İstehlak əsaslı kapital aktivlərinin qiymət modeli

İstehlak əsaslı kapital aktivlərinin qiymət modeli (ing. Consumption-based capital asset pricing model, C-CAPM) — iqtisadiyyatda investisiyaların gəlirlərini istehlakçıların üstünlükləri və sərvətləri ilə əlaqələndirən bir yanaşmadır.[1] Bu model, standart CAPM-ə nisbətən daha geniş kontekstdə sərvət idarəçiliyini və risklərə qarşı davranışı nəzərə alır.

Əsas prinsipləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

C-CAPM aşağıdakı prinsiplər üzərində qurulub:[2]

  1. İstehlakın zaman üzrə bölüşdürülməsi — iqtisadi agentlər (istehlakçılar və ya investorlar) zaman boyunca istehlakı optimallaşdırmağa çalışırlar. Onlar bugünkü istehlak və gələcək istehlak arasında seçim edərkən qərarlarını risk və gəlirlə əlaqələndirirlər.
  2. Marjinal fayda — aktivlərin gəliri, həmin gəlirin istehlakın artmasına gətirib çıxardığı marjinal fayda ilə əlaqələndirilir.
  3. Risk mükafatı — aktivlər üçün gözlənilən gəlirlər, onların gəlirlərinin ümumi iqtisadiyyatda istehlakın dəyişmələri ilə əlaqəliliyinə (kovariyasiyasına) əsasən dəyişir.[3]

Riyazi model

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Modelin əsas tənliyi belə ifadə edilə bilər:[4]

Burada:

  • E[𝑅𝑖] — aktiv 𝑖-nin gözlənilən gəliri,
  • 𝑅𝑓 — risksiz faiz dərəcəsi,
  • 𝛽 — aktiv 𝑖-nin risk amilinə qarşı həssaslığı (istehlakla əlaqələndirilmiş risk),
  • 𝑖 — risk amilinə qarşı həssaslığı (istehlakla əlaqələndirilmiş risk),
  • 𝜆 — risk mükafatı (istehlakda dəyişkənlikdən yaranan əlavə gəlir tələbi).

C-CAPM ilə standart CAPM arasında fərqlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Risk faktoru — standart CAPM bazar portfelinə (aktivlərin gəlirləri bazar gəlirləri ilə əlaqələndirilir) əsaslanır, C-CAPM isə istehlakın dəyişkənliyini nəzərə alır.
  • Məqsəd — C-CAPM iqtisadi agentlərin rifahını (istehlakını) maksimuma çatdırmağı hədəfləyir, standart CAPM isə portfelin optimallaşdırılmasını.
  • Tətbiq dairəsi — C-CAPM daha geniş nəzəri çərçivə təqdim edir, lakin praktikada məlumatların toplanması çətin olduğundan standart CAPM qədər geniş istifadə olunmur.

Modelin tətbiqi və məhdudiyyətləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. Tətbiqi — model əsasən uzunmüddətli sərmayə qərarlarında və makroiqtisadi təhlillərdə istifadə edilir.
  2. Məhdudiyyətləri
    • Real dünyada istehlak məlumatlarının dəqiq toplanması çətindir.
    • İqtisadi agentlərin rasional davranışı və sabit üstünlükləri fərziyyəsi həmişə doğru olmaya bilər.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Consumption-based Capital Asset Pricing Model Arxiv surəti 10 aprel 2019 tarixindən Wayback Machine saytında Arxivləşdirilib 2019-04-10 at the Wayback Machine, macroeconomicanalysis.com
  2. ↑ Lucas, Robert E. "Asset Prices in an Exchange Economy". Econometrica. 46 (6). November 1978: 1429–1445. doi:10.2307/1913837. ISSN 0012-9682. JSTOR 1913837.
  3. ↑ Cochrane, John H. Asset Pricing : (Revised Edition). Princeton University Press. 2009. ISBN 9781400829132. OCLC 1038790818.
  4. ↑ Romer, David. Advanced Macroeconomics, ch. 7.