Marjinal gəlir

Mükəmməl rəqabətdə olmayan firma üçün xətti marjinal gəlir (MR) və orta gəlir (AR) əyriləri

Marjinal gəlir və ya marjinal fayda (ing. Marginal revenue) — əlavə bir vahid məhsulun satışından əldə olunan gəliri ifadə edir. Başqa sözlə, marjinal gəlir, məhsulun hər yeni vahidini satarkən gəlirdəki artışı göstərir[1]. Bu göstərici, qiymət və satış həcmindəki dəyişikliklərin gəlirə necə təsir etdiyini anlamağa kömək edir[2] və xüsusilə müəssisənin qiymət müəyyənləşdirmə strategiyalarında vacib bir rol oynayır[3][4][5][6].

Mükəmməl rəqabətli bazarda əmtəənin əlavə vahidinin satışından əldə edilən gəlirin artması firmanın əmtəənin alıcısından tələb edə biləcəyi qiymətə bərabərdir. [7] Bunun səbəbi, rəqabətli bazarda firmanın satdığı vahidlərin sayından asılı olmayaraq, satılan hər bir vahid üçün həmişə eyni qiyməti alacaq[8], çünki firmanın satışı heç vaxt sənayenin qiymətinə təsir edə bilməz. Beləliklə, mükəmməl rəqabətli bazarda firmalar öz marjinal gəlirlərinə bərabər qiymət səviyyəsi təyin edirlər [9].

Marjinal gəlirin hesablanması

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Marjinal gəliri hesablamaq üçün ümumi gəlirdəki dəyişikliyi əlavə satılan məhsul vahidlərinin sayına bölmək lazımdır[10]:

Misal üçün, əgər bir firma 100 vahid məhsul satarkən ümumi gəliri 1000 manatdırsa və əlavə bir vahid məhsul (101-ci vahid) satıldıqda ümumi gəlir 1015 manata yüksəlirsə, 101-ci vahid üçün marjinal gəlir 15 manat olar[11] .

Marjinal gəlirin xüsusiyyətləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. Qiymətə təsir: Rəqabətli bazarda, marjinal gəlir[12] əksər hallarda məhsulun satış qiyməti ilə eynidir, çünki hər əlavə məhsul eyni qiymətə satılır. Ancaq monopoliya və ya qeyri-mükəmməl rəqabət bazarlarında, əlavə bir vahid satmaq üçün qiymətin aşağı salınması lazım gələ bilər və bu halda marjinal gəlir satış qiymətindən aşağı olur.
  2. Marjinal gəlir və tələb əyrisi: Marjinal gəlir tələb əyrisinin altında yerləşir. Monopolistlər və ya qeyri-mükəmməl rəqabət şəraitində fəaliyyət göstərən firmalar marjinal gəlirlə bağlı strategiyalarında tələb elastikliyindən asılı olaraq qiymət müəyyənləşdirirlər[13].
  3. Marjinal gəlirin optimal istifadəsi: Marjinal gəlir şirkətin istehsal və satış strategiyasının əsasını təşkil edir. Bir firma, marjinal gəlirin marjinal xərclərlə bərabər olduğu səviyyəyə qədər istehsalı artıraraq mənfəətini maksimallaşdıra bilər. Yəni, marjinal gəlir marjinal xərci aşdığı müddətcə əlavə istehsal mənfəəti artırır[14].
  4. Marjinal gəlirin azalan qanunu: Çox vaxt əlavə vahidlərin satışı ilə birlikdə marjinal gəlir də azalmağa başlayır. Bunun səbəbi bazarda artan məhsul həcmi ilə birlikdə məhsula tələbin azalması və qiymət endirimlərinin zəruriliyidir[15].

Marjinal gəlir, şirkətlərin mənfəət strategiyalarını qurmaq və bazardakı rəqabət üstünlüyünü qorumaq üçün mühüm bir göstəricidir[16]. Marjinal gəlir ilə marjinal xərci nəzərə alaraq istehsal həcmində dəyişiklik etmək şirkətlərə daha çox gəlir əldə etmək və resurslarını səmərəli şəkildə istifadə etmək imkanı verir[17].

İstifadə sahələri

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Məhsul strategiyası: Marjinal gəlir məhsulun hər əlavə vahidinin şirkət üçün nə qədər faydalı olduğunu ölçməyə kömək edir və hansı məhsulun daha çox gəlir gətirdiyini müəyyənləşdirməyə imkan verir[18].
  • Qiymət siyasəti: Şirkətlər qiymət siyasətlərini müəyyən edərkən marjinal gəlirə diqqət yetirirlər. Məsələn, qiymət elastikliyi yüksək olan məhsullarda marjinal gəlir daha aşağı ola bilər və əlavə satış mənfəəti artırmazsa, qiymət siyasəti yenidən nəzərdən keçirilir[19].
  • İstehsalın idarə edilməsi: Marjinal gəlir, istehsal həcmində dəyişikliklərin gəlirlərə necə təsir edəcəyini analiz etməyə imkan verir və optimal istehsal səviyyəsinin müəyyən olunmasına kömək edir[20][21].

