İstehlak borcu

İqtisadiyyat nəzəriyyəsində istehlak borcu — fərdlərin və ya ev təsərrüfatlarının gündəlik tələbatlarını ödəmək və istehlak xərclərini qarşılamaq məqsədilə maliyyə müəssisələrindən götürdükləri borc formasıdır.[1] İstehlak borcu adətən uzunmüddətli sərmayələrdən fərqli olaraq, qısamüddətli ehtiyacları ödəmək üçün istifadə olunur və adətən yüksək faizlə geri ödənir. Bu borc növü həm fərdi, həm də makroiqtisadi səviyyədə təsirlərə malikdir.[2]

İstehlak borcu iqtisadiyyatda mühüm rol oynayır, lakin onun tənzimlənməsi və davamlı idarə olunması vacibdir. Çünki borcun sürətlə artması və tənəzzül dövrlərində ödəmə çətinlikləri iqtisadi risklərə səbəb ola bilər.[3]

İqtisadi rolu

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstehlak borcu, fərdlərin dərhal istehlak etməsinə imkan yaradır və bu, iqtisadi artıma müsbət təsir edir. İstehlak artımı iqtisadiyyatda məhsul və xidmətlərə olan tələbi artırır, istehsalı və məşğulluğu təşviq edir. İstehlak borcunun artması iqtisadiyyatda pul dövriyyəsini sürətləndirir və tələb tərəfini gücləndirir. Bu da iqtisadiyyatda artımı stimullaşdırır, xüsusilə də istehlakın iqtisadiyyata təsirinin yüksək olduğu dövrlərdə. İstehlak borcunun həcmi, faiz dərəcələri ilə sıx bağlıdır. Mərkəzi banklar pul siyasətini tənzimləyərək istehlak borcunun həcminə təsir edə bilirlər. Məsələn, faiz dərəcələrinin aşağı salınması borclanma xərclərini azaldaraq istehlak kreditlərinə marağı artırır.[4]

İstehlak borcu iqtisadiyyatda tələb-təklif balansını da təsir edə bilər. Yüksək səviyyəli istehlak borcu qısamüddətdə istehlakı artırsa da, uzunmüddətdə borc yükünün artması səbəbindən istehlakın azalmasına səbəb ola bilər.

Üstünlükləri və riskləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Üstünlükləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstehlak borcu, gəlirin yığılmasını gözləmədən dərhal istehlak etməyə imkan verir. Fərdlərin borc yolu ilə məişət əşyaları, təhsil və digər xidmətləri əldə etməsi onların yaşam səviyyəsini artırır.İstehlak borcu, fərdlərin daha geniş çeşidli məhsul və xidmətlərə çıxışını təmin edir və tələbatı artırır.

Riskləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstehlak borcu yüksək olan ev təsərrüfatları gəlirlərinin əhəmiyyətli bir hissəsini borc ödənişlərinə xərcləyir, bu da istehlak qabiliyyətini və maliyyə dayanıqlığını zəiflədir. İstehlak borcunun sürətlə artması iqtisadi sabitliyə risk yarada bilər. Yüksək borc səviyyəsi maliyyə böhranlarına səbəb ola bilər, çünki borcların qaytarılmaması bank sektorunu və iqtisadiyyatı təhlükə altına sala bilər.

