən yazılmış və Hikaru Suruqa tərəfindən illüstrasiya edilmiş Yapon manqa seriyasıdır. Serial Hajime İsayamanın məşhur Attack on Titan (進撃の巨人, Shingeki no Kyojin) manqası əsasında yazılmışdır. Hekayədə Levi Akkaman-ın Kəşfiyyat Birliyinə qoşulmazdan əvvəl başına gələnlərdən danışılır. Serial Yaponiyada "Kodansha" və ABŞ-də "Kodansha Comics" tərəfindən nəşr olunur. İki hissəli OVA 2014 və 2015-ci illərdə buraxıldı. == Süjet == Hekayə Attack on Titan əsasında yazılmışdır və Levinin yeraltı şəhərdə cinayətkar olduğu günlərdə, Ervin Smit-in onu Kəşfiyyat Birliyinə işə götürməzdən əvvəl iki ən yaxşı dostu İzabel Maqnoliya və Farlan Çurç ilə birlikdə olduğu zamanları izləyir. == Konsepsiya və inkişaf == Suruqa manqaya başlamazdan əvvəl onun baş redaktoru hekayənin əvvəlində Levinin və başqalarının yaşadığı Yeraltını daha yaxşı təsəvvür edə bilməsi üçün Metropolitan Ərazisinin Xarici Yeraltı Boşaltma Kanalına baş çəkməyi təklif etdi. Elə orada olarkən Suruqa ilk dəfə 18 metr hündürlüyündə Titanın nə qədər böyük olacağını təsəvvür edə bildi. Suruqa Levini çəkərkən onu Titana Hücumda olduğundan daha gənc göstərməyə çalışdı.

Attack on Titan manqası və anime seriyası Hacime İsayamanın yaratdığı geniş bədii personajlardan ibarətdir. Hekayə bəşəriyyətin nəhəng divarlarla əhatə olunmuş şəhərlərdə yaşadığı bir dünyada qurulur; insanların onları səbəbsiz yeyən nəhəng humanoid titanlara qarşı müdafiəsindən bəhs olunur. Hekayədə ilkin olaraq Eren Yeqa öz uşaqlıq dostları Mikasa Akkaman (ing. Mikasa Ackerman) və Armin Arlerto (ing. Armin Arlert) ilə birlikdə şəhərləri işğal edildikdən və Erenin anası titan tərəfindən yeyildikdən sonra titanlara qarşı döyüşmək üçün orduya qoşulur. Onlar 104-cü Təlim Korpusunun bir hissəsidir, məzunları Qarnizon Alayı (ing. Stationary Guard), Kəşfiyyat Birliyi (ing. Survey Corps) və Hərbi Polis Briqadası (ing. Military Police) da daxil olmaqla hərbi hissədə müxtəlif vəzifələr tuturlar. Sonradan məlum olur ki, divarların yerləşdiyi ərazi Paradis (パラディ, Paradi) adlanır və bura Eldiyanın (エルディア,Erudia) sonuncu ərazisidir.