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ John Black, "Oxford Dictionary of Economics", New York: Oxford University Press, 2003.
  2. ↑ "The Monopoly Model". saylordotorg.github.io. 2020-10-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-10-26.
  3. ↑ Bradley R. chiller, "Essentials of Economics", New York: McGraw-Hill, Inc., 1991.
  4. ↑ Edwin Mansfield, "Micro-Economics Theory and Applications, 3rd Edition", New York and London:W.W. Norton and Company, 1979.
  5. ↑ Roger LeRoy Miller, "Intermediate Microeconomics Theory Issues Applications, Third Edition", New York: McGraw-Hill, Inc, 1982.
  6. ↑ Tirole, Jean, "The Theory of Industrial Organization", Cambridge, Massachusetts: The MIT Press, 1988.
  7. ↑ Primont, D. F., & Primont, D. (1995). Further Evidence of Positively Sloping Marginal Revenue. Southern Economic Journal, 62(2), 481–485. https://doi.org/10.2307/1060699
  8. ↑ Mankiw, N. Gregory. Principles of microeconomics (5th). Mason, OH: South-Western Cengage Learning. 2009. ISBN 978-0-324-58998-6. OCLC 226358094.
  9. ↑ Schiller, Bradley R.; Gebhardt, Karen. Essentials of economics (10th). New York: McGraw-Hill/Irwin. 2017. ISBN 978-1-259-23570-2. OCLC 955345952.
  10. ↑ Wilson, T. (1979). The Price of Oil: A Case of Negative Marginal Revenue. The Journal of Industrial Economics, 27(4), 301–315. https://doi.org/10.2307/2097955
  11. ↑ O'Sullivan & Sheffrin (2003), p. 112.
  12. ↑ Fisher, Timothy C. G.; Prentice, David; Waschik, Robert G. Managerial economics : a strategic approach. Routledge. 2010. səh. 33. ISBN 9780415495172. OCLC 432989728.
  13. ↑ Pindyck, Robert S. Microeconomics. Rubinfeld, Daniel L. (Global edition, Eighth). Boston [Massachusetts]. 3 December 2014. ISBN 978-1-292-08197-7. OCLC 908406121.
  14. ↑ "3.2: Monopoly Profit-Maximizing Solution". Social Sci LibreTexts (ingilis). 2020-02-27. 2020-10-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-10-26.
  15. ↑ Goldstein, Larry Joel; Lay, David C.; Schneider, David I. Brief calculus & its applications (10th). Upper Saddle River, NJ: Pearson Education. 2004. ISBN 0-13-046618-2. OCLC 50235091.
  16. ↑ Landsburg, Steven E. Price theory and applications (Ninth). Stamford, CT. 2013. ISBN 978-1-285-42352-4. OCLC 891601555.
  17. ↑ Kumar, Manoj. "Revenue Curves under Different Markets (With Diagram)". Economics Discussion (ingilis). 2015-05-08. 2024-04-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-10-26.
  18. ↑ Russell W. Cooper; Alun Andrew John. Microeconomics : theory through applications. Arlington, Virginia. 2011. ISBN 978-1-4533-1328-2. OCLC 953968136.
  19. ↑ McLean, William J. (William Joseph). Economics and contemporary issues. Applegate, Michael. (9e). Mason, Ohio: South-Western Cengage Learning. 2013. ISBN 978-1-111-82339-9. OCLC 775406167.
  20. ↑ Tuovila, Alicia. "Marginal Revenue (MR) Definition". Investopedia (ingilis). 2020-10-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-10-26.
  21. ↑ "Marginal revenue for a monopolist". www.economics.utoronto.ca. 2020-11-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-10-26.

Ədəbiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Landsburg, S 2002 Price Theory & Applications, 5th ed. South-Western.
  • Perloff, J., 2008, Microeconomics: Theory & Applications with Calculus, Pearson. ISBN 9780321277947
  • Pindyck, R & Rubinfeld, D 2001: Microeconomics 5th ed. Page Prentice-Hall. ISBN 0-13-019673-8
  • Samuelson & Marks, 2003 Managerial Economics 4th ed. Wiley
  • O'Sullivan, Arthur; Sheffrin, Steven M. (2003). Economics: Principles in Action. Pearson Prentice Hall. ISBN 0-13-063085-3.