Ölkələrin siyahısı

[redaktə | mənbəni redaktə et]
ÜDM-in %-i kimi istehlak borcuna görə ölkələrin siyahısı
Ölkə 1960[5] 2016[6]
 Əfqanıstan  – 003,6
 Albaniya  – 034,5
 Əlcəzair  – 023,5
 Amerika Samoası (US)  –  –
 Andorra  –  –
 Anqola  – 021,0
 Antiqua və Barbuda  – 048,3
 Argentina  – 014,0
 Aruba (Netherlands)  –  –
 Avstraliya  – 142,9
 Avstriya  – 085,6
 Azərbaycan  – 026,6
Şablon:Flaqifikasiya/Bahamas, The  – 068,2
 Bəhreyn  –  –
 Banqladeş  – 044,4
 Barbados  –  –
 Belarus  – 025,9
 Belçika  – 064,7
 Beliz  – 056,8
 Benin  – 021,8
 Bermud adaları (BB)  –  –
 Butan  – 046,5
 Boliviya  – 064,2
 Bosniya və Herseqovina  – 054,3
 Botsvana  – 032,3
 Braziliya  – 062,2
 Britaniya Vircin adaları (BB)  –  –
 Bruney  – 044,3
 Bolqarıstan  – 053,6
 Burkina-Faso  – 026,6
 Burundi  – 016,7
Şablon:Flaqifikasiya/Cabo Verde  – 063,0
 Kamboca  – 069,7
 Kamerun  – 020,8
 Kanada  –  –
 Kayman adaları (BB)  –  –
 Mərkəzi Afrika Respublikası 011,2 012,8
 Çad 003,5 010,2
Şablon:NoflagChannel Islands (BB)  –  –
 Çili 022,1 112,1
 ÇXR  – 156,7
 Kolumbiya 022,9 047,1
 Komor adaları  – 026,5
 Konqo Demokratik Respublikası  – 007,8
 Konqo Respublikası 022,2 025,0
 Kosta-Rika 027,0 059,3
Şablon:Flaqifikasiya/Côte d'Ivoire  – 022,7
 Xorvatiya  – 061,6
 Kuba  –  –
 Kürasao (Netherlands)  –  –
 Kipr  – 230,1
 Çexiya  – 051,8
 Danimarka 044,5  –
 Cibuti  –  –
 Dominika  – 051,5
 Dominikan Respublikası 005,8 028,4
 Ekvador 025,6 029,4
 Misir  – 034,1
 Salvador  – 045,6
 Ekvatorial Qvineya  – 019,1
 Eritreya  –  –
 Estoniya  – 072,6
 Esvatini  – 021,6
 Efiopiya  –  –
 Farer adaları (Denmark)  –  –
 Fici  – 089,9
 Finlandiya 036,8 095,5
 Fransa 020,0 097,6
 Fransa Polineziyası (Fransa)  –  –
 Qabon 008,2 013,6
Şablon:Flaqifikasiya/Gambia, The  –  –
Şablon:Flaqifikasiya/Georgia (country)  – 062,0
 Almaniya  – 077,5
 Qana 004,6 019,6
 Cəbəllüttariq  –  –
 Yunanıstan 012,2 107,7
 Qrenlandiya (Denmark)  –  –
 Qrenada  – 056,1
 Quam (US)  –  –
 Qvatemala 010,1 034,3
 Qvineya  – 012,9
 Qvineya-Bisau  – 007,1
 Qayana 011,2 045,5
 Haiti  – 018,3
 Honduras 009,9 056,3
 Honkonq  – 203,8
 Macarıstan  – 034,9
 İslandiya 046,9 087,3
 Hindistan 007,9 049,8
 İndoneziya  – 039,4
 İran 012,9  –
 İraq 008,5  –
 İrlandiya 030,1 049,2
 Men adası (BB)  –  –
 İsrail 013,5 065,4
 İtaliya  – 086,1
 Yamayka 015,7 032,1
 Yaponiya 056,3 185,0
 İordaniya  – 075,1
 Qazaxıstan  – 034,3
 Keniya  – 032,9
 Kiribati  –  –
 Şimali Koreya  –  –
 Cənubi Koreya 005,7 143,3
 Kosovo  – 039,3
 Küveyt  –  –
 Qırğızıstan  – 021,2
 Laos  –  –
 Latviya  – 067,4
 Livan  – 111,9
 Lesoto  – 017,5
 Liberiya  –  –
 Liviya  –  –
 Lixtenşteyn  –  –
 Litva  – 043,0
 Lüksemburq  – 100,1
 Makao  – 118,1
 Madaqaskar  – 013,2
 Malavi  – 010,5
 Malayziya 008,9 124,0
 Maldiv adaları  – 037,3
 Mali  – 025,4
 Malta  – 087,1
 Marşall adaları  –  –
 Mavritaniya  –  –
 Mavriki  – 096,4
 Meksika 020,6 035,0
 Mikroneziya Federativ Ştatları  – 023,4
 Moldova  – 030,6
 Monako  –  –
 Monqolustan  – 058,7
 Monteneqro  – 051,2
 Mərakeş 012,0 065,4
 Mozambik  – 034,5
