Tərcümə layihəsi

Tərcümə layihəsi — tərcümə fəaliyyəti ilə məşğul olan layihə. müəyyən bir mətnin və ya nitqin bir dildən başqa bir dilə çevrilməsi prosesinin planlı şəkildə həyata keçirildiyi fəaliyyətlər toplusudur. Bu layihələr təkcə tərcümənin özünü deyil, həm də onun idarə olunmasını, keyfiyyətin təmin edilməsini və vaxtında təhvil verilməsini əhatə edir. Tərcümə layihələri yazılı, şifahi, audiovizual və ya texniki mətnlərin tərcüməsi ilə əlaqəli ola bilər.^[1] Antuan Berman kimi tərcüməçi alimlər belə bir fikri müdafiə edirlər ki, hər bir tərcüməçi öz tərcümə layihəsini hazırlamalı, ona sadiq qalmalı və daha sonra tərcümənin tənqidini inkişaf etdirməlidir. Hər bir tərcüməçi yalnız öz tərcümə layihəsinə sadiq ola bilər.^[2]

Dilçilik

Nəzəri linqvistika

Fonologiya Morfologiya Sintaksis Semantika Praqmatika Koqnitiv dilçilik Generativ linqvistika

Deskriptiv linqvistika

Antropoloji linqvistika Təkamül linqvistikası (müqayisəli-tarixi dilçilik, etimologiya) Fonetika Sosiolinqvistika

Tətbiqi dilçilik

Kompüter dilçiliyi Kriminalistika Dilin mənimsənilməsi Dil qiymətləndirməsi Dil inkişafı Preskriptivizm Antropoloji linqvistika Neyrolinqvistika Psixolinqvistika Stilistika

Digərləri

Ədəbiyyat Oxuma Linqvistik tipologiya Linqvistikanın tarixi Dilçilərin siyahısı Dünya dilləri Həll olunmamış problemlər

Portal:Linqvistika

b m r

Planlı yanaşma məqsəd və məzmununa görə xüsusi bir plan üzrə idarə olunur. Komanda işində tərcüməçilər, redaktorlar, korrektəçilər, layihə menecerləri və digər mütəxəssislər iştirak edə bilər. Dil və mədəniyyət adaptasiyasında mətnin yalnız dil baxımından deyil, həm də mədəni kontekstə uyğun tərcümə olunması vacibdir. Ədəbiyyat, hüquq, texnika, elm, biznes və digər sahələrdə mətnlərin tərcüməsi layihənin məqsədindən asılıdır.

Əvvəlcə mətnin və ya nitqin tərcümə üçün uyğunluğu analiz edilir. Layihənin həcmi, məqsədi və çatdırılma müddəti müəyyən edilir. Tərcümə üçün tələb olunan resurslar və tərcüməçilər seçilir. Tərcümə prosesi zamanı mətn ilkin tərcümə edilir. Tərcüməçi terminologiya, üslub və konteksti nəzərə alaraq mətni çevirir. Tərcümə olunan mətn redaktor və ya korrektəçi tərəfindən yoxlanılır və təkmilləşdirilir. Keyfiyyətin təmin edilməsi mətnin düzgünlüyü, tamlığı və uyğunluğu ilə yoxlanılır. Tərcümə olunan iş müştəriyə təqdim edilir və rəy əsasında lazım gələrsə, düzəlişlər aparılır.^[3]

Fərqli dillərdə danışan insanlar arasında əlaqə yaratmaq dillərarası ünsiyyətin qurulmasında mühüm amildir. Mədəniyyətlərarası bilik mübadiləsi, elmi və texniki biliklərin ötürülməsi, qlobal bazarlara çıxış tərcümə layihəsinin məqsədləri sırasındadır. Ədəbiyyat, tarix və ya incəsənət kimi sahələrdə mədəni biliklərin yayılması, yeni texnologiyalar və elmi nailiyyətlərin müxtəlif dillərdə paylaşılması, şirkətlərin və təşkilatların beynəlxalq müştərilərə çatmasına imkan yaratmaq tərcümə layihəsinin məqsədlərinə daxildir.

Dil və terminologiya çətinlikləri: Mütəxəssis terminlərin tərcüməsi zaman həmişə uyğun qarşılıq tapmaq mümkün olmur. Mədəni uyğunlaşma məsələləri: Mətnin mədəni kontekstə uyğunluğu təmin olunmalıdır. Vaxt məhdudiyyətləri: Layihənin qısa müddətdə yüksək keyfiyyətlə tamamlanması təzyiq yarada bilər. İnkişaf edən texnologiyalar: Maşın tərcüməsinin və tərcümə alətlərinin təsiri artmaqda olduğundan insan tərcüməçilərinin rolu dəyişir.

CAT (Computer-Assisted Translation) alətləri tərcümə prosesini avtomatlaşdıran proqram təminatları, tərcümə yaddaşı və terminologiya bazalarından istifadə edir. Maşın tərcüməsi süni intellekt əsaslı tərcümə texnologiyaları layihələrini sürətləndirir, lakin insan müdaxiləsi hələ də vacibdir. Audiovizual tərcümə alətləri subtitrlərin yaradılması, sinxron dublyaj və multimedianın tərcüməsində istifadə edilir. Tərcümə layihələri lokal və qlobal səviyyədə dillərarası əlaqələrin və mədəniyyətlərarası ünsiyyətin qurulmasında mühüm rol oynayır. Müasir dövrdə tərcümə layihələri, xüsusilə texnologiyanın inkişafı ilə daha kompleks və yüksək səviyyədə icra edilir.

• Tərcüməşünaslıq