Sərfəli sifariş miqdarı

Sərfəli sifariş miqdarı modeli (ing. Economic order quantity) — bilinən ən qədim və ən çox istifadə edilən ehtiyatlara nəzarət metodu olub, ilk dəfə 1915-ci ildə Ford Harrisin nəşrlərində rast gəlinib.

Modeldən istifadə etmək rahat olsa da, bəzi şərtlərin ödənilməsi vacibdir. Bu şərtlər:

• Tələb müəyyən və sabitdir.
• Çatdırılma vaxtı- sifarişlərin verilməsi ilə təhvil alınması arasında müddət müəyyən və sabitdir.
• Sifariş edilən miqdar hissələrlə deyil, bütöv olaraq təslim edilir və sabitdir. Sifarişin təchiz olunma müddəti dəqiq bilinir və ya sıfıra bərabərdir.
• Əsas xərclər sifariş və ehtiyat saxlama xərcləridir ki, bunlar da il ərzində dəyişilmir. Güzəşt və endirimlər mövcud deyil.

Əgər yuxarıda göstərilən şərtlərin biri və ya bir neçəsi ödənməssə SSM modelində dəyişikliklər edilərək istifadə olunur.

Sm – Məhsulun sifariş miqdarı

Sm/2 – Ortalama ehtiyat

Sn – Sifariş vermə nöqtəsi

D – İstehsalat tələbi (illik)

T0 – Sifarişin dövrünün uzunluğu (Sm/d)

d – İstehsalat tələbi (günlük)

Sifarişlər partiya halında və bir dəfəyə təslim edilir, sabit bir tələb sürəti ilə istifadə edilir. Əgər sifarişin verilməsi ilə qəbulu arasında müddət qeyd edilmirsə, ehtiyat səviyyəsi sıfıra endiyində, əgər sifarişin çatdırılması müəyyən müddət tələb edirsə, ehtiyat səviyyəsi Sn olanda sifariş verilir. Bu nöqtə yenidən sifariş vermə nöqtəsi hesab edilir. Ehtiyatlarla əlaqəli əsas xərclər sifariş və saxlama xərcləridir. SSM modelində məhsulun dəyəri, yəni bir ədəd məhsulun satınalma qiyməti (p və ya C) sifariş miqdarının dəyişməsindən asılı olmadığından nəzərə alınmır. Səhifənin mətni.^[1]

Cəmi sifariş xərcləri hər bir sifariş üçün sabit hesab olunan sifariş xərci ilə (O), il ərzindəki sifarişlərin sayının (D/Sm) hasilinə bərabərdir.

Cəmi saxlama xərcləri isə il ərzindəki ortalama ehtiyat miqdarı ilə bir ədəd məhsulun saxlama xərcinin hasilinə bərabər qəbul olunur. Saxlama xərcləri bəzən faiz (H=i×C) şəklində göstərilə bilər.

Cəmi ehtiyat xərcləri isə sifariş xərcləri ilə saxlama xərcləri toplamından ibarətdir.

Sərfəli Sifariş Miqdarı (SSM), sifarişin elə optimal səviyyəsidir ki, bu miqdarda cəmi ehtiyat xərcləri minimum olsun. Cəmi ehtiyat xərclərinin minimum olduğu sifariş miqdarının cəmi saxlama və sifariş xərclərinin kəsişdiyi nöqtədə formalaşır. Eyni zamanda cəmi sifariş və saxlama xərcləri həmin nöqtədə bərabər olur. Bu minimum nöqtəni müəyyən etmək üçün cəmi ehtiyat xərclərinin funksiyasının sifariş miqdarına görə xüsusi törəməsi tapılıb sıfıra bərabər edilməlivə ya cəmi saxlama və sifariş xərclərini bərabərləşdirən sifariş miqdarı tapılmalıdır.

$${\displaystyle (O*D)/Sm=(Sm*H)/2}$$

Onu da qeyd etmək lazımdır ki, SSM modeli "Robust Model" hesab edilir. Yəni SSM-dəki dəyişmə saxlama və sifariş xərclərində cüzi dəyişməyə səbəb olur. Başqa sözlə, SSM-dəki yol verilən səhvliklər xərclərə çox az təsir göstərəcək.