 Myanma 006,2 020,7
 Namibiya  – 056,7
 Nauru  –  –
 Nepal 01,0 081,0
 Niderland 018,4 111,2
 Yeni Kaledoniya (France)  –  –
 Yeni Zelandiya 015,5  –
 Nikaraqua 015,4 038,7
 Niger  – 013,7
 Nigeriya 003,7 015,7
Şablon:Flaqifikasiya/North Macedonia  – 047,4
 Şimali Marian adaları (ABŞ)  –  –
 Norveç 032,7 145,0
 Oman  – 075,6
 Pakistan 011,1 016,2
 Palau  –  –
 Fələstin  – 042,0
 Panama 017,8 091,0
 Papua-Yeni Qvineya  –  –
 Paraqvay 009,1 054,4
 Peru 012,5 036,2
 Filippin 012,0 044,7
 Polşa  – 054,8
 Portuqaliya 039,5 112,2
 Puerto-Riko (US)  –  –
 Qətər  – 079,4
 Rumıniya  – 028,2
 Rusiya  –  –
 Ruanda  – 021,2
 Samoa  – 080,1
 San-Marino  –  –
 San-Tome və Prinsipi  – 026,4
 Səudiyyə Ərəbistanı  – 058,0
 Seneqal 014,8 033,1
 Serbiya  – 044,1
 Seyşel adaları  – 026,9
 Syerra-Leone 002,8 005,6
 Sinqapur  – 132,9
 Sint-Marten (Netherlands)  –  –
 Slovakiya  – 057,1
 Sloveniya  – 047,4
 Solomon adaları  – 039,0
 Somali  –  –
 Cənubi Afrika Respublikası  – 144,7
 Cənubi Sudan  –  –
 İspaniya 031,4 111,8
 Şri-Lanka 007,3 046,0
Şablon:Flaqifikasiya/St. Kitts and Nevis  – 056,5
Şablon:Flaqifikasiya/St. Lucia  – 086,8
Şablon:Flaqifikasiya/Collectivity of Saint Martin (France)  –  –
Şablon:Flaqifikasiya/St. Vincent and the Grenadines  – 050,8
 Sudan 08,9 08,9
 Surinam  – 033,3
 İsveç 038,2 129,6
 İsveçrə 096,0 177,7
 Suriya 025,3  –
 Tayvan  –  –
 Tacikistan  – 019,2
 Tanzaniya  – 014,3
 Tailand 010,1 147,4
Şablon:Flaqifikasiya/Timor-Leste  –  –
 Toqo  – 039,3
 Tonqa  – 038,1
 Trinidad və Tobaqo 008,5 041,3
 Tunis  – 081,2
 Türkiyə 017,7 070,3
 Türkmənistan  –  –
 Törks və Kaykos adaları (BB)  –  –
 Tuvalu  –  –
 Uqanda 006,5 013,7
 Ukrayna  – 047,3
 BƏƏ  – 085,9
 Böyük Britaniya 017,6 135,9
 ABŞ 070,9 192,7
 Uruqvay 031,0 028,2
 Özbəkistan  –  –
 Vanuatu  – 068,5
 Venesuela 014,0  –
 Vyetnam  – 123,8
Şablon:Flaqifikasiya/US Virgin Islands (ABŞ)  –  –
 Yəmən  –  –
 Zambiya  – 013,0
 Zimbabve  –  –

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ "Consumer Debt Definition". Investopedia. April 14, 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: August 24, 2011.
  2. ↑ "Alternatives to Filing for Bankruptcy". www.moneymanagement.org. 2016-07-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-07-29.
  3. ↑ US Federal Reserve. "Household Debt Service and Financial Obligations Ratios". Household Debt Service and Financial Obligations Ratios. December 4, 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: December 4, 2012.
  4. ↑ Surviving Debt. National Consumer Law Center. 2024. ISBN 978-1-60248-213-5. 2024-08-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-11-14. - a freely available guide to managing consumer debt, aimed at consumers
  5. ↑ "Domestic credit to private sector (% of GDP) | Data". 2024-11-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-11-14.
  6. ↑ "Domestic credit to private sector (% of GDP) | Data". 2024-11-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-11-14